Cynhadledd Tehran: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
BDim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
Llinell 2:
Cyfarfod rhwng [[Joseph Stalin]], [[Franklin Roosevelt]] a [[Winston Churchill]] oedd '''Cynhadledd Tehran''' a gynhaliwyd yn Llysgenhadaeth Sofietaidd [[Tehran]], prifddinas [[Iran]], rhwng [[28 Tachwedd]] a [[1 Rhagfyr]] [[1943]] ar adeg dyngedfennol o'r [[Ail Ryfel Byd]] wrth i'r rhod ddechrau troi yn erbyn yr Almaen.
 
Hon oedd y gynhadledd ryfel gyntaf i Stalin ei mynychu. Pwrpas y trafodaethau yn y gynhadledd hon oedd pennu strategaeth y Cynghreiriaid yn erbyn yr [[Almaen Natsïaidd]]. Roedd y drafodaeth am agor ail ffrynt yng Ngorllewin Ewrop yn ganolog i hyn. Er mwyn cadw cymorth Stalin, aberthodd pwerau'r Gorllewin daleithiauwladwriaethau dwyrain Ewrop. Nodwyd y gynhadledd mewn dogfennau gyda'r codename "Eureka".
 
==Prif Ddeilliannau'r Gynhadledd==
Llinell 8:
[[File:Cairo and Teheran conferences.ogv|thumb|Ffilm o gynadleddau Cairo a Tehran]]
Lluniwyd cynlluniau milwrol a gwleidyddol. Y casgliadau yng nghynhadledd Tehran oedd:
# Daethpwyd i gytundeb y dylai'r pleidiau yn '''[[IwgoslafiaPartisaniaid Iwgoslafaidd]]''' gael eu cefnogi gangyda nwyddau, offer a gweithredoedd comando milwrol. Cyhoeddodd Churchill i Stalin ei fwriad i gefnogi'r [[Partizan]]sPartisaniaid [[Comiwnyddiaeth|comiwnyddol]] o dan [[Tito]] yn Iwgoslafia yn hytrach na’r grŵp asgell dde, y [[Chetniks]], oedd yn ufudd i lywodraeth alltud cydnabyddiedig Iwgoslafia yn Llundain, dan gyfarwyddyd Draža Mihailović. Gwnaeth Churchill y penderfyniad hwn ar sail adroddiadau a ddaeth i'r casgliad bod y PartisiaidPartisaniaid wedi achosi llawer mwy o ddifrod i'r Almaenwyr na'r Chetniks. <ref>{{cite book|author=Branko Miljuš|title=La révolution yougoslave|publisher=L'Âge d'homme|year=1982|pages=119-133|chapter title=La collaboration avec l'ennemi|url=https://books.google.fr/books?id=OSZjgQ55smgC&printsec=frontcover&hl=fr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false}}.</ref>{{,}}<ref>{{cite book|author=Dusan-T Batakovic|title=Histoire du peuple serbe|publisher=L'Âge d'homme|year=2005|pages337|url=https://books.google.fr/books?id=a0jA_LdH6nsC&printsec=frontcover&hl=fr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false}}</ref> (gan gynnwys niwed i'r gwahanol grwpiau eraill, yn [[Bosnia-Herzegovina]], [[Croatia]] a [[Dalmatia]]) oedd yn ymladd gyda'r Almaenwyr. Doedd Churchil heb amau bod yr adroddiadau hyn wedi gorliwio nifer y grwpiau dissentgwrthwynebol i raddau helaeth ac wedi lleihau grymoedd a llwyddiant Mihailović, diolch i ddylanwad "Five of Cambridge", grŵp o asiantau cudd-wybodaeth SIS Prydain oedd yn gweithio i mewn gwirionedd i heddlu cudd y Sofietiaid, yr [[NKVD]].<ref>Christopher Andrew et Oleg Gordievsky, {{en}} ''Le KGB dans le monde, 1917-1990'', Fayard 1990, {{ISBN|2213026009}} et Christopher Andrew, {{en}} ''Le KGB contre l'Ouest (1917-1991) : les archives Mitrokhine'', Fayard, 2000, 982 p.</ref>
# Ystyriwyd ei bod yn ddymunol i '''[[Twrci|Dwrci]]''' ymuno â'r ar ochr y Cynghreiriaid cyn diwedd 1943 i'r Ail Ryfel Byd.
# Pe bai Twrci yn datgan rhyfel ar yr Almaen Natsïaidd, byddai'r Undeb Sofietaidd yn cefnogi'r wlad.
# Derbyniodd PrydainBrydain aca'r Unol AmericanwyrDaleithiau bwriadfwriad yr Undeb Sofietaidd i goncro ac amlyncu gwledydd y '''[[Baltig]] - [[Estonia]], [[Latfia]], a [[Lithwania]] a [[Bessarabia]]''' oedd yn rhan o [[Rwmania Fawr|Rwmania]].
# Mynnodd Stalin, sefydlu cymal cyfrinacholgyfrinachol ar ffiniau newydd ar ôl-Ryfel y rhyfel newydd '''ar gyfer [[Gwlad Pwyl]]''', hynny yw, ar hyd [[Llinell Oder-Neisse]] a llinell Curzon. I'r Almaen, byddai hyn yn golygu colli [[Dwyrain Prwsia]], [[Pomerania]] gyda [[Stettin]] a [[Silesia]] a hefyd [[Dinas Rydd Danzig]]. Dim ond yng [[Cynhadledd Yalta|Nghynhadledd Yalta]] y byddai'r mater yn cael ei gadarnhau'n gyhoeddus.
# Byddai Rwsia yn datgan rhyfel ar '''[[JapanSiapan]]''' ar ôl y rhyfel yn Ewrop. Datganodd ei fwriadbwriad i feddiannu ynysoedd [[Sakhalin]] ac [[Ynysoedd Kuril]] oddi ar Siapan.
# Addawodd arweinwyr milwrol y tri phwer y '''byddent mewn cysylltiad''' agos â'i gilydd o hyn ymlaen.<ref>Winston Churchill, ''The second world war'', Volume X, capitolo 2°, pp. 60-69</ref>
# Roedd Roosevelt a Stalin eisiau rhannu'r '''Almaen''' yn nifer o daleithiau bachbychain. Galwodd Churchill am "Ffederasiwn De Almaenig y [[Afon Donaw|Donaw]]" i fod ar wahân i Prwsia. Gohiriwyd setliad olaf problem yr Almaen.
# Addawyd i '''[[Iran]]''', a feddiannwyd wedyn gan y Prydeinwyr a'r Sofietiaid, y byddai'r lluoedd meddiannol yn gadael ar ôl y rhyfel. Addawodd y Prydeinwyr hefyd aildrafod y cytundeb olew.
# Addawodd Prydain a'r Unol Daleithiau anfon milwyr i Orllewin Ewrop yng ngwanwyn 1944. Yn benodol, trafodwyd - ar 30 Tachwedd - y byddai '''"Operation Overlord"''' yn cael ei lansio ym mis Mai 1944, ynghyd â ymgyrch filwrol yn erbyn [[Ffrainc Vichy]]. Byddai hyn yn tynnu peth o'r pwysau oddi ar lluoeddluoedd yr [[Undeb Sofietaidd]] yn y Dwyrain, rhwybethrhywbeth oedd yn hynod o bwysig i Stalin, yn naturiol.<ref>Winston Churchill, ''The second world war'', Volume X, capitolo 2°, pp. 35-41</ref>
Ysgrifennodd [[Andrei Gromyko]], llysgennad yr Undeb Sofietaidd i'r UDAUnol Daleithiau rhwng 1943 a 1948, tyst yng Nghynhadledd Tehran, y canlynol yn ei gofiannau ym 1988:
{{quote|Yn Tehran, anogodd Stalin yn gryf y Cynghreiriaid i agor ail ffrynt yng Ngorllewin Ewrop cyn gynted â phosibl. Ceisiodd dro ar ôl tro gael Churchill i ymrwymo i ddyddiad ar gyfer glanio milwyr y Cynghreiriaid yn Ewrop, ond yn ofer. Ar un adeg, yn methu â chynnwysrheoli ei hun, cododd o’i gadair a dywedodd wrth Voroshilov a Molotov: “Mae gennym lawer i’w wneud gartref i wastraffufod yn gwastraffu amser ymafan hyn. Felly nid ydym yn mynd i unman. Yn aflonyddu ac yn amlwg yn ofni y gallai'r gynhadledd fethu, dywedodd Churchill aryn frysfrysiog, "Mae'r Marshal wedi fy nghamddeall. Gallaf roi union ddyddiad: Mai 1944.»|Andréi Gromyko, ''Memorias'' (1988) p. 102{{sfn|Gromyko|1989|p=102}}}}
O ran cynghreiriau a chysylltiadau rhyngwladol, trafodwyd Iran a Thwrci. Cytunodd Roosevelt, Churchill a Stalin i gefnogi llywodraeth Iran, fel y nodir yn y datganiad a ganlyn:
{{quote|Mae'r tair llywodraeth wedi sylweddoli bod y rhyfel wedi achosi anawsterau economaidd arbennig i Iran, a'n bod ni i gyd yn cytuno y dylai cymorth fel cymorth economaidd barhau i fod ar gael i Lywodraeth Iran, gan ystyried y galwadau mawr a wneir gan weithrediadau milwrol ledled y byd. , yn ogystal â phrinder cludiant, deunyddiau crai, a chyflenwadau i'w bwyta gan sifiliaid ledled y byd.|}}
 
