Ardal yng ngogledd-orllewin Gwlad Groeg a de Albania yw Epiros neu Epirus (Groeg: Ήπειρος Ēpeiros; Groeg Dorig: Ἅπειρος Apeiros; Albaneg: Epir neu Epiri). Mae tua 80% ohono yng Ngwlad Groeg a 20% yn Albania. Ystyr yr enw Groeg yw "cyfandirol", i'w wahaniaethu oddi wrth yr ynysoedd oddi ar ei arfordir.

Epiros
MathPeriffereiau Groeg Edit this on Wikidata
PrifddinasIoannina Edit this on Wikidata
Poblogaeth319,991 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethAlexandros Kachrimanis Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+01:00 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolEpiros Edit this on Wikidata
SirGwlad Groeg Edit this on Wikidata
GwladGwlad Groeg Edit this on Wikidata
Arwynebedd9,203.22 km² Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau39.5°N 20.83°E Edit this on Wikidata
GR-D Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethAlexandros Kachrimanis Edit this on Wikidata
Map
Epiros

Ystyrir fod yr ardal hanesyddol yn ymestyn o Fae Vlorë yn Albania cyn gelled a Gwlff Arta yng Ngwlad Groeg. Ffurfir ei ffîn ddwyreiniol gan Fynyddoedd Pindus, sy'n ei wahanu oddi wrth Macedonia a Thessalia. Ardal fynyddig yw Epiros, gyda mynyddoedd calchfaen sy'n rhan o'r Alpau Dinarig ac sy'n cyrraedd uchder o 2,650 m.

Yn y cyfnod clasurol, roedd pobl Epiros yn byw mewn pentrefi, yn hyrach nag mewn dinas-wladwriaethau. Er y credir eu bod yn siarad Groeg, dirmygid yr Epiriaid gan y Groegwyr eraill. Er hynny, roedd i Epirus bwysigwydd, oherwydd mai yno yr oedd oracl enwog Dodona. Ffurfiwyd Teyrnas Epiros; ei brenin enwocaf oedd Pyrrhus, a ddaeth i'r orsedd yn 295 CC, ac a fu'n brwydro yn erbyn Gweriniaeth Rhufain am chwe blynedd.

Yn ddiweddarach, daeth Epirus yn ran o dalaith Rufeinig Macedonia. Pan rannwyd yr ymerodraeth Rufeinig yn ran orllewinol a rhan ddwyreiniol, Epirus oedd rhan fwyaf gorllewinol yr ymerodraeth yn y dwyrain, ac yn ddiweddarach daeth yn rhan o'r Ymerodraeth Fysantaidd. Pan gipiwyd Caergystennin gan y croesgadwyr yn 1204, ymrannodd yr Ymerodraeth Fysantaidd yn nifer o rannau; un ohonynt oedd Unbennaeth Epirus. Yn 1430 daeth yr ardal yn rhan o'r Ymerodraeth Otomanaidd.

Pan enillodd Groeg annibyniaeth, parhaodd Epirus dan lywodraeth yr Otomaniaid. Rhoddwyd rhannau o dde Epiros i Wlad Groeg yng Nghytundeb Berlin yn 1881, a daeth y gweddill o dde Epiros yn eiddo Groeg wedi Rhyfeloedd y Balcanau 1912-3.