Tudweiliog: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Marthuws (sgwrs | cyfraniadau)
ail-drefnu'r lluniau i'r dull arferol; efallai rhoi rhai mewn galeri ar y diwedd? Angen dethol y goreuon!
Llinell 6:
| aelodseneddol = {{Swits Dwyfor Meirionnydd i enw'r AS}}
}}
Pentref bychan a chymuned ar arfordir ogleddol [[Penrhyn Llŷn]], [[Gwynedd]] yw '''Tudweiliog''' ({{Sain|Tudweiliog.ogg|ynganiad}}).
[[Delwedd:Lluniau Tudweiliog.jpg|bawd|Arwydd Tudweiliog o gyfeiriad Aberdaron]]
[[Delwedd:Lluniau Tudweiliog -2.jpg|bawd|Cromlech Cefnamwlch ar lethr Mynydd Cefnamwlch,, Tudweiliog.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Postmachlud 1tuag at Borth Sgaden o Towyn.jpg|bawd|Swyddfa'r PostMachlud, Tudweiliog|alt=|chwithyn edrych tuag at Borth Ysgaden o ben ralld Tywyn.]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Sioe 1.jpg|bawd|Sioe Tudweiliog, sydd y cael ei chynnal yn flynyddol ar yr ail ddydd Sadwrn o Awst fel rheol.]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Sioe 2.jpg|bawd|Sioe Tudweiliog 2018]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds machlud tuag at Borth Sgaden o Towyn.jpg|bawd|Machlud, yn edrych tuag at Borth Ysgaden o ben ralld Tywyn.|alt=|canol]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Y Ganolfan.jpg|bawd|Y Ganolfan]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Porth Cychod.jpg|bawd|Porth Cychod]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Llun Dweiliog, Ganolfan (3).jpg|bawd|Paentiad o Dudweiliog, Y Ganolfan.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Cofiwch Dryweryn.jpg|bawd|'Cofiwch Dryweryn' Tudweiliog, 2019.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds o Ben Foel 2.jpg|bawd|Tudweiliog o Ben Foel.]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Dolores 1.jpg|bawd|Cofeb i Dolores Ibárurri, Hen Ardd Lodge, Tudweiliog.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Towyn 1.jpg|bawd|Machlud ar draeth Tywyn, Tudweiliog.|alt=|canol]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Capel Berseba.jpg|bawd|Capel Berseba, 2020]]
Pentref bychan a chymuned ar arfordir ogleddol [[Penrhyn Llŷn]], [[Gwynedd]] yw '''Tudweiliog''' ({{Sain|Tudweiliog.ogg|ynganiad}}).
 
Deallir fod y pentref wedi ei enwi ar ôl [[Tudwal]], sant Llydawego [[Llydaw|Lydaw]] a fu farw oddeutu'r flwyddyn 564. Mae damcaniaeth fod yr enw Tudwal ''(''neu ''<nowiki/>'Dathyl','' gweler ''<nowiki/>'Caer Dathyl'<nowiki/>'' ym ''[[Mabinogi|Mhedwaredd Cainc y Mabinogi)]]'' wedi tarddu o o'r [[Gaeleg]] ''<nowiki/>'Tuathal''' (Lladin Toutovalus, "Rheolwr/Tywysog y Bobl").<ref>{{Cite journal|title=Religion in Britain from the Megaliths to Arthur: An Archaeological and Mythological Exploration by Robin Melrose|url=http://dx.doi.org/10.1353/art.2017.0038|journal=Arthuriana|date=2017|issn=1934-1539|pages=87–89|volume=27|issue=4|doi=10.1353/art.2017.0038|first=Kenneth L.|last=Campbell}}</ref> Y Tuathal mwyaf cydnabuddus oedd brenin chwedlonol Gwyddelig o'r un enw o'r ganrif 1af [[Túathal Techtmar]], a alltudiodd i Brydain cyn dychwelyd ugain mlynedd yn ddiweddarach i deyrnasu tros Iwerddon. Mae hen ardal gyfagos o'r enw [[Llandudwen]] wedi ei enwi'n ôl Tudwen Sant, yn [[Dinas, Llŷn|Dinas]], Llŷn. Hefyd mae son mai enw gwreiddiol y pentref oedd 'Bydwaliog'.
 
Mae'r mwyafrif o'r boblogaeth yn siarad [[Gymraeg|Cymraeg]] fel mamiaith. Mae [[amaethyddiaeth]] yn rhan hanfodol o fywyd dyddiol y gymuned gyda [[Twristiaeth|thwristiaeth]] yn bwysig drwy'r haf. Mae i'r pentref un siop/Swyddfa'r Post, canolfan cymuned (Sef Y Ganolfan a arferai fod yn ysgol), tŷ tafarn, gefail, a busnesau newydd llewyrchus lleol megis Hen Siop Y Crydd a Cwt Tatws. Mae yma hefyd [[eglwys]], - y ffurf bresennol a'i hadeiladwyd yn 1850 gan y pensaer enwog [[George Gilbert Scott]], sydd wedi ei chysegru i Sant Cwyfan, disgybl i Beuno Sant <ref name=":0">www.snowdoniaheritage.info</ref>, ar ôl Saint Kevin o'r 6ed ganrif o [[Glendalough|Glean Dá Loch]], yn [[Wicklow|Sir Mhantáin]], [[Iwerddon]], [[capel]] [[Methodistaid Calfinaidd|Methodistaidd]] (a Chapel Berseba, sydd rŵan yn anheddau) a'r [[ysgol]] gynradd (presennol) a ddathlodd ei chanmlwyddiant yn [[2007]]. Mae gwasanaeth bws lleol yn gludiant cyhoeddus (pob 2 awr) rhwng Tudweiliog (a phentrefi eraill ar hyd y ffordd) a [[Pwllheli|Phwllheli]], sef cymuned mwyaf poblog Llŷn tua 10 milltir i ffwrdd. Mae Tudweiliog yn gyngor cymuned o fewn sir [[Gwynedd]], ac o fewn dalgylch y gymuned mae atyniadau megis [[Coetan Arthur/Cromlech Cefnamwlch]] (SH 229345) ([[cromlech]]/[[Siambr gladdu Cefnamwlch]]) ar lethr [[Mynydd Cefnamwlch]], - dyma ychydig o wybodaeth am darddiad y gromlech a'i hanes; <blockquote>"....Yn ôl hanes, cludwyd y cerrig wyth milltir i ffwrdd o Fynyddoedd yr Eifl, ac mae traddodiad bod un o 'r brenhinoedd Cymreig wedi ei gladdu oddi tanynt."<ref>{{Cite book|title=Lloffion Llyn|last=Roberts|first=W. Arvon|publisher=Carreg Gwalch|year=2009|isbn=9781845272388|location=Llanrwst|pages=85}}</ref>
 
";Coetan Arthur, Cefnamwlch
 
Dywed traddodiad i Arthur luchio'r penllech, y 'goeten', o ben Garn Fadrun i Fynydd Cefnamwlch a bod ei wraig wedi cario'r tair carreg yno yn ei barclod a'u gosod ar eu pennau i ddal y garreg fawr." <ref>{{Cite book|title=Cyfres Broydd Cymru Llyn|last=Gruffydd|first=Elfed|publisher=Gwasg Carreg Gwalch|year=1998|isbn=0863814921|location=Llanrwst|pages=18}}</ref></blockquote>Hefyd mae olion cymuned o [[Oes yr Haearn]] ar gopa fynydd [[Carn Fadryn]], traethau tywodlyd [[Traeth Tywyn|Tywyn]] a [[Traeth Penllech|Phenllech]] a phorthladdoedd hanesyddol [[Porth Ysgaden]], a [[Porth Colmon]] yn [[Llangwnnadl]] (hefyd [[Llangwnadl]]), a [[Porth Gwylan|Phorth Gwylan]] ym [[Penllech|Mhenllech]] sydd dan ofalaeth yr [[Ymddiriedolaeth Genedlaethol]].
Llinell 32 ⟶ 20:
= Ffynnon Cwyfan =
Erbyn heddiw, yn anffodus does fawr o neb y gwybod am fodolaeth y ffynnon yma. Ma wedi ei lleoli ar lwybr yr hen bererinion ar eu ffordd i Enlli ers talwm. Arferai bobl goelio fod ei dŵr yn feddyginiaethol ar gyfer cryndod, ac anhwylsterau'r croen. Arferant offrymu pinau i'r ffynnon hon. Ffynnon Cwyfan cyfeirnod SH22833738)<ref name=":0" />
 
[[Delwedd:Lluniau Tuds LlunPost Dweiliog, Ganolfan (3)1.jpg|bawd|PaentiadSwyddfa'r o DudweiliogPost, Y Ganolfan.Tudweiliog|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Sioe 1.jpg|bawd|Sioe Tudweiliog, sydd y cael ei chynnal yn flynyddol ar yr ail ddydd Sadwrn o Awst fel rheol.]]
[[Delwedd:Lluniau TudweiliogTuds Sioe 2.jpg|bawd|ArwyddSioe Tudweiliog o gyfeiriad Aberdaron2018]]
 
= Gwleidyddiaeth =
Cynrychiolir Tudweiliog ar [[Cyngor Gwynedd|Gyngor Gwynedd]] gan y cynghorydd Simon Glyn ([[Plaid Cymru]]) yn [[Senedd Cymru]] gan {{Swits Dwyfor Meirionnydd i enw'r AC}} ac yn San Steffan, Llundain fel Aelod Seneddol gan {{Swits Dwyfor Meirionnydd i enw'r AS}}.<ref>[http://www.cynulliadcymru.org/memhome.htm Gwefan y Cynulliad;] adalwyd 24 Chwefror 2014</ref><ref>[http://www.parliament.uk/mps-lords-and-offices/mps/?sort=2&type=3 Gwefan parliament.uk;] adalwyd 24 Chwefror 2014</ref>
 
<br />
 
==Cyfrifiad 2011==
Llinell 54 ⟶ 44:
{{bar percent|:''Y ganran drwy Gymru''|grey|67.1}}
}}
<clirio>
 
 
 
<br />
 
 
 
<br />
=Hanes=
Mae cyfeiriad at Dudweiliog fel pentref bach yn ôl yn y C13, gyda'i heglwys yn gyrchfan ar ffordd y pererin yn Llŷn. Roedd Tudweiliog ar y pryd yn drefgordd o fewn Morfa yng [[cwmwd|nghwmwd]] [[Cymydmaen]]. <ref>Historic Landscape Characterisation Llŷn - Area 21 The Western Coastal Plain from Llangwnadl to Porthdinllaen PRN 33494; Ymddiriedolaeth Archeolegol Gwynