Y Lapdir
Rhanbarth daearyddol yng ngogledd Llychlyn sy'n bennaf o fewn Cylch yr Arctig yw'r Lapdir[1] (Sameg gogleddol: Sápmi; Norwyeg a Swedeg: Sameland; Ffinneg: Lappi). Mae'n ymestyn o Fôr Norwy i'r Môr Gwyn, ar draws gogledd Norwy, gogledd Sweden, gogledd y Ffindir, a Gorynys Kola yn Rwsia, efo Môr Barents i'r gogledd. Mae'n gartref i'r Lapiaid neu'r Sámi.
 | |
| Math | rhanbarth, ardal ddiwylliannol, ethnic territory  |
|---|---|
| Poblogaeth | 2,000,000 |
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad | Norwy, Sweden, y Ffindir, Rwsia |
| Arwynebedd | 388,350 km² |
| Cyfesurynnau | 67.9°N 18.52°E |
 | |
Y Lapdir ydy cwr mwyaf gogleddol tir mawr Ewrop. Gorweddai'n gyffredinol rhwng Cylch yr Arctig a lledred 71° i'r gogledd, a rhwng hydred 15° a 43° i'r dwyrain. Mae gan y rhanbarth arwynebedd o 100,000 km², gan gynnwys bron 8,000 km² o ddŵr, hynny yw y llynnoedd sydd yn niferus yng ngogledd Llychlyn.
Nodweddir tirwedd y Lapdir gan fynyddoedd geirwon, ac ychydig o wastatir sydd yn naill ai coedydd tywyll, diffeithfaoedd caregog, neu wastadoedd corsog, heb braidd ddim ohono yn werth ei drin. Tarddai'r nifer fwyaf o afonydd y Lapdir o fynyddoedd Norwy ac yn llifo i Wlff Bothnia yn y Môr Baltig, rhwng Sweden a'r Ffindir. Ymhlith y coed lluosog yn yr ardal mae ffawydd, bedw, aethwydd, helyg, ac ysgo.
Yr anifeiliaid mwyaf eu maint yn y Lapdir yw carw Llychlyn, yr elc, yr arth frown, a'r blaidd. Ymhlith y mamaliaid eraill mae'r bele, y carlwm, y gewai, y llwynog, a'r afanc. Mae'r adar sydd i'w gweld yn aml yn y Lapdir yn cynnwys y gïach a'r gwyach, ac ymhlith pysgod yr ardal mae'r eog a'r brithyll.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Jones, Gareth (gol.). Yr Atlas Cymraeg Newydd (Collins-Longman, 1999), t. 43.