Branwen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae Branwen yn chwaer i'r brenin [[BrânBendigeidfran fab Llŷr]] neu Bendigeidfran. Daw [[Matholwch]] brenin [[Iwerddon]] i ofyn am BranwenFranwen yn wraig iddo. Cytunir i'r briodas, ond yn ystod y wledd i'w dathlu mae [[Efnysien]], hanner brawd Branwen, yn cyrraedd y llys. Mae'n ddig na ofynwyd am ei ganiatâd ef cyn trefnu'r briodas, ac mae'n anffurfio meirch Matholwch fel dial.

Yn Iwerddon mae Branwen yn byw'n gytun gyda Matholwch am gyfnod, a genir mab, [[Gwern (mytholeg)|Gwern]], iddynt, ond yna mae Matholwch yn cofio'r hyn a wnaeth Efnysien i'w geffylau ac yn dial am ei sarhad ar Franwen. Caiff ei gyrru i weithio yn y gegin am dair blynedd, ond mae'n dofi [[Drudwy|drudwy]] ac yn ei yrru draw i Brydain gyda neges i BendigeidfranFendigeidfran yn dweud sut y mae'n cael ei thrin. Mae Bendigeidfran a'i fyddin yn croesi i Iwerddon, y fyddin mewn llongau ond BrânBendigeidfran yn cerdded trwy'r môr, gan ei fod yn gawr na all yr un llong ei gario.

Cynhelir cyfarfod i drafod amodau heddwch, ond mae Efnysien yn rhoi diwedd ar hyn trwy afael yn Gwern, mab Branwen a Matholwch, a'i daflu i'r tân. Rhyfel yw'r canlyniad, a lleddir llawer o filwyr ar y ddwy ochr. Yn y diwedd mae holl wŷr Iwerddon wedi ei lladd, a dim ond saith o fyddin BrânBendigeidfran sy'n fyw i ddychwelyd i Brydain gyda Branwen. Lladdwyd BrânBendigeidfran ei hun, ond cyn marw gorchymynodd i'w wŷr dorri ei ben a mynd a'r pen yn ôl gyda hwy.