Hanes Cernyw: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''hanes [[Cernyw]]''' yn dechrau gyda chysylltiadau rhwng Cernyw a marsiandïwyr o wledydd o gwmpas [[Môr y Canoldir]] oedd yn cael eu denu yma gan y mwynfeydd [[tun]]. Roedd tun yn cael ei gynhyrchu yng Nghernyw o [[Oes yr Efydd]]; roedd y metel yn arbennig o bwysig gan ei fod yn cael ei gymysgu a [[Copr|chopr]] i gynhyrchu [[efydd]]. Daw'r cofnod hanesyddol cyntaf am Gernyw gan yr hanesydd Groegaidd [[Diodorus Siculus]] (c.[[90 CC]]–c.[[30 CC]]);

 

 

Bu gwrthryfel yn [[1497]], gan ddechrau ymhlith y mwynwyr tun, oedd yn gwrthwynebu cynnydd yn y trethi. Gorymdeithiodd y gwrthryfelwyr tua [[Llundain]], ond gorchfygwyd hwy ym mrwydr Pont Deptford. Bu gwrthryfel arall yn erbyn y Llyfr Gweddi Protestannaidd yn [[1549]]. Heblaw fod mwyafrif y Cernywiaid yn Gatholigion ar y pryd, roedd y ''[[Llyfr Gweddi Gyffredin]]'' newydd yn [[Saesneg]], iaith nad oedd mwyafrif y Cernywiaid yn ei deall. Dywedir i ugain y cant o boblogaeth Cernyw gael ei lladd yn y gwrthryfel yma, un o'r ffactorau a arweiniodd at ddirywiad yn sefyllfa'r iaith. Bu farw [[Dolly Pentreath]], siaradwr olaf y Gernyweg yn ôl y chwedl yn [[1777]], ond mae tystiolaeth i siaradwyr eraill fyw tan ddechrau'r [[19eg ganrif]].

 

Yn [[1755]] tarawyd arfordir Cernyw gan [[tsunami]] a achoswyd gan ddaeargryn mawr [[Lisbon]]. Parhaodd mwynfeydd tun Cernyw yn bwysif yn y [[18fed ganrif]], ond erbyn ail hanner y [[19eg ganrif]] roedd y tun yn dechrau darfod, ac ymfudodd llawer o Gernywiaid. Tua diwedd y [[18fed ganrif]] tyfodd [[Methodistiaeth]] yn gyflym yng Nghernyw yn dilyn ymweliadau gan [[John Wesley|John]] a [[Charles Wesley]].