William Prytherch: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Gweinidog yr Efengyl|Gweinidog]] o [[Gymru]] oedd '''William Prytherch''' ([[25 Ebrill]] [[1804]] - [[20 Tachwedd]] [[1888]]). <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-PRYT-WIL-1804 William Prytherch - Y Bywgraffiadur Cymreig]</ref>

Cafodd Prytherch ei eni yn Nhŷ'n yr Heol, [[Cynwyl Gaeo]] yn fab i Thomas William Prytherch, dilledydd. Dydy cofnod bedydd Prytherch na'i hunangofiant ddim yn crybwyll enw ei mam. Mae'r hunangofiant yn nodi ei bod yn ferch i William Jones oruchwyliwr gwaith plwm [[Llanfair Clydogau]], a'i bod hi, cyn priodi, wedi bod yn gogyddes yn nhŷ John Johnes, [[Dolaucothi]]. Pan oedd Prytherch tua blwydd oed bu farw ei dad o'r [[diciâu]], dychwelodd ei fam i'w gwaith fel cogyddes ystâd Dolaucothi a chafodd y baban ei roddi allan i'w fagu gan gefnder iddo, Evan Jones, ffarmwr yng Nghaeo. Talodd Johnes i'r bachgen cael addysg mewn ysgol yng [[Caerfyrddin|Nghaerfyrddin]] hyd ei fod yn 14 mlwydd oed. <ref>[https://archive.org/details/cofiantydiweddar00edwa/page/12/mode/2up Cofiant y diweddar a'r parchedig William Prytherch, o Sir Gaerfyrddin, Edwards, T. E; Gwasg Gee, Dinbych 1894, Tudalen 12] adalwyd 8 Ebrill 2020</ref>

Yn bedwar ar ddeg oed prentisiwyd Prydderch i Daniel Rees, un o gyn gweithwyr ei ddiweddar dad, i ddysgu bod yn deiliwr. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3116931|title=Y PARCH H T STEPHENS AR Y PARCH WILLIAM PRYTHERCH - Tarian Y Gweithiwr|date=1893-12-21|accessdate=2020-04-08|publisher=Mills, Lynch, & Davies}}</ref> Roedd Daniel Rees yn aelod o'r [[Eglwys Bresbyteraidd Cymru|Methodistiaid Calfinaidd]] a dan ei ddylanwad ef dechreuodd Prytherch mynychu'r [[Ysgol Sul]].

Pan oedd Pritchard tua 16 mlwydd oed cafodd ei fam prydles ar Felin Dolaucothi, gyda'r bwriad o greu cartref a swydd iddi hi a'i fab yno. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/4305747|title=YMWELIAD A DOCTOR DAFYDD JONES - Baner ac Amserau Cymru|date=1891-10-24|accessdate=2020-04-08|publisher=Thomas Gee}}</ref> Doedd meistres yr ystâd ddim yn fodlon colli ei chogyddes, gan hynny aeth Prytherch yno i fyw a gweithio ar ben ei hun

Ychydig ar ôl symud i'r felin aeth Prytherch i ffair Awst Caeo ac aeth i [[Meddwdod|feddwi'n]] dwll gyda nifer o [[Glasoed|laslanciau]] eraill yn nhafarn y pentref. Wedi ffieiddio efo'i hunan am y fath ymddygiad dechreuodd myfyrio am ei gyflwr ysbrydol ac i weddïo. O'r ddydd hwnnw penderfynodd cysegru weddill ei fywyd i achos [[Crist]]. Y Sul canlynol aeth i wasanaeth yng Nghapel y Methodistiaid Calfinaidd yng Nghaeo lle fu'r Parch Watcin Edward, Defynnog yn pregethu a mynychodd y seiat wedi'r oedfa. Wedi derbyn cyngor ysbrydol gan Watcin Edward gafodd tröedigaeth a derbyniwyd ef yn aelod cyflawn o'r seiat. Dechreuodd cynnal gwasanaethau crefyddol yn y felin. <ref>[https://archive.org/details/cofiantydiweddar00edwa/page/18/mode/2up Cofiant y diweddar a'r parchedig William Prytherch, o Sir Gaerfyrddin, Edwards, T. E; Gwasg Gee, Dinbych 1894, Tudalen 18] adalwyd 8 Ebrill 2020</ref>

