Philip Weekes: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Balwen76 (sgwrs | cyfraniadau) Ychwanegu testun |
Balwen76 (sgwrs | cyfraniadau) Dolennu a chyfeirnodau |
||
Llinell 4:
== Bywyd cynnar ==
Ganwyd Weekes ym mhentref Nantybwch, ger [[Tredegar]] yn [[Sir Fynwy]], yn fab i fferyllydd. Addysgwyd Weekes yn Ysgol Sir Tredegar, ac enillodd ysgoloriaeth gan Gwmni Haearn a Glo Tredegar i [[Prifysgol Caerdydd|Goleg y Brifysgol, Caerdydd]], lle graddiodd mewn peirianneg mwyngloddio. Ymunodd â'r [[Yr Awyrlu Brenhinol]] ym 1942, ond nid oedd modd iddo ddod yn beilot oherwydd problemau, a dychwelodd i fwyngloddio<ref name=":0">{{Cite news|title=Obituary: Philip Weekes|url=https://www.theguardian.com/news/2003/jul/07/guardianobituaries|work=The Guardian|date=2003-07-07|access-date=2020-05-04|issn=0261-3077|language=en-GB|first=Mike|last=Meredith}}</ref>.
<br />
== Gyrfa ==
Ar ei ben-blwydd yn 26, penodwyd Weekes yn rheolwr Glofa [[Wyllie]], yn , Caerffili, ac ym 1948 symudodd i fod yn rheolwr ar Lofa [[Oakdale, Caerffili|Oakdale]] yn Nyffryn Sirhowy. Yn sgil ie lwyddiannau mewn cysylltiadau llafur, yn 1950, anfonodd Gweinidog dros y Drefedigaethau, [[Jim Griffiths]], i [[Nigeria]] yn dilyn terfysgoedd ym mwyngloddiau Enugu. Gwrthododd awgrymiadau y dylai gael ei warchodwyr arfog ei hun, a'i benderfyniad cyntaf oedd mynnu bod heddlu a milwyr yn cael eu tynnu'n ôl fel y gallai'r trafodaethau rhwng y gwethwyr a'r rheolwyr fynd ym eu blaen mewn amgylchedd newydd, digynnwrf a niwtral. Trodd y sefyllfa o gwmpas ac aeth glowyr yn ôl i'r gwaith<ref name=":1">{{Cite news|title=Coal man's 'gift of leadership'|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/3715689.stm|date=2004-05-14|access-date=2020-05-04|language=en-GB}}</ref>. Dywedodd swyddog yn Swyddfa'r Trefedigaethau fod Weekes wedi gwneud "yn eitha da i fachgen ysgol ramadeg". Dychwelodd adref i ddod yn asiant pwll glo De Cymru ym 1951<ref>{{Cite news|title=Obituary: Philip Weekes|url=https://www.theguardian.com/news/2003/jul/07/guardianobituaries|work=The Guardian|date=2003-07-07|access-date=2020-05-04|issn=0261-3077|language=en-GB|first=Mike|last=Meredith}}</ref>.
