Pla Du: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau)
B →‎Tarddiad ac ymlediad: Rhedeg AWB i glirio gwallau using AWB
John Jones (sgwrs | cyfraniadau)
Gwybodlen
Llinell 1:
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= *}}
{{Afiechyd}}
[[Image:Burying Plague Victims of Tournai.jpg|bawd|350px|"The Chronicles of Gilles Li Muisis" (1272-1352). Bibliothèque royale de Belgique, MS 13076-77, f. 24v]]
Llinell 6 ⟶ 7:
==Tarddiad ac ymlediad==
Credir fod y pla wedi ei achosi gan ''[[Yersinia pestis]]'', sy'n endemig yng nghanolbarth Asia. Mae'r bacillus yn cael ei gario mewn chwain sy'n byw ar lygod mawr, ond yn medru brathu bodau dynol hefyd. Efallai fod y pla wedi ei gario tua'r dwyrain a'r gorllewin gan fyddinoedd y [[Mongoliaid]]. Roedd dau fersiwn o'r pla, y math biwbonig, a geid o frathiadau chwain oedd yn cario'r haint, a'r math niwmonig, y gellid ei ddal trwy anadlu.
[[Delwedd:Pestilence spreading 1347-1351 europe.png|bawd|chwith|300px|Lledaeniad y Pla Du trwy Ewrop 1347-1351. Mae'r lliw gwyrdd yn dynodi ardaloedd na chafodd eu heffeithio yn ddifrifol.]]
 
Effeithiwyd [[Tsieina]] gan y pla o 1334, gyda marwolaeth sylweddol yn 1353–1354. Yn y gorllewin, cyrhaeddodd ddinasoedd [[Caergystennin]] a [[Trebizond]] yn [[1347]]. Yr un flwyddyn yr oedd dinas [[Theodosia|Caffa]] yn y [[Crimea]], oedd yn berchen i [[Genova]], dan warchae gan fyddin y Mongol. Pan ddechreuodd marwolaeth oherwydd y pla, lledaenwyd y pla i dde Ewrop, gan gyrraedd [[Messina]] yn [[Yr Eidal]] yn Hydref 1347. O'r Eidal lledaenodd y pla tua'r gogledd-orllewin, i [[Ffrainc]], [[Spaen]], [[Portiwgal]] a [[Lloegr]] erbyn haf [[1348]], i'r [[Almaen]] a gwledydd [[Llychlyn]] rhwng [[1348]] a [[1350]], a gogledd-orllewin [[Rwsia]] yn [[1351]]. Ni effeithiwyd pob gwlad mor drwm, er enghraifft dihangodd rhannau o [[Gwlad Pwyl|Wlad Pwyl]] bron yn ddianaf, ac ni fu'r pla gynddrwg yn yr [[Iseldiroedd]] ag yn y rhan fwyaf o Ewrop.
 
[[Delwedd:Pestilence spreading 1347-1351 europe.png|bawd|chwith|300px|Lledaeniad y Pla Du trwy Ewrop 1347-1351. Mae'r lliw gwyrdd yn dynodi ardaloedd na chafodd eu heffeithio yn ddifrifol.]]
 
==Y Pla Du yng Nghymru==