Tua 1825 gwnaeth Prytherch cais i gapel Caio i gael dechrau pregethu. Wedi ei holi gan y Parch [[David Charles]], oedd yn ei adnabod ers ei ddyddiau ysgol yng Nghaerfyrddin cafodd caniatâd i fod yn bregethwr ar brawf. Ar ôl tri mis ar brawf derbyniwyd ef yn aelod o gyfarfod misol [[Sir Gaerfyrddin]], a oedd yn cael ei gynnal ym [[Myddfai]] fel, pregethwr lawn. Ym mhen tri mis arall derbyniwyd ef a'i gyfaill mawr, John Jones, Llangyndeyrn, yn aelodau o Gymdeithasfa Sir Gaerfyrddin fel gweinidogion yr efengyl. Roedd bod yn aelod o'r Gymdeithasfa yn caniatáu iddynt deithio i bregethu y tu allan i'w sir frodorol. Pregethodd y tu allan i Sir Gaerfyrddin y Sul canlynol yng Nghwmgïedd, Sir Faesyfed. Aeth ar ei daith pregethu cyntaf trwy Sir Aberteifi yng Nghwmni'r Parch Thomas Harries, Blaenafon.

Cafodd Prytherch ei ordeinio'n Weinidog ym 1834. Ni fu yn weinidog ar eglwys unigol erioed, ond fu'n mynd ar deithiau pregethu trwy bob parth o Gymru ac yn ymweld â'r capeli Cymraeg yn nhrefi Lloegr hefyd. Byddai'n aml yn gyd deithio gyda'i hen gyfaill John Jones, Llangyndeyrn. <ref>[https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/2078866/2091443/12#?xywh=42%2C78%2C2034%2C1803 Y PARCH. WILLIAM PRYTHERCH, FERRY SIDE. Gan y Parch. D: Geler Owen, Cydweli - Y CylchgrawnCyf. 1 rhif. 9 - Medi 1891] adalwyd 8 Ebrill 2020</ref> Yn ôl rhai Prytherch oedd y pregethwr a deithiodd mwyaf erioed yn ei enwad. <ref>[https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/2635491/2770340/27#?xywh=-150%2C1507%2C2304%2C1497 MARWOLAETHAU PREGETHWYR - Y Drysorfa Rhif. 699 - Ionawr 1889] adalwyd 8 Ebrill 2020</ref> Roedd yn bregethwr hynod boblogaidd ac yn sicr o gynulleidfaoedd mawr ym mhob man.

Bu Prytherch yn briod ddwywaith. Ei wraig gyntaf oedd Joyce Evans, merch Thomas Evans o’r Pumsaint Inn, [[Llanpumsaint|Llanpumsaint,]], bu iddynt briodi ar 27 Ionawr 1832. <ref>Gwasanaethau Archifau Cymru Cofrestr gostegion a phriodasau eglwys Cynwyl Gaeo Tudalen 90, rhif 270</ref> Cawsant bump o blant ond bu farw pedwar ohonynt yn oedolion ifanc. Daeth yr unig fab i oroesi, Y Parch William Eliezer Prytherch, yn weinidog amlwg gyda'r Methodistiaid Calfinaidd yn Abertawe. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/4110931|title=REV W E PRYTHERCH - South Wales Weekly Post|date=1919-05-03|accessdate=2020-04-08|publisher=William Llewellyn Williams}}</ref> Bu farw Joyce o [[Colera|Golera]] ym 1854. Ei ail wraig oedd Mrs Ada Jones (née Thomas), gwraig weddw oedd yn berchen ar fferm fawr yn Nantgaredig. Roedd ganddi hi chwe phlentyn ifanc o'i phriodas gyntaf a bu iddi hi a William Prydderch dau fab. Bu'r ail fab Y Parch Samuel Elcanah Prytherch yn weinidog yng [[Glan-y-fferi|Nglan-y -fferi]] a'r [[Unol Daleithiau America|Unol daleithiau]]. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3446736|title=Y Parch S E Prytherch - Y Cymro|date=1916-04-12|accessdate=2020-04-08|publisher=Isaac Foulkes}}</ref> Bu farw'r ail Mrs Prytherch ym 1884. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/4300322|title=Marwolaethau - Baner ac Amserau Cymru|date=1884-04-16|accessdate=2020-04-08|publisher=Thomas Gee}}</ref>

Ym 1878 Symudodd Prytherch i fyw i Lan-y-fferi lle fu farw yn 84 mlwydd oed. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3115099|title=UN ARALL O'R CEWRI WEDI SYRTHIO - Tarian Y Gweithiwr|date=1888-11-29|accessdate=2020-04-08|publisher=Mills, Lynch, & Davies}}</ref> Claddwyd ei weddillion ym mynwent Llanpumsaint. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3539352|title=YR HYBARCH WILLIAM PRYTHERCH YN EI FEDD - Y Drych|date=1888-12-13|accessdate=2020-04-08|publisher=Mather Jones}}</ref>