Ym 1964, fe'i penodwyd yn gyfarwyddwr astudiaethau yng ngholeg staff y [[Bwrdd Glo Cenedlaethol]] (NCB), a, dair blynedd yn ddiweddarach, daeth yn gyfarwyddwr cynhyrchu yn ardal de canolbarth Lloegr. Ym 1970, symudodd i brif swyddfa'r NCB yn Llundain, Hobart House, fel prif beiriannydd mwyngloddio, ac, y flwyddyn ganlynol, daeth yn gyfarwyddwr cyffredinol mwyngloddio. Weekes oedd Rheolwr Cyffredinol Ardal y De Orllewin rhwng 1973 a 1985<ref>{{Cite web|title=Crown Price of Japan's Visit to Deep Navigation Colliery|url=http://www.alangeorge.co.uk/DeepNavigation_CrownPrinceofJapanVisit.htm|website=www.alangeorge.co.uk|access-date=2020-05-04}}</ref>. Ystyriwyd bod hon yn swydd od iddo dderbyn, oherwydd roedd mwyngloddio yn Ne Cymru erbyn hynny ar i lawr. Fodd bynnag, gwnaeth Weekes lawer i roi bywyd newydd diwdiant yn yr ardal, gan uno'r gweithwyr, y rheolwyr a'r undebau<ref name=":1" />. Rhwng 1977 a 1984, roedd e'n aelod o fwrdd yr NCB<ref>{{Cite web|title=Obituary: Philip Weekes|url=http://www.theguardian.com/news/2003/jul/07/guardianobituaries|website=the Guardian|date=2003-07-07|access-date=2020-05-04|language=en|first=Mike|last=Meredith}}</ref>.<br />▼
▲Ym 1964, fe'i penodwyd yn gyfarwyddwr astudiaethau yng ngholeg staff y [[Bwrdd Glo Cenedlaethol]] (NCB), a, dair blynedd yn ddiweddarach, daeth yn gyfarwyddwr cynhyrchu yn ardal de canolbarth Lloegr. Ym 1970, symudodd i brif swyddfa'r NCB yn Llundain, Hobart House, fel prif beiriannydd mwyngloddio, ac, y flwyddyn ganlynol, daeth yn gyfarwyddwr cyffredinol mwyngloddio. Weekes oedd Rheolwr Cyffredinol Ardal y De Orllewin rhwng 1973 a 1985. Ystyriwyd bod hon yn swydd od iddo dderbyn, oherwydd roedd mwyngloddio yn Ne Cymru erbyn hynny ar i lawr. Fodd bynnag, gwnaeth Weekes lawer i roi bywyd newydd diwdiant yn yr ardal, gan uno'r gweithwyr, y rheolwyr a'r undebau. Rhwng 1977 a 1984, roedd e'n aelod o fwrdd yr NCB.
== Streic y glowyr ==
Daeth agwedd Weekes tuag at gysylltiadau llafur i'r golwg yn ystod 1984-85, fe wnaeth ymdrechu am ganlyniad heddychlon. Yn gynnar ym 1985, gan fod yr anghydfod yn gwaethygu, gwrthododd Weekes orchymyn gan gadeirydd yr NCB, Ian MacGregor, i gynnig diswyddiad i bob glöwr yn ei faes glo, hyd yn oed y rhai oedd yn gweithio mewn pyllau
Bu Weekes hefyd yn negodi’n gyfrinachol â Phrif Gwnstabl Heddlu De Cymru, David East, a chydag arweinwyr undebau lleol, i sicrhau bod yr anghydfod yn cael ei blismona gan yr hedlu lleol er mwyn osgoi’r gwrthdaro treisgar a welwyd mewn mannau eraill o Brydain yn ystod y streic. Fe wnaeth yn siŵr bod yr undebau wedi darparu digon o weithwyr i gynnal pympiau ac archwiliadau diogelwch fel y gallai gwaith yn y pyllau ailddechrau’n brydlon unwaith y byddai’r streic drosodd. Tua'r diwedd y streic, gwelwyd ef yn siarad â phicedwyr wrth gatiau Glofa Bedwas Navigation a chynnu sigarét gyda nhw. Ymddygiad a welwyd gan y Bwrdd Glo yn dangos ei fod yn rhy agos a'r gwethwyr.▼
▲Bu Weekes hefyd yn negodi’n gyfrinachol â Phrif Gwnstabl [[Heddlu De Cymru]], David East, a chydag arweinwyr undebau lleol, i sicrhau bod yr anghydfod yn cael ei blismona gan yr hedlu lleol er mwyn osgoi’r gwrthdaro treisgar a welwyd mewn mannau eraill o Brydain yn ystod y streic. Fe wnaeth yn siŵr bod yr undebau wedi darparu digon o weithwyr i gynnal pympiau ac archwiliadau diogelwch fel y gallai gwaith yn y pyllau ailddechrau’n brydlon unwaith y byddai’r streic drosodd. Tua'r diwedd y streic, gwelwyd ef yn siarad â phicedwyr wrth gatiau Glofa Bedwas Navigation a chynnu sigarét gyda nhw. Ymddygiad a welwyd gan y Bwrdd Glo yn dangos ei fod yn rhy agos a'r gwethwyr<ref>{{Cite news|title=Obituary: Philip Weekes|url=https://www.theguardian.com/news/2003/jul/07/guardianobituaries|work=The Guardian|date=2003-07-07|access-date=2020-05-04|issn=0261-3077|language=en-GB|first=Mike|last=Meredith}}</ref>.
Mae ei bapurau personol, sy'n cynnwys dyddiaduron ar gyfer cyfnod Streic y Glowyr yn cael eu cadw yn [[Llyfrgell Genedlaethol Cymru]]<ref>{{Cite web|title=Philip Weekes Papers, - National Library of Wales Archives and Manuscripts|url=https://archives.library.wales/index.php/philip-weekes-papers-2|website=archives.library.wales|access-date=2020-05-04}}</ref>.
Ymhell ar ôl iddo ymddeol, roedd glowyr yn chwilio amdano o hyd yn y stryd i ddymuno'n dda iddo. Dywedodd Kim Howells, Aelod Seneddol Pontypridd rhwng 1989 a 2010, a swyddog Undeb Cenedlaethol y Glowyr ar adeg y streic, ar ôl marwolaeth Weekes: "Roedd yna lawer a gredai fod Phil Weekes, peiriannydd mwyngloddio a chyfathrebwr gwych , dylai fod wedi cael ei wneud yn Gadeirydd y Bwrdd Glo yn gynnar yn yr wythdegau. Pe bai hynny wedi digwydd byddai stori mwyngloddio ym Mhrydain yn wahanol iawn."▼
▲Ymhell ar ôl iddo ymddeol, roedd glowyr yn chwilio amdano o hyd yn y stryd i ddymuno'n dda iddo. Dywedodd Kim Howells, Aelod Seneddol Pontypridd rhwng 1989 a 2010, a swyddog Undeb Cenedlaethol y Glowyr ar adeg y streic, ar ôl marwolaeth Weekes: "Roedd yna lawer a gredai fod Phil Weekes, peiriannydd mwyngloddio a chyfathrebwr gwych , dylai fod wedi cael ei wneud yn Gadeirydd y Bwrdd Glo yn gynnar yn yr wythdegau. Pe bai hynny wedi digwydd byddai stori mwyngloddio ym Mhrydain yn wahanol iawn."<ref>{{Cite web|title=Philip Weekes|url=https://www.aditnow.co.uk/Photo/Philip-Weekes_58580/|website=www.aditnow.co.uk|access-date=2020-05-04}}</ref><br />
== Gyrfa ar ôl streic ==
Yn dilyn ei ymddeoliad o'r Bwrdd Glo, roedd Weekes yn amlwng mewn nifer o feydydd. Enillodd drwydded ei beilot, ac yn ym 1992, daeth yn gadeirydd yr Ŵyl Arddio Genedlaethol, a gynhaliwyd y flwyddyn honno yng Glyn Ebbw i drawsnewid hen waith dur a phwll glo yn ardd ac ardal arddangos. Pan brynodd gweithwyr yn [[Glofa'r Tŵr|Glofa'r Twr]] eu pwll glo, roedd yn gadeirydd y fenter rhwng 1994 a 1999. Roedd cysylltiad cryd gyda Weekes a Glofa'r Twr - ym mis Ebrill 1962, fe oedd y rheolwr cyntaf i fynd i mewn i'r pwll glo yn dilyn ffrwydrad lle bu farw naw dyn. O 1992, roedd hefyd yn gadeirydd cwmni gwaredu gwastraff Silent Valley yn Cwm. Roedd yn aelod o bwyllgor Tywysog Cymru, cyngor ymgynghorol y BBC, IBA Cymru a llywodraethwr Coleg Unedig yr Iwerydd<ref name=":0" />. Penododd CBE yn Anrhydeddau Blwyddyn Newydd 1993.
<br />
== Bywyd personol ==
Bu farw Weekes ar 26 Mehefin 2003 ym Mhenarth, Morgannwg. Roedd yn briod gyda dau fab a dwy ferch. Bu farw ei fab ieuengaf yn 2001<ref name=":0" />.
| |||