Plaid Weriniaethol (Unol Daleithiau): Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
CommonsDelinker (sgwrs | cyfraniadau)
Yn gosod File:GOP_logo.svg yn lle Logo-GOP.svg (gan CommonsDelinker achos: File renamed: #4 harmonizing file names).
Cwmcafit (sgwrs | cyfraniadau)
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Republican Party (United States)"
Llinell 1:
{{Infobox political party|name=Plaid Weriniaethol|membership_year=2018|symbol=[[File:Republican Disc.svg|150px]]|country=Unol Daleithiau|website=[https://www.gop.com/ gop.com]|seats2={{composition bar|197|435|hex=#E81B23}}|seats2_title=[[Tŷ Cynrychiolwyr yr Unol Daleithiau|Seddi yn y Tŷ]]|seats1={{composition bar|53|100|hex=#E81B23}}|seats1_title=[[Senedd yr Unol Daleithiau|Seddi yn y Senedd]]|ideology='''Mwyafrif''':<br />{{•}} [[Ceidwadaeth]]<br />{{•}}Ceidwadaeth gymdeithasol<br />{{•}}[[Rhyddfrydiaeth|Rhyddfrydiaeth Economaidd]]<br />
[[Delwedd:GOP logo.svg|bawd|200px|Logo'r blaid]]
'''Carfannau''':<br />{{•}} [[Canoli]]<br />{{•}} [[Ceidwadaeth|Ceidwadaeth ariannol]]<br />{{•}} 'Fusionism' <br />{{•}} [[Rhyddewyllysiaeth]]<br />{{•}} [[Neo-geidwadaeth]]<br />{{•}}[[Poblyddiaeth]] [[Gwleidyddiaeth yr adain dde|adain dde]]|membership={{increase}}32,854,496|youth_wing=Gweriniaethwyr Ifanc <br /> Gweriniaethwyr yn eu harddegau|logo=[[File:GOP logo.svg|200px]]|student_wing=Gweriniaethwyr Coleg|headquarters=310 Stryd Cyntaf SE<br />[[Washington, D.C.]] 20003|predecessor=[[Chwigiaid (Unol Daleithiau)| Parti Chwigiaid]]<br />Free Soil Party|foundation={{start date and age|1854|3|20}}|leader2_name=[[Mike Pence]] ([[Indiana|IN]])|leader2_title={{nowrap|[[Is-Arlywydd yr Unol Daleithiau|Is-Arlywydd yr UDA]]}}|leader1_name=[[Donald Trump]] ([[Florida|FL]])|leader1_title=[[Arlywydd yr Unol Daleithiau|Arlywydd UDA]]|chairperson=[[Ronna McDaniel]] ([[Michigan|MI]])<ref name=leadershipRNC>{{cite web |url=https://www.gop.com/leaders/national/ |title=National Leadership |author= |website= |publisher=Republican National Committee |accessdate=25 January 2017}}</ref>|colorcode=#E81B23|native_name=Republican Party}} Mae'r '''Plaid Weriniaethol yr Unol Daleithiau''' <small>(Saesneg: Republican Party of the United States)</small> yn un o'r ddwy [[Plaid wleidyddol|blaid wleidyddol]] fwyaf yn [[Unol Daleithiau America]]. Y blaid fawr arall yw'r [[Plaid Ddemocrataidd (Unol Daleithiau)|Blaid Ddemocrataidd]]. Mae gan yr Unol Daleithiau lawer o bartïon bach eraill o'r enw trydydd partïon.
 
Yn aml, gelwir y '''Gweriniaethwyr''' "yr dde" neu'n " [[Ceidwadaeth|geidwadwyr]] ". Llysenw'r Blaid Weriniaethol yw'r '''GOP''', sy'n sefyll am "Grand Old Party". Symbol y blaid Weriniaethol yw'r [[eliffant]]. Defnyddiwyd y symbol hwn am y tro cyntaf ym 1874 mewn cartŵn gwleidyddol ''(yn y llun)'', gan Thomas Nast. <ref>[http://www.harpweek.com/09Cartoon/BrowseByDateCartoon.asp?Year=2003&Month=November&Date=7 Cartoon of the Day: "The Third-Term Panic"]. Retrieved on 2008-09-01.</ref>
Un o ddwy [[plaid|blaid]] fwyaf yr [[Unol Daleithiau]] yw'r '''''Blaid Weriniaethol''''' (Saesneg: ''Republican Party'', llysenw: '''''Grand Old Party''''' neu'r '''''GOP''''').
 
