|
[[Delwedd:Lemon.jpg|bawd|dde|Ceir llawer o asid sitrig mewn lemwn]]
== RhaiRhestr asidau cyffredin ==
=== AsidAsidau cryfmwynol ===
Dyma asid sydd wedi'iasidau gynhyrchua allangynhyrchir o [[cyfansoddyn anorganaidd|gyfansoddion anorganaidd]]. Nid yw'nydynt yn cynnwys atomau carbon ac mae pob asid mwynol yn rhyddhau [[ïon hydrogen|ïonau hydrogen]] panmewn mae'n hydoddi mewnhydoddiant dŵrdyfrllyd. ▼(gan gychwyn o'r cryfaf i'r gwanaf)
* [[asid perclorighydroclorig]] HClO<sub>4</sub>(HCl) ac [[asid hydrobromig]] (HBr)
* [[asid hydroiodig]] HI
* [[asid hydrobromig]] HBr
* [[asid swlffwrig]] H2SO4
* [[asid hydroclorig]] HCl
* [[asid nitrig]] HNO3
* [[hydroniwm ion]] H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> or H<sup>+</sup>
Mae rhai cemegwyr yn cynnwys [[asid clorig]], (HClO<sub>3</sub>), [[Asid bromig]] (HBrO<sub>3</sub>), [[asid perbromig]] (HBrO<sub>4</sub>), [[asid iodic]] (HIO<sub>3</sub>), ac [[asid periodig]] (HIO<sub>4</sub>) fel asidau cryf; ond ni chânt eu derbyn yn gyffredinol.
=== Swperasid ===
* [[asid trifflwromethaneswlffonig]] (CF<sub>3</sub>SO<sub>3</sub>H)
* [[asid fflworoswlffwrig]] (FSO<sub>3</sub>H)
* [[asid asetig]]
* [[asid carbonig]]
* [[asid sitrig]]
* [[asid borig]]
* [[asid ffosfforig]]
* [[asid hydrofflworig]]
* [[asid ffolig]]
== Dosbarthu yn ôl eu priodweddau ==
=== Asid mwynol ('Mineral acids') ===
▲Dyma asid sydd wedi'i gynhyrchu allan o [[cyfansoddyn anorganaidd|gyfansoddion anorganaidd]]. Nid yw'n cynnwys atomau carbon ac mae pob asid mwynol yn rhyddhau [[ïon hydrogen|ïonau hydrogen]] pan mae'n hydoddi mewn dŵr.
* Hylifau heidrogen halides megis [[asid hydroclorig]] (HCl) ac [[asid hydrobromig]] (HBr)
* [[asid swlffwrig]] (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>)
* [[asid nitrig]] (HNO<sub>3</sub>)
* [[asid cromig]] (H<sub>2</sub>CrO<sub>4</sub>)
* [[asid borig]] ([[Hydrogen|H]]<sub>3</sub>[[Boron|B]][[Ocsigen|O]]<sub>3</sub>, neu weithiau: B(OH)<sub>3</sub>
* [[asid hydrofflworig]] (HF)
=== Asidau swlffwrig ===
* Asidasid Methaneswlffonigmethaneswlffonig (neu asid mesylig acid) (MeSO<sub>3</sub>H)
* Asidasid Ethaneswlffonigethaneswlffonig (neu asid esylig) (EtSO<sub>3</sub>H)
* Asidasid Benzeneswlffonigbenseneswlffonig (neu besylig acid) (PhSO<sub>3</sub>H)
* Asidasid Tolueneswlffonigtolweneswlffonig (neu asid tosylig neu (C<sub>6</sub>H<sub>4</sub>(CH<sub>3</sub>) (SO<sub>3</sub>H))
▲=== Asid gwancarbocsylig ===
[[Cyfansoddion organig]] yw asidau organig, gyda phriodweddau asidig. Y mathau symlaf o'r asidau hyn yw'r asidau alcanoig (R-COOH) gyda R yn hydrogen neu yn grwp alkyl. Gall y cyfansoddyn gynnwys dau neu ragor o grwpiau asid carbolig ym mhob [[moleciwl]]. ▼
=== Asid carbocsylig (neu organig) ===
[[Cyfansoddyn organaidd]] yw asid organig, gyda phriodweddau asidig. Yr asidau carbocsilig (sydd a'r fformiwla: -C(=O)OH, a sgwennir fel -COOH neu -CO2H fynychaf). Mae'r asidau swlffonig - sy'n cynnwys y grwp -SO2OH - yn asidau cryfach. Mae asidau carbocsylig yn asidau Brønsted-Lowry gan eu bod yn rhyddhau proton. Mae halenau ac [[anion]]au asidau carbocsylig yn cael eu galw yn carbocsiladau ("carbocxylates").
▲Y mathau symlaf o'r asidau hyn yw'r asidau alcanoig (R-COOH) gyda R yn hydrogen neu yn grwp alkyl. Gall y cyfansoddyn gynnwys dau neu ragor o grwpiau asid carbolig ym mhob [[moleciwl]].
* [[asid asetig]]
* [[asid tartarig]]
=== Asidau Finylogousorganig carbocsyligeraill === ▼
▲=== Asidau Finylogous carbocsylig ===
("Vinylogous carboxylic acids")
* [[asid ascorbig]]: C<sub>6</sub>H<sub>8</sub>O<sub>6</sub>
| 