An Chora Uachtarach
Mae An Chora Uachtarach (Saesneg: Acton) yn bentrefan a threfdir 22 erw yn Swydd Armagh, Gogledd Iwerddon, tua hanner milltir i'r gogledd o Pas ân Phointe (Poyntzpass). Fe'i lleolir ym mhlwyf sifil An Baile Mór (Ballymore) a barwniaeth hanesyddol Airthir (Orior Lower) [1] ac yn ardal Cyngor Bwrdeistref Dinas Armagh, Banbridge a Craigavon. Roedd ganddo boblogaeth o 72 o bobl (28 cartref) yng Nghyfrifiad 2011. [2]
 Eglwys Anglicanaidd y plwyf | |
| Math | pentrefan  |
|---|---|
| Cylchfa amser | UTC±00:00 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Armagh City, Banbridge and Craigavon |
| Gwlad | .svg){kind=small} Gogledd Iwerddon |
| Cyfesurynnau | 54.5167°N 6.6333°W |
 | |
Hanes golygu
Sefydlwyd y pentref yn yr 17g gan Syr Toby Poyntz, yn ystod cyfnod plannu Ulster gan Brotestaniaid. Roedd Syr Toby yn fab i'r Is-gapten Charles Poyntz, a gafodd 500 acre (2km2) o dir a atafaelwyd gan y Clan O'Hanlon gan y Saeson am ei wasanaeth milwrol. Mae Chora Uachtarach, yn golygu "y gored uchaf". Cyn iddo gael ei enwi'n Acton, roedd y dref yn cael ei galw'n Curryotragh. Roedd teulu Poyntz yn farwniaid ffiwdal hynafol o Curry Mallet yng Ngwlad yr Haf, Lloegr ac yn ddiweddarach o Iron Acton yn Swydd Gaerloyw, ac ar ôl y pentref hwnnw rhoddwyd yr enw Saesneg Acton, ar y pentrefan yn Swydd Armagh. Adeiladodd Syr Toby bábhún (wall amddiffynnol) 100 troedfedd (30m) sgwâr, tŷ o frics a chalch iddo'i hun, a 24 o fythynnod i gynifer o ymsefydlwyr o Loegr oedd yn fodlon symud yno. [3] Erbyn 1837 roedd yn cynnwys tua 50 o dai "wedi'u hadeiladu'n di gynllun ".
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Acton". IreAtlas Townlands Database. Cyrchwyd 13 May 2015.
- ↑ "Acton". Census 2011 Results. NI Statistics and Research Agency. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 April 2015. Cyrchwyd 22 April 2015.
- ↑ "Acton". Place Names NI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-05-06. Cyrchwyd 13 May 2015.