Pwyllgor Cenedlaethol y Gweriniaethwyr, neu'r "RNC", yw'r prif sefydliad i'r Blaid Weriniaethol ym mhob un o'r 50 [[Taleithiau'r Unol Daleithiau|talaith]]. Ronna Romney McDaniel yw Cadeirydd presennol yr RNC. Nid yw'r Blaid Weriniaethol yr un blaid wleidyddol â'r Blaid Ddemocrataidd-Weriniaethol. Mae'r Blaid Weriniaethol wedi'i lleoli yn [[Washington, D.C.|Washington, DC]] Weithiau gelwir talaith lle mae mwyafrif o bleidleiswyr yn pleidleisio dros [[Gwleidydd|wleidyddion]] Gweriniaethol yn "talaith goch".
{{eginyn gwleidyddiaeth yr Unol Daleithiau}}
 
== Hanes ==
[[Categori:Pleidiau gwleidyddol yn yr Unol Daleithiau|Weriniaethol]]
[[Delwedd:NastRepublicanElephant.jpg|chwith|bawd|300x300px| Cartwn 1874 yn ''Harpers Weekly'', defnydd cyntaf yr eliffant fel symbol ar gyfer y blaid Weriniaethol. ]]
Sefydlwyd y Blaid Weriniaethol yn Ripon, Wisconsin ym 1854,<ref>{{Cite web|url=http://www.history.com/this-day-in-history/republican-party-founded|title=Republican Party founded|publisher=History.com|access-date=September 21, 2014}}</ref> gyda chymorth Francis Preston Blair. Ffurfiwyd y Blaid Weriniaethol gan bobl nad oeddent yn hoffi Deddf Kansas-Nebraska 1854, a fyddai’n gadael i bob tiriogaeth ganiatáu [[caethwasiaeth]]. Sefydlwyd y Blaid Weriniaethol gan gyn-aelodau’r Blaid Free Soil a’r Blaid Chwigiaid a oedd am atal ehangu caethwasiaeth. Roedd sylfaenwyr y Blaid Weriniaethol eisiau atal ehangu caethwasiaeth oherwydd eu bod yn credu ei fod yn erbyn delfrydau'r Cyfansoddiad a'r [[Datganiad Annibyniaeth yr Unol Daleithiau|Datganiad Annibyniaeth]]. Roedd rhai o sylfaenwyr y Blaid Weriniaethol eisiau dileu caethwasiaeth ym mhobman yn yr Unol Daleithiau. Ymgeisydd cyntaf y Blaid Weriniaethol ar gyfer [[Arlywydd yr Unol Daleithiau]] oedd John C. Frémont ym 1856.
 
Wrth i'r Blaid Chwig gwympo, daeth y Gweriniaethwyr yn un o ddwy brif blaid wleidyddol yn yr Unol Daleithiau (y Blaid Ddemocrataidd oedd y blaid wleidyddol fawr arall). Yn 1860 etholwyd [[Abraham Lincoln]], arlywydd cyntaf y Gweriniaethwyr. Am weddill ail hanner y [[19eg ganrif]], roedd gan y wlad alywyddion Gweriniaethol yn bennaf. Rhwng 1860 a 1912 collodd y Gweriniaethwyr yr etholiad arlywyddol ddwywaith yn unig (yn olynol i'r Democrat [[Grover Cleveland]] ym 1884 a 1892).
 
Credai Gweriniaethwyr mewn [[diffyndollaeth]] (y gred y byddai codi [[Treth|trethi]] ar fasnachau â gwledydd eraill yn amddiffyn yr [[Economy, Pennsylvania|economi]]) yn ystod ail hanner y 19eg ganrif ac yn ystod hanner cynnar yr [[20fed ganrif]] .
 
Ar ôl [[y Rhyfel Byd Cyntaf]], roedd gan y [[1920au]] dri arlywydd Gweriniaethol: [[Warren G. Harding|Warren Harding]], [[Calvin Coolidge]], a [[Herbert Hoover]]. Fe'i gelwid yn Ddegawd Gweriniaethol am y rheswm hwnnw. Gwnaeth Harding a Coolidge gynllun ar gyfer yr economi a oedd yn gostwng trethi, yn gwneud i'r [[Llywodraeth ffederal yr Unol Daleithiau|llywodraeth]] wario llai o [[Arian (economeg)|arian]], ac yn cael gwared ar reolau a [[Cyfraith|deddfau]] a oedd yn effeithio ar yr economi.
 
