Democratiaid Rhyddfrydol Cymru: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Sefydlwyd Cyngor Rhyddfrydol Cymru gan [[David Lloyd George]] ym 1897. Mae hyn yn gwneud [[Plaid Ryddfrydol (DU)|Rhyddfrydwyr]] Cymru yr hynaf o'r pleidiau gwleidyddol yng Nghymru. Hwn oedd y cyntaf i sefydlu [[Diwylliant Cymru|hunaniaeth]] wirioneddol [[Diwylliant Cymru|Gymreig]]. Yn ystod diwedd y 19eg a dechrau'r 20fed ganrif roedd Rhyddfrydwyr Cymru yn gartref i [[Cenedlaetholdeb Cymreig|genedlaetholdeb]] radical [[Cenedlaetholdeb Cymreig|Cymreig]]. Trwy wleidyddion fel [[Thomas Edward Ellis|TE ("Tom") Ellis]] a David Gee a symudiad [[Cymru Fydd]] roedd cenedlaetholdeb Cymreig yn debyg ar adegau i'r hyn a [[Cenedlaetholdeb Gwyddelig|ddigwyddodd yn Iwerddon]]. Ym 1906 cyrhaeddodd Rhyddfrydwyr Cymru eu llwyddiant fwyaf pan oedd gan y Rhyddfrydwyr 35 o'r 36 seddi Cymru. Hyd at 1922 roedd Rhyddfrydwyr yn dominyddu gwleidyddiaeth Cymru a hefyd yn chwarae rhan ganolog yng ngwleidyddiaeth Prydain. Roedd nifer o gwleidyddion Rhydfrydwyr Cymreig wedi derbyn swyddi canolog yn y blaid ac yn y gwahanol lywodraethau dan arweiniad Rhyddfrydol rhwng 1906 a 1922; [[William Vernon Harcourt|William Harcourt]], [[Reginald McKenna]], [[David Alfred Thomas|David Alfred Thomas, Is-iarll 1af Rhondda]], [[Alfred Mond|Syr Alfred Mond]] a [[David Lloyd George]]. Cafodd gwahanol holltiadau o fewn y Blaid Ryddfrydol o 1918 ymlaen, cynnyddoddcynyddodd y [[Llafur Cymru|Blaid Lafur Gymreig]] yn Ne Cymru, a goruchafiaeth Lloyd George dros Blaid Ryddfrydol Cymru, i gyd eu heffaith ar Ryddfrydwyr Cymru. Er gwaethaf hyn, yng Nghymru y parhaodd cefnogaeth y Rhyddfrydwyr hiraf yng ngwleidyddiaeth Prydain ar ôl y rhyfel.

Yn 1945 roedd gan y blaid 7 Aelod Seneddol yng Nghymru, yn bennaf yn seddi gogledd, canol a gorllewin Cymru sy'n siarad Cymraeg. Fe wnaeth dau o'r ASau hyn[[Gwilym Lloyd George|, Gwilym Lloyd George]] (Sir Benfro) a [[Megan Lloyd George]] (Ynys Môn) ddiffygio i'r pleidiau Ceidwadol a Llafur, yn y drefn honno. [[Clement Davies|Daeth Clement Davies]], a ddaliodd Sir Drefaldwyn, yn arweinydd Rhyddfrydol Prydain ar ôl y rhyfel. Bu farw Davies ym 1962 ac fe’i olynwyd gan Emlyn Hooson, a aeth ati i ailadeiladu Plaid Ryddfrydol Cymru. Pan gollodd yr olaf o ASau Rhyddfrydol Cymru ar ôl y rhyfel, sefydlodd yr [[David Rees-Williams, Barwn 1af Ogwr|Arglwydd Ogmore]], Martin Thomas, Roger Roberts a Mary Murphy y Blaid Ryddfrydol Cymru fel plaid ar wahân fewn strwythur ffederal y Blaid Ryddfrydol. Ar ôl ei sefydlu ym mis Medi 1966 llwyddiant cyfyngedig a gafodd y Blaid Ryddfrydol yng Nghymru a byth wedi mwynhau adfywiad Rhyddfrydol gwych fel yr un a ddigwyddodd o dan Jo Grimond yn yr Alban. Ail-sefydlodd etholiad [[Geraint Howells]] yn Sir Aberteifi ym mis Chwefror 1974 y presenoldeb Rhyddfrydol yn y sedd honno. Yn 1979, fodd bynnag, dioddefodd Rhyddfrydwyr Cymru o gytundeb Lib-Lab, ac arweiniodd cefnogaeth i'r refferendwm datganoli a fethwyd at etholiad gwael i'r Rhyddfrydwyr: collodd dros hanner eu 28 ymgeisydd eu blaendal. Yn bwysicach fyth, collodd [[Emlyn Hooson]] ei sedd yn Sir Drefaldwyn, gan adael y blaid Gymreig unwaith eto gydag un sedd ([[Geraint Howells|Howells]] 'yn Sir Aberteifi). Cafodd Hooson ei ennyn yn ddiweddarach y flwyddyn honno ac ymunodd â Howells unwaith eto yn San Steffan.