An Chora Uachtarach

pentrefan yng Ngogledd Iwerddon

Mae An Chora Uachtarach (Saesneg: Acton) yn bentrefan a threfdir 22 erw yn Swydd Armagh, Gogledd Iwerddon, tua hanner milltir i'r gogledd o Pas ân Phointe (Poyntzpass). Fe'i lleolir ym mhlwyf sifil An Baile Mór (Ballymore) a barwniaeth hanesyddol Airthir (Orior Lower) [1] ac yn ardal Cyngor Bwrdeistref Dinas Armagh, Banbridge a Craigavon. Roedd ganddo boblogaeth o 72 o bobl (28 cartref) yng Nghyfrifiad 2011. [2]

An Chora Uachtarach
Eglwys Anglicanaidd y plwyf
Mathpentrefan Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC±00:00 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirArmagh City, Banbridge and Craigavon Edit this on Wikidata
GwladBaner Gogledd Iwerddon Gogledd Iwerddon
Cyfesurynnau54.5167°N 6.6333°W Edit this on Wikidata
Map

Sefydlwyd y pentref yn yr 17g gan Syr Toby Poyntz, yn ystod cyfnod plannu Ulster gan Brotestaniaid. Roedd Syr Toby yn fab i'r Is-gapten Charles Poyntz, a gafodd 500 acre (2km2) o dir a atafaelwyd gan y Clan O'Hanlon gan y Saeson am ei wasanaeth milwrol. Mae Chora Uachtarach, yn golygu "y gored uchaf". Cyn iddo gael ei enwi'n Acton, roedd y dref yn cael ei galw'n Curryotragh. Roedd teulu Poyntz yn farwniaid ffiwdal hynafol o Curry Mallet yng Ngwlad yr Haf, Lloegr ac yn ddiweddarach o Iron Acton yn Swydd Gaerloyw, ac ar ôl y pentref hwnnw rhoddwyd yr enw Saesneg Acton, ar y pentrefan yn Swydd Armagh. Adeiladodd Syr Toby bábhún (wall amddiffynnol) 100 troedfedd (30m) sgwâr, tŷ o frics a chalch iddo'i hun, a 24 o fythynnod i gynifer o ymsefydlwyr o Loegr oedd yn fodlon symud yno. [3] Erbyn 1837 roedd yn cynnwys tua 50 o dai "wedi'u hadeiladu'n di gynllun ".

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Acton". IreAtlas Townlands Database. Cyrchwyd 13 May 2015.
  2. "Acton". Census 2011 Results. NI Statistics and Research Agency. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 April 2015. Cyrchwyd 22 April 2015.
  3. "Acton". Place Names NI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-05-06. Cyrchwyd 13 May 2015.