Yn agos at ddiwedd y 1920au, [[Cwymp Wall Street|cwymp y farchnad stoc]] a dechreuodd y [[Dirwasgiad Mawr]]. Yn ystod y Dirwasgiad Mawr, daeth y Blaid Weriniaethol yn llai poblogaidd. Nid oedd yr un Gweriniaethwr yn arlywydd rhwng 1933 a 1953, pan ddechreuodd [[Dwight D. Eisenhower|Dwight Eisenhower]] ei gyntaf o ddau dymor yn olynol fel arlywydd. (Cafodd ei ailethol ym 1956.) Collodd [[Richard Nixon]] yr etholiad ym 1960, ond cafodd ei ethol yn arlywydd ar y tocyn Gweriniaethol ym 1968 ac eto ym 1972.
 
Etholwyd [[Ronald Reagan]], oedd yn [[actor]] ac actifydd gwleidyddol ceidwadol, fel arlywydd yn 1980. Daeth Ronald Reagan yn arlywydd Gweriniaethwyr cyntaf oedd yn gyn-aelod o'r [[Plaid Ddemocrataidd (Unol Daleithiau)|Blaid Ddemocrataidd]]. Gwasanaethodd Ronald Reagan ddau dymor a gwasanaethodd ei olynydd [[George H. W. Bush|George HW Bush]] un tymor. Roedd Reagan eisiau i lai o ddeddfau effeithio ar yr economi, ac roedd am i'r [[Lluoedd Arfog yr Unol Daleithiau|fyddin]] fod yn gryfach.
 
Cafodd [[Bill Clinton]] (oedd yn Democratiaid) ei ethol yn arlywydd yn 1992, ac ail-etholwyd yn 1996. Fodd bynnag, etholwyd [[Cyngres yr Unol Daleithiau|Cyngres]] newydd ym 1994, ac enillodd Gweriniaethwyr reolaeth ar [[Tŷ Cynrychiolwyr yr Unol Daleithiau|Dŷ'r Cynrychiolwyr]] a'r [[Senedd yr Unol Daleithiau|Senedd]]. Fe wnaethant bleidleisio yn erbyn llawer o syniadau Clinton a chynnig syniadau eu hunain fel [[feto]] eitem llinell a diwygiad cytbwys i'r gyllideb .
 
Ar ôl etholiadau a gynhaliwyd yn 2006, collodd Gweriniaethwyr reolaeth ar y Gyngres. Cafodd Democratiaid [[Barack Obama]] ei [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau 2008|hethol]] yn 2008 ac [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau, 2012|ail-etholwyd]] yn 2012. Etholwyd y Gweriniaethwr [[John Boehner]] yn Llefarydd Tŷ'r Cynrychiolwyr yn 2010 a'i ailethol yn 2012. Yn 2014, enillodd Gweriniaethwyr reolaeth ar y senedd a'r tŷ. Ymddiswyddodd Boehner ddechrau [[Hydref|mis Hydref]] 2015 ac yn y pen draw fe'i olynwyd gan [[Paul Ryan]] o [[Wisconsin]] ar Hydref 29, 2015. Ar Dachwedd 9, 2016, [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau, 2016|etholwyd]] [[Donald Trump]] yn arlywydd, gan drechu’r Democrat [[Hillary Clinton]] yn y [[Coleg Etholiadol UDA|Coleg Etholiadol]]. Trump oedd y Gweriniaethwr cyntaf i gymryd ei swydd fel arlywydd ers Ionawr 20, 2001, pan [[George W. Bush|urddo George W. Bush]]. Collodd y Gweriniaethwyr y Tŷ ac ennill y Senedd yn 2018. Ymddeolodd Paul Ryan yn 2019 ac fe’i olynwyd gan Nancy Pelosi, sy’n aelod o’r Blaid Ddemocrataidd.
 
== Credoau Gweriniaethol cyfredol ==
Ar hyn o bryd, mae'r Blaid Weriniaethol yn cael ei hadnabod gyda pholisïau [[Rhyddfrydiaeth glasurol|ryddfrydiaeth glasurol]], [[ceidwadaeth]], ac [[Gwleidyddiaeth yr adain dde|asgell dde]].
 
Nid yw pob Gweriniaethwr yn credu yn yr un pethau, ond yn gyffredinol dyma'r pethau y mae llawer o Weriniaethwyr yn eu cefnogi:
 
* [[Ffederaliaeth]] a sybsidiaredd.
* Cyfrifoldeb unigol, gwerthoedd teuluol cryf, a sefydliadau cymunedol
* [[Cyfalafiaeth]], [[laissez-faire]], ac [[Laissez-faire|economeg]] o blaid twf neu ar yr ochr gyflenwi.
* Llai o wariant llywodraeth.
* Cynorthwyo Wladwriaeth Israel, cynghreiriaid yr Unol Daleithiau, ac amddiffyn buddiannau America yn y Dwyrain Canol.
* Trethi is.
* Amddiffyniad milwrol cryf a chenedlaethol cryf gyda mwy o wariant milwrol.
* Yr 2il welliant a chaniatáu i bobl amddiffyn eu hunain gyda drylliau.
* Y [[Y gosb eithaf|gosb eithaf]] mewn rhai achosion.
* Dewis Addysgol, ee system dalebau fel Rhaglen Ysgoloriaeth Cyfle DC.
* Gwrthwynebu [[Mewnfudiad anghyfreithlon|mewnfudo anghyfreithlon]] a chefnogi alltudio cyfreithlon mewnfudwyr anghyfreithlon.
* Gwrthwynebu gofal iechyd a reolir gan y llywodraeth.
* Gwrthwynebu [[Erthyliad]] ym mhob achos neu'r mwyafrif.
 
Daw mwyafrif y cefnogwyr i'r Blaid Weriniaethol o daleithiau yn ardaloedd Deheuol, 'Deep South', y 'Midwest', ac ardaloedd gwledig Gogledd-ddwyrain UDA, yn ogystal a [[Montana]]; ond mae yna gefnogaeth o bob rhan o'r Unol Daleithiau, gan gynnwys rhan ogleddol California.
 
== Llywyddion Gweriniaethol UDA ==
[[Delwedd:Abraham_Lincoln_head_on_shoulders_photo_portrait.jpg|de|bawd|158x158px| Arlywydd [[Abraham Lincoln]] ]]
'''Llywyddion Gweriniaethol yn ystod yr 1800au'''
 
* [[Abraham Lincoln]] (1861 - 1865)
* [[Ulysses S. Grant|Grant Ulysses S.]] (1869 - 1877)
* [[Rutherford B. Hayes|Rutherford Birchard Hayes]] (1877 - 1881)
* [[James A. Garfield|James Abram Garfield]] (1881 - 1881)
* [[Chester A. Arthur|Caer Alan Arthur]] (1881 - 1885)
* [[Benjamin Harrison]] (1889 - 1893)
* [[William McKinley|William McKinley Jr]] (1897 - 1901)
 
[[Delwedd:Official_Portrait_of_President_Reagan_1981.jpg|de|bawd|150x150px| Arlywydd [[Ronald Reagan]] ]]
'''Llywyddion Gweriniaethol yn ystod y 1900au'''
 
* [[Theodore Roosevelt]] (1901 - 1909)
* [[William Howard Taft]] (1909 - 1913)
* [[Warren G. Harding|Warren Gamaliel Harding]] (1921 - 1923)
* [[Calvin Coolidge|J. Calvin Coolidge]] (1923 - 1929)
* [[Herbert Hoover|Herbert Clark Hoover]] (1929 - 1933)
* [[Dwight D. Eisenhower|Dwight David Eisenhower]] (1953 - 1961)
* [[Richard Nixon|Richard Milhous Nixon]] (1969 - 1974)
* [[Gerald Ford|Gerald Rudolph Ford Jr.]] (1974 - 1977)
* [[Ronald Reagan|Ronald Wilson Reagan]] (1981 - 1989)
* [[George H. W. Bush|George Herbert Walker Bush]] (1989 - 1993)
 
[[Delwedd:Donald_Trump_official_portrait.jpg|bawd|150x150px| Arlywydd [[Donald Trump|Donald J.Trump]] ]]
'''Llywyddion Gweriniaethol yn ystod y 2000au'''
 
* [[George W. Bush|George Walker Bush]] (2001 - 2009)
* [[Donald Trump|Donald John Trump]] (2017– presennol)
 
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
 
== Gwefannau eraill ==
 
* [http://www.rnc.org Gwefan swyddogol]
{{eginyn[[Categori:Egin gwleidyddiaeth yr Unol Daleithiau}}]]
[[Categori:Pleidiau gwleidyddol yn yr Unol Daleithiau|Weriniaethol]]
[[Categori:Pages with unreviewed translations]]