Llyn Ogwen

llyn yn Eryri, uwchben pen uchaf Nant Ffrancon, rhyw bedair milltir i'r de-ddwyrain o bentref Bethesda, Gwynedd.

Mae Llyn Ogwen (Llyn Ogwan ar lafar yn lleol) yn llyn yn Eryri, uwchben pen uchaf Nant Ffrancon, rhyw bedair milltir i'r de-ddwyrain o bentref Bethesda, Gwynedd a thair milltir a hanner o bentref Capel Curig i'r dwyrain. Mae'n gorwedd mewn dyffryn mynyddig agored rhwng mynyddoedd y Carneddau i'r gogledd a'r Glyderau i'r de. Mae'n darddle i Afon Ogwen, sy'n rhedeg allan o ben gorllewinol y llyn.

Llyn Ogwen
Mathcronfa ddŵr Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.13°N 4°W Edit this on Wikidata
Map

Disgrifiad golygu

Mae'n llyn tua 78 erw o faint ond nid yw'n ddwfn iawn, rhyw ychydig dros ddeg troedfedd yn y man dyfnaf. Codwyd argae isel ym mhen gorllewinol y llyn ar ddechrau'r ugeinfed ganrif ar gyfer cyflewni dŵr i waith Chwarel Penrhyn. Ceir golygfeydd gwych o fynyddoedd y Carneddau a'r Glyderau o Lyn Ogwen, gan ei fod yn gorwedd rhwng y ddau. Ar un ochr i'r llyn mae Pen yr Ole Wen a'r ochr arall Tryfan. Ceir llwybrau i ddringo'r mynyddoedd hynny o lan y llyn. Mae'r ffordd A5 yn mynd heibio glan ddeheuol y llyn, ac mae llwybr cyhoeddus tu arall, sy'n golygu ei bod hi'n bosib cerdded o gwmpas y llyn.

Mae Llyn Ogwen yn lle poblogaidd gan ymwelwyr. Mae'r llyn hefyd yn weddol boblogaidd gyda physgotwyr, sy'n dal brithyll yno.

 
Llyn Ogwen (yr ail lyn) a Llyn Idwal o ben Foel Goch.
 
Llyn Ogwen fin nos, gyda Chaer Arianrhod i'w gweld.

Yn nhermau daearyddiaeth llywodraeth leol, mae Llyn Ogwen mewn sefyllfa anghyffredin. Amgylchynir y llyn yn gyfangwbl bron gan dir sy'n gorwedd yn Sir Conwy, ond mae'r llyn ei hun a mymryn o dir o gwmpas ceg Afon Ogwen yn gorwedd yng Ngwynedd.

Llafar, llên a llyfr golygu

Ogwan yw ffurf wreiddiol yr enw Ogwen a dyna'r ffurf ar geir ar lafar hyd heddiw. Ystyr yr enw, yn ôl pob tebyg, yw "banw neu borchell buan" (gweler yma am esboniad).

Ceir nifer o gyfeiriadau at Lyn Ogwen yn y nofel seicolegol Un Nos Ola Leuad gan Caradog Prichard.

Cofnododd Richard Llewelyn Headley am sglefrio ar y llyn ar yr 8 Chwefror 1895, blwyddyn Yr Heth Fawr: Went up to the lake with Dunlop [Dunlop Morgan] Skating going on there.[1]. Mae Llyn Ogwen yn fas iawn (10m. heb ddim thermocline) ac yn uchel, sydd yn ei ragdueddu i rewi'n gynt na llynnoedd mawr eraill yr ardal. Ei bellter o Bethesda oedd efallai yn milwrio yn erbyn y math hwn o hamddena ond absenoldeb llyn mwy cyfleus agosach fyddai wedi ei ffafrio.

Cyfeiriadau golygu

  1. Dyddiaduron Y Parch. Richard Llywelyn Headley (eiddo ei wyres Meg Elis) yn Nhywyddiadur Llên Natur [1]