Ar ddiwedd y gynhadledd, Stalin oedd yr unig un i wneud ymddangosiad gyda Mohammad Shah, ymerawdwr ifanc Iran, a oedd wedi cael ei sarhau gan y Prydeinwyr a'r America.
 
==Y duedd filwrol==
Roedd y gynhadledd yn cyd-daro, er gwaethaf tuedd gyffredinol y Rhyfel yn amlwg yno ffafriolblaid i'ry Cynghreiriaid, gyda'r chyfresTri oPhŵer orchfygiadyn lleolcael o'reu Tritrechu Phŵermewn brwydrau lleol: ar y ffrynt ddwyreiniol yn [[Iwcrain]] roedd gwrth-gyrch "Žitomir" yr Almaen ar ei hanterth a oedd yn bygwth arwain at yr ailgipio [[Kiev|Kiyv]], oedd ond newydd ei ryddhaurhyddhau gan y [[Fyddin Goch]] ar 6 Tachwedd; ar ffrynt yr [[Eidal]] roedd y byddinoedd Eingl-Americanaidd wedi cael eu rhwystro’n llwyr gan yr amddiffyniad medrus o’ryr Almaen a baratowyd ar "Linell Gustav", ac yn ynysoedd y [[Dodecanese]] roedd y Prydeinwyr wedi dioddef cyfres o orchfygiadorchfygiadau ac wedi colli’r holl ynysoedd pwysicaf.<ref>R.Cartier, ''La seconda guerra mondiale'', pp. 218-219.</ref>
 
==Cynadleddau Pwysig Eraill==