Niwbwrch: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
ehangu |
||
Llinell 3:
<tr><td colspan=2 align=center><div style="position: relative">[[Image:CymruMon.png]]<div style="position: absolute; left: 74px; top: 29px">[[Image:Smotyn_Coch.gif]]</div></div></td></tr>
</table>
[[Delwedd:37226769LPFLhn_fs-1-.jpg|250px|bawd|'''Niwbwrch''' gydag [[Eryri]] yn y cefndir]]
Mae '''Niwbwrch''' (''Newborough'' yn [[Saesneg]]) yn dref yn ne [[Ynys Môn]]. Saif ar lôn yr [[A4080]] rhwng [[Porthaethwy]] ac [[Aberffraw]].
==Yr eglwys==
Mae'r eglwys, sy'n gysegredig i [[Pedr|Bedr]] a [[Paul|Phaul]], yn hen. Adeilad â chorff hir a chul ydyw, a godwyd yn y [[14eg ganrif]] ar safle hŷn. Mae'r [[bedyddfaen]] yn dyddio o'r [[12fed ganrif]] ac o waith Cymreig lleol. Ychwanegwyd porth i'r eglwys yn y [[15fed ganrif]]. Ceir dau feddfaen hynafol yno, un ohonyn nhw gyda cherfwaith blodeuog a'r llall gyda'r arysgrif ''Hic jacet Dns Mathevs ap Ely'' arno ('Yma mae'r Arglwydd Mathew ap Eli yn gorffwys').
==Hanes==
Creuwyd y fwrdeistref newydd (ystyr lythrennol 'Niwbwrch') ar ddiwedd y [[13eg ganrif]] ar gyfer y [[Cymry]] a orfodwyd i ymadael â [[Llan-faes]] gan y [[Saeson]]. Cyn hynny roedd treflan fach yno ger [[Llys Rhosyr]], un o brif lysoedd [[Teyrnas Gwynedd|Tywysogion Gwynedd]] yn [[Oes y Tywysogion]]. [[Rhosyr]] oedd enw'r [[cantref]] hefyd.
Ar ganol y [[14eg ganrif]] ymwelodd [[Dafydd ap Gwilym]] â Niwbwrch a chanodd gywydd i foli'r dref a'i drigolion. Dyma'r llinellau agoriadol:
Llinell 15 ⟶ 22:
:(Thomas Parry (gol.), ''Gwaith Dafydd ap Gwilym'', cerdd 134)
==Atyniadau==
*[[Llys Rhosyr]] - un o lysoedd Tywysogion Gwynedd
{{MSG:Trefi_Môn}}▼
*[[Traeth Niwbwrch]] - gwarchodfa natur
*[[Ynys Llanddwyn]] - a gysylltir â'r Santes [[Dwynwen]]
{{eginyn}}
[[Categori:Trefi Môn]]
[[en:Newborough, Anglesey]]
| |||