|
| coords = <!-- Coordinates of location using a co-ordinates template -->
| leader_title = President
| leader_name = {{flagicon|SCO}} Y Fonheddig Louise Martin<ref name="cgf-about">{{Cite web|url=https://thecgf.com/about|title=The Commonwealth Games Federation {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}</ref>
| leader_title2 = Vice Presidents
| leader_name2 = {{flagicon|CAN}} Bruce Robertson<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/about/executive-board|title=CGF Executive Board {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}</ref><br />{{flagicon|WAL}} Chris Jenkins<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/about/executive-board|title=CGF Executive Board {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}</ref><br /> {{flagicon|NZL}} Kereyn Smith<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/about/executive-board|title=CGF Executive Board {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}</ref>
| leader_name3 = {{Flagicon image|Personal flag of Queen Elizabeth II (rectangular).svg|size=23px}} [[Elizabeth II|Queen Elizabeth II]]<ref>{{Cite web|urlname=https://thecgf.com/"cgf-about|title=The Commonwealth Games Federation {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}<"/ref>
| leader_title3 = Patron
| leader_title4 = Vice-Patron
| leader_name4 = {{flagicon|UK}} [[Y Tywysog Edward, Iarll Wessex]]<ref>{{Cite web|urlname=https://thecgf.com/"cgf-about|title=The Commonwealth Games Federation {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}<"/ref>
| key_people =
| main_organ = <!-- gral. assembly, board of directors, etc -->
| former name =
}}
'''Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad''' (Saesneg: ''Commonwealth Games Federation'', CGF) yw'r sefydliad rhyngwladol sy'n gyfrifol am gyfarwyddo a rheoli [[Gemau'r Gymanwlad]], a dyma'r awdurdod uchaf mewn materion sy'n ymwneud â'r Gemau.<ref>{{citarcite web|url=http://www.thecgf.com/about/role.asp|titulotitle=The role of CGF|data=|acessodataaccess-date=4 de Agosto deEbrill 2016|obra=|publicadopublisher=Federação dos Jogos da Commonwealth|ultimo=|primeiro=|lingualanguage=en|arquivourlarchiveurl=https://web.archive.org/web/20160406174901/http://www.thecgf.com/about/role.asp|arquivodataarchivedate=6 de Abril deEbrill 2016}}</ref> Lleolir pencadlys y Gemau yn Llundain.<ref>{{Cite web|urlname=https://thecgf.com/"cgf-about|title=The Commonwealth Games Federation {{!}} Commonwealth Games Federation|website=thecgf.com|language=en|access-date=2020-01-29}}<"/ref>
==Hanes==
[[File:Commonwealth Games Opening Ceremony - Brisbane 1982.jpg|thumb|de|300px|Seremoni Agoriadol Gemau - [[Brisbane]] 1982]]
Gan adeiladu ar lwyddiant Gemau’r Ymerodraeth Brydeinig gyntaf yn Hamilton, Canada, cyfarfu cynrychiolwyr Prydain a’i threfedigaethau a’i thiriogaethau y dylid cynnal y Gemau, yn debyg i’r [[Gemau Olympaidd yr Haf|Gemau Olympaidd]], bob pedair blynedd a phe bai endid cymwys yn cael ei ffurfio. Ar ôl [[Gemau Olympaidd yr Haf 1932]], penderfynwyd greu ''Ffederasiwn Gemau'r Ymerodraeth Brydeinig'', a fyddai'n gyfrifol am drefnu'r digwyddiad.<ref>{{citarcite web|url=https://web.archive.org/web/20160322230249/http://www.commonwealthgames98.com/history/his.html|titulotitle=History of the Commonwealth Games|datapublisher=|acessodata=|obra=|publicado=[[Jogos da CommonwealthGemau'r deGymanwlad 1998]]|ultimo=|primeiro=|lingualanguage=en|arquivourlarchiveurl=https://web.archive.org/web/20160322230249/http://www.commonwealthgames98.com/history/his.html|arquivodataarchivedate=22 de Março deMawrth 2016}}</ref> Newidiodd enw'r ffederasiwn ym 1952 i ''Ffederasiwn Gemau Prydain a'r Gymanwlad'', gan fabwysiadu enw newydd ym 1966 ''Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad Brydeinig''. Dim ond ym 1974, yn [[Seland Newydd]], y sefydlwyd yr enw cyfredol, ''Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad''.
==Sefydliad==
[[File:Commonwealth Games Federation Honorary Legal Advisor Shri Sharad Rao hands the Queen's Baton 2010 Delhi over to Ansley Constance the Member for the National Assembly from La Digue Island on January 05, 2010.jpg|thumb|Cyflwyno "Baton y Frenhines" Gemau Dehli 2010 i aelod o Gynulliad Cenedlaethol Ynys [[La Digue]], [[Seychelles]], 5 Ionawr 2010]]
Cynulliad Cyffredinol a bwrdd gweithredol sy'n cadeirio'r ffederasiwn.<ref>{{citarcite web|url=http://www.thecgf.com/about/constitution.pdf|titulotitle=CGF Constitution * Regulations * Code of Conduct|datadate=Julho deGorffennaf 2014|acessodataaccess-date=4 de Agosto deAwst 2016|obra=|publicadopublisher=Federação dos Jogos da Commonewealth|ultimo=|primeiro=|paginaspage=7, 8|lingualanguage=en|arquivourlarchiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201059/http://www.thecgf.com/about/constitution.pdf|arquivodataarchivedate=3 de Março deMawrth 2016}}</ref> Y corff cyntaf yw llywodraethwr uchaf y CGF sydd â'r pŵer i bleidleisio ar benderfyniadau, gan gynnwys ethol y dinasoedd cynnal ar gyfer y Gemau. Mae ganddo o leiaf dri chynrychiolydd o Gymdeithas Gemau'r Gymanwlad (CGA) o bob aelod / tiriogaeth; yr is-noddwr, yr is-lywyddion ac aelodau'r bwrdd gweithredol. Llywydd y CGF sy'n cadeirio'r sesiynau GA. Mae gan bob CGA bleidlais, yn wahanol i weddill yr aelodau, o gynrychiolwyr Pwyllgor Trefnu gemau a'r arsylwyr gwahoddedig, sy'n gallu rhoi barn ond heb bleidleisio.
Ar y llaw arall, mae'r bwrdd gweithredol yn cynrychioli Cymdeithas Gemau'r Gymanwlad sy'n rhan o'r AG, ac yn gallu gweithredu ar ran y ffederasiwn sy'n trefnu'r Gemau. Mae'n cynnwys is-noddwr sy'n llywydd, chwe asiant CGF a chwe is-lywydd sy'n cynrychioli ac yn gyfrifol yn chwe rhanbarth Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad (Affrica, America, Asia, Caribïaidd, Ewrop ac Ynysoedd y De). Gellir ethol neu benodi aelodau, ond etholir yr is-fos gan y Cynulliad Cyffredinol ac fel rheol gallant aros yn y swydd am oes.<ref>{{citarcite web|url=http://www.thecgf.com/about/constitution.pdf|titulotitle=CGF Constitution * Regulations * Code of Conduct|datadate=Julho deGorffennaf 2014|acessodataaccess-date=4 de Agosto deAwst 2016|obra=|publicadopublisher=Federação dos Jogos da Commonwealth|ultimo=|primeiro=|paginapages=8, 9, 10, 11|lingualanguage=en|arquivourlarchiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201059/http://www.thecgf.com/about/constitution.pdf|arquivodataarchivedate=3 de Março deMawrth 2016}}</ref>
==Arweinyddiaeth==
Mae Llywydd Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad yn gyfrifol am arwain y bwrdd gweithredol a'r Cynulliad Cyffredinol. Mae'r corff hwn yn ethol ymgeisydd ar gyfer y swydd yn y flwyddyn yn dilyn Gemau'r Gymanwlad ac yn cyfarwyddo'r broses o ddewis eu pencadlys. Ymhlith dyletswyddau eraill yr Arlywydd mae: gwahodd Pennaeth Cymanwlad Prydain i ddatganiadau agoriadol a chau y Gemau; a goruchwylio paratoadau ar gyfer digwyddiadau sydd i ddod.
Yn y gorffennol, cyn [[Gemau'r Gymanwlad 1998]], dim ond rôl seremonïol oedd gan yr Arlywydd ac ers hynny mae wedi ymgymryd â rôl prif arweinydd Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad, gan fod ganddo swyddogaethau tebyg i lywydd y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol. Yr arlywydd presennol yw Louise Martin o'r [[Alban]], hi yw'r fenyw gyntaf i ddal y swydd.<ref>{{citarcite web|url=http://www.thestar.com.my/news/nation/2015/09/02/new-cgf-president-elected/|titulotitle=Tunku Imran loses Commonwealth Games top post|datadate=2 de Setembro deMedi 2014|acessodataaccess-date=4 de Agosto deAwst 2016|obra=|publicadopublisher=The Star|lingualanguage=en|arquivourlarchiveurl=http://archive.is/Vlua5|arquivodataarchivedate=4 de Agosto deAwst 2016}}</ref>
==Llywyddion==
* 1930-1938: Syr James Leigh-Wood <ref>{{citacite web|url=http://www.thecgf.com/games/cgf_heads.asp|titolotitle=The Story of the Commonwealth Games|lingualanguage=en|sitowebsite=thecgf.com|editorepublisher=Commonwealth Games Federation|accessoaccess-date=9 aprileEbrill 2017|urlmortourl-status=sìdead|urlarchivioarchiveurl=https://web.archive.org/web/20170416044550/http://thecgf.com/games/cgf_heads.asp|dataarchivioarchivedate=16 Ebrill 2017}}</ref>
* 1950-1966: Arthur Porritt [[Lloegr]]
* 1968-1982: Syr Alexander Ross [[Seland Newydd]]
| 