Caradog: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Yn ôl yr hanesydd Rhufeinig [[Tacitus]], daeth Caradog yn arweinydd rhyfel llwyth y [[Silwriaid]] yn ne-ddwyrain Cymru, gan arwain y brwydro yn erbyn y Rhufeiniaid. Yn ddiweddarach symudodd I diriogaeth yr [[Ordoficiaid]] ymhellach I’ri’r gogledd. Yn y flwyddyn [[51]] bu brwydr rhwng Caradog a’i fyddin o Ordoficiaid a Silwriaid a’r llengoedd Rhufeinig dan [[Publius Ostorius Scapula]], oedd wedi dilyn Aulus Plautius fel [[Rhestr Llywodraethwyr Rhufeinig Prydain|llywodraethwr Prydain]]. Roedd y frwydr yn rhywle yn nhiriogaeth yr Ordoficiaid, ond ni wyddir ymhle. Gall fod yn rhywle yn agos i’r ffin bresennol rhwng Cymru a Lloegr, efallai ger [[Afon Hafren]]. Yn olôl disgrifiad Tacitus roedd Caradog wedi dewis safle amddiffynnol gref, gyda mynyddoedd o’i chwmpas ac afon anodd ei rhydio o’I blaen. Fodd bynnag gorchfygwyd ef gan Scapula, gyda lladdfa fawr. Cymerwyd gwraig a merch Caradog yn garcharorion, ac ildiodd ei frodyr I’r Rhufeiniaid, ond llwyddodd Caradog Ii ddianc ac aeth i diriogaeth llwyth y [[Brigantes]] yng ngogledd Lloegr. Nid oedd [[Cartimandua]], brenhines y Brigantiaid, yn barod i wrthwynebu Rhufain, a throsglwyddodd Caradog iddynt mewn cadwynau.

Cymerwyd Caradog i Rufain fel carcharor, lle rhoddwyd caniatad iddo roi araith I’r [[Senedd Rhufain|Senedd]]. Ymddengys iddo wneud argraff ffafriol, oherwydd rhyddhawyd ef gan Claudius a chaniatawyd iddo fyw yn Rhufain. Yn olôl yr hanesydd [[Dio Cassius]], pan welodd adeiladau Rhufain holodd “Sut y mae arnoch chi felly, sy’n berchen cymaint, eisiau ein cytiau ni?”

Ni does sicrwydd a oes cysylltiad rhwng y Caradog yma a Caradog fab Bran, sy’n gymeriad yn chwedl Branwen ferch Llyr yn y [[Mabinogi]] fel mab [[Bran FendigaidBendigeidfran]], sy’n cael ei adael i reoli Prydain tra mae ei dad yn mynd ar ymgyrch i [[Iwerddon]]. Dywedir iddo gael ei ddiorseddu gan [[Caswallawn]], sy’n cyfateb i Cassivellaunus, oedd yn byw ganrif ynghynt na Charadog.