Tudweiliog: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Marthuws (sgwrs | cyfraniadau) →Ellen Owen: ychwanegu at hanes Ellen. |
Marthuws (sgwrs | cyfraniadau) ychwanegu cysylltiad a Sir George Gilbert Scott. |
||
Llinell 24:
Deallir fod y pentref wedi ei enwi ar ôl [[Tudwal]], sant Llydaweg a fu farw oddeutu'r flwyddyn 564. Mae damcaniaeth fod yr enw Tudwal ''(''neu ''<nowiki/>'Dathyl','' gweler ''<nowiki/>'Caer Dathyl'<nowiki/>'' ym ''[[Mabinogi|Mhedwaredd Cainc y Mabinogi)]]'' wedi tarddu o o'r [[Gaeleg]] ''<nowiki/>'Tuathal''' (Lladin Toutovalus, "Rheolwr/Tywysog y Bobl").<ref>{{Cite journal|title=Religion in Britain from the Megaliths to Arthur: An Archaeological and Mythological Exploration by Robin Melrose|url=http://dx.doi.org/10.1353/art.2017.0038|journal=Arthuriana|date=2017|issn=1934-1539|pages=87–89|volume=27|issue=4|doi=10.1353/art.2017.0038|first=Kenneth L.|last=Campbell}}</ref> Y Tuathal mwyaf cydnabuddus oedd brenin chwedlonol Gwyddelig o'r un enw o'r ganrif 1af [[Túathal Techtmar]], a alltudiodd i Brydain cyn dychwelyd ugain mlynedd yn ddiweddarach i deyrnasu tros Iwerddon. Mae hen ardal gyfagos o'r enw [[Llandudwen]] wedi ei enwi'n ôl Tudwen Sant, yn [[Dinas, Llŷn|Dinas]], Llŷn. Hefyd mae son mai enw gwreiddiol y pentref oedd 'Bydwaliog'.
Mae'r mwyafrif o'r boblogaeth yn siarad [[Gymraeg|Cymraeg]] fel mamiaith. Mae [[amaethyddiaeth]] yn rhan hanfodol o fywyd dyddiol y gymuned gyda [[Twristiaeth|thwristiaeth]] yn bwysig drwy'r haf. Mae i'r pentref un siop/Swyddfa'r Post, canolfan cymuned (Sef Y Ganolfan a arferai fod yn ysgol), tŷ tafarn, gefail, a busnesau newydd llewyrchus lleol megis Hen Siop Y Crydd a Cwt Tatws. Mae yma hefyd [[eglwys]], - y ffurf bresennol a'i hadeiladwyd yn 1850 gan y pensaer enwog [[George Gilbert Scott]], sydd wedi ei chysegru i Sant Cwyfan, ar ôl Saint Kevin o'r 6ed ganrif o [[Glean Dá Loch]], yn [[Wicklow|Sir Mhantáin]], [[Iwerddon]], [[capel]] [[Methodistaid Calfinaidd|Methodistaidd]] (a Chapel Berseba, sydd rŵan yn anheddau) a'r [[ysgol]] gynradd (presennol) a ddathlodd ei chanmlwyddiant yn [[2007]]. Mae gwasanaeth bws lleol yn gludiant cyhoeddus (pob 2 awr) rhwng Tudweiliog (a phentrefi eraill ar hyd y ffordd) a [[Pwllheli|Phwllheli]], sef cymuned mwyaf poblog Llŷn tua 10 milltir i ffwrdd. Mae Tudweiliog yn gyngor cymuned o fewn sir [[Gwynedd]], ac o fewn dalgylch y gymuned mae atyniadau megis [[Coetan Arthur/Cromlech Cefnamwlch]] (SH 229345) ([[cromlech]]/[[Siambr gladdu Cefnamwlch]]) ar lethr [[Mynydd Cefnamwlch]], - dyma ychydig o wybodaeth am darddiad y gromlech a'i hanes; <blockquote>"....Yn ôl hanes, cludwyd y cerrig wyth milltir i ffwrdd o Fynyddoedd yr Eifl, ac mae traddodiad bod un o 'r brenhinoedd Cymreig wedi ei gladdu oddi tanynt."<ref>{{Cite book|title=Lloffion Llyn|last=Roberts|first=W. Arvon|publisher=Carreg Gwalch|year=2009|isbn=9781845272388|location=Llanrwst|pages=85}}</ref>
"Coetan Arthur, Cefnamwlch
| |||