Amper

Amper
Math o gyfrwng	unedau sylfaenol SI, uned sy'n deillio o UCUM, unit of electric current
Rhan o	system o unedau MKSA
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Uned sylfaenol y System Ryngwladol o Unedau yw'r amper (symbol: A), a ddefnyddir i fesur cryfder cerrynt trydanol.^[1]

Tardd yr enw o enw tad electrodeinameg, sef André-Marie Ampère (1775–1836), mathemategydd a ffisegydd Ffrengig. Yn ymarferol, caiff yr enw'i dalfyru'n amp (lluosog Cymraeg: amps).

Diffiniad

Yn ymarferol, gellir diffinio amper fel mesur o hyn-a-hyn o wefr trydanol yn pasio heibio i ryw bwynt neu'i gilydd am rhyw gyfnod (neu uned) o amser h.y. mae tua 6.241 × 10¹⁸ o electronau'n pasio heibio rhyw bwynt penodol yn gyfystyr ag amp.^[2]

Mae Deddf grym Ampere (Saesneg: Ampère's force law) yn hawlio fod grym atynol yn bodoli rhwng dwy weiren cyfochrog sy'n dargludo cerrynt trydanol. Cynhwysir y grym atynol hwn yn y diffiniad swyddogol o'r amper; sef "cerrynt cyson sy'n cynhyrchu grym atynol o 2 × 10^–7 newton (uned) y fetr, o ran hyd, a hynny rhwng dau dargludydd syth, cyfochrog... wedi'u gosod un fetr oddi wrth ei gilydd mewn faciwm.^[3]

Yn nhermau mathemateg, gellir diffinio Deddf Grymiant Ampere fel:

2\times 10^{-7}\ {\rm {\tfrac {N}{m}}}=k_{A}{\frac {1{\rm {A}}\cdot 1{\rm {A}}}{1{\rm {m}}}}

felly:

1\ {\rm {A}}={\sqrt {\frac {2\times 10^{-7}{\rm {\ N}}}{k_{A}}}}

Diffinnir uned SI gwefr (sef y coulomb) fel, "hyn-a-hyn o drydan sy'n llifo mewn un eiliad gan gerrynt o un ampere."^[4] Ar y llaw arall, mae cerrynt o un ampere yn wefr o un coloumb sy'n pasio rhyw bwynt neu'i gilydd am gyfnod o un eiliad:

{\rm {1\ A=1{\tfrac {C}{s}}}}

I gyffredinoli, mae gwefr Q wedi ei ddiffinio gan gerrynt cyson I sy'n llifo dros gyfnod o amser t fel Q = It.

Cyfeiriadau

↑ Diffiniad swyddogol BIPM
↑ David Bodanis, Electric Universe (New York: Three Rivers Press, 2005)
↑ Paul M. S. Monk, Physical Chemistry: Understanding our Chemical World (John Wiley and Sons, 2004) gwefan
↑ Bureau International des Poids et Mesures, The International System of Units (SI) (8th ed., 2006), tud. 144

Eginyn erthygl sydd uchod am ffiseg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

gw • sg • go

Isdosbarthiad Trydan

Amedr · Batri (trydan) · Cerrynt trydanol · Dargludiad trydan · Foltedd · Foltmedr · Grym electromotif · Gwahaniaeth potensial · Gwrthedd · Gwrthiant · Gwrthiant Mewnol Batri · Joule · Ynni · Ynysydd

[1] Diffiniad swyddogol BIPM

[2] David Bodanis, Electric Universe (New York: Three Rivers Press, 2005)

[3] Paul M. S. Monk, Physical Chemistry: Understanding our Chemical World (John Wiley and Sons, 2004) gwefan

[4] Bureau International des Poids et Mesures, The International System of Units (SI) (8th ed., 2006), tud. 144

[1]

[2]

[3]

[4]