Pearl Harbor: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''Pearl Harbor''' yn harbwr ar ynys Oʻahu, [[Hawaii]], i'r gorllewin o [[Honolulu]]. Mae rhannau helaeth o'r harbwr a'r ardal gerllaw yn ganolfan llyngesollyngesol dyfroedd dwfn Llyngessy'n perthyn i Lynges yr [[Unol Daleithiau]]. Mae hefyd yn bencadlys i Lynges [[Cefnfor Tawel]] yr Unol Daleithiau. Pan ymosodwyd ar Pearl Harbor gan Ymerodraeth Japan ar y [[7 Rhagfyr|7fed o Ragfyr]], [[1941]], daeth aâ'r Unol Daleithiau i mewn i'r [[Ail Ryfel Byd]].

Yn wreiddiol, roedd Pearl Harbor yn [[amfae]] eang ond bâsbas o'r enw Wai Momi (sy'n golygu "harbwr y perl") neu Pu'uloa i drigolion Hawaii. Yn ôl chwedloniaeth Hawaii, ystyriwyd Pu'uloa fel cartref duwies y [[siarc]] a'i brawd (neu'i mab) Kahi'uka. Dethlir bywyd Keaunui, pennaeth y pŵeruspwerus, yng ngogledd Hawaii. Dywedir iddo agor sianel yr oedd modd llywio ar ei hyd ger gweithfeydd [[halen]] Puuloa, lle gallai llongau'r dyfodol deithio ar ei hyd. Roedd yr harbwr yn orlawn o [[wystrys]] a gynhyrchai berlau tan diwedd y [[1800au]].

Ym [[1908]], sefydlwyd Iard LlyngesolLyngesol Pearl Harbor. Rhwng 1908 a [[1919]] tyfodd yrgorsaf orsaf llyngesol,lyngesol Pearl Harbor, yn barhaus o ran maint, ac eithrio pan gwympodd y doc sych ym [[1913]]. Dechreuwyd gweithio ar y doc ar yr [[21 Medi|21ain o Fedi]], [[1909]] ond ar yr [[17 Chwefror|17eg o Chwefror]], [[1913]], cwympodd y doc yn ddarnau. Wrth i luoedd arfog [[Japan]] frwydro yn [[Tsieina]], dechreuodd yr Unol Daleithiau fynegi pryder am fwriadau Japan, a dechreuasant gymryd camau i amddiffyn eu hunain. Ar y [[1 Chwefror|1af o Chwefror]], [[1933]] penderfynodd Llynges yr Unol Daleithiau gynnal ymosodiad ffug ar y safle yn Pearl Harbor fel ymarfer paratoi. "Llwyddodd" yr ymosodiad ac ystyriwyd yr amddiffynamddiffyniad yn "fethiant".

Mae ymosodiad Japan ar canolfanganolfan forwrol UDA yn Pearl Harbor yn Hawäi yn Rhagfyr 1941 yn cael ei weld fel trobwynt pwysig yn hanes yr Ail Ryfel Byd. Gwelwyd ef fel camgymeriad milwrol enfawr, gydagydag UDA yn cyhoeddi rhyfel aryn erbyn Japan, ac er mwyn cefnogi Japan cyhoeddodd [[yr Almaen]] ryfel ar UDA. Roedd hwn yn ddigwyddiad o droeodddrodd y llif o blaid y Cynghreiriaid gyda holl rym milwrol yr UDA bellach tu cefn iddynt.

Bwriad Japan, wrth lansio’r ymosodiad di-rybudddirybudd ar Pearl Harbor, oedd concro de-ddwyrain [[Asia]] a’r Pasiffig cyn bod UDA wedi cael y cyfle i ad-ennilladennill ei phŵer milwrol.  

Dechreuodd awyrlu a llongau tanddwr bychain Llynges Ymerodraeth Japan ymosodiadymosod ar yr Unol Daleithiau. Yn groes i'r gred gyffredin, nid oedd yr ymosodiadau hyn wedi dod fel syndod. Roedd yr Americanwyr wedi datrys côdcod Japan yn gyntflaenorol, a gwyddent am ymosodiad arfaethedig cyn iddo ddigwydd. Fodd bynnag, yn sgîlsgil trafferthion i ddatrys negeseuon eraill a ddanfonwydanfonwyd gan Japan, methodd yr Unol Daleithiau ddarganfod beth yn union oedd targed Japan cyn iddynt ymosod.<ref>Nash, Gary B., Julie Roy Jeffrey, John R. Howe, Peter J. Frederick, Allen F. Davis, Allan M. Winkler, Charlene Mires, and Carla Gardina Pestana. The American People, Concise Edition Creating a Nation and a Society, Combined Volume (6th Edition). New York: Longman, 2007.</ref> O dan arweiniad y llyngesydd Isoroku Yamamoto, roedd yr ymosodiad yn drychinebus i'r Americanwyr o ran y colledion dynol a'r difrod i awyrlu'r Unol Daleithiau. Am 6.05y.b.05 y bore ymosododd y don cyntafgyntaf o 183 o awyrennau. Bomwyr plymio, bomwyr llorweddol ac ymladdwyr oedd yr awyrennau'n bennaf.<ref>Hakim, Joy (1995). A History of Us: War, Peace and all that Jazz. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509514-6.</ref> Trawodd y [[Japaneaid]] longau ac offer milwrol am 7.51 y.b bore. I ddechrau, ymosododd y don gyntaf o awyrennau ar y meysydd awyr yn [[Ynys Ford]]. Am 8.30 y.b. bore ymosododd yr ail don o 170 o awyrennau Japaneaidd ar y fflyd a oedd wedi'u hangoruei hangori yn Pearl Harbor. Trawyd y llong frwydro ''[[USS Arizona (BB-39)|Arizona]]'' gan fom a laniodd ar adran arfau blaen y llong. Achosodd hyn i'r llong ffrwydro'n ddarnau, gan suddo o fewn eiliadau. YnGyda'i gyfangwblgilydd, suddwyd naw llong o fflyd yr Unol Daleithiau a difrodwyd 21 llong yn ddifrifol. Roedd tritair o'r 21 wedi'u eu difrodi mor wael fel nad oedd modd eu trwsio. Bu farw 2,350 i gyd, gan gynnwys 68 o sifiliaid, ac anafwyd 1,178. O'r holl bersonél milwrol a fu farw yn Pearl Harbor, roedd 1,177 ohonynt ar fwrdd yr Arizona. Saethwyd y bwledi cyntaf gan USS Ward (DD-139) at long tanddwrdanddwr bychanfechan a ddaeth i wyneb y dŵr y tu allan i Pearl Harbor; llwyddodd yUSS Ward i suddo'r llong tanddŵrdanddwr bychanfechan am tua 6:55, tua awr cyn yr ymosodiad ar Pearl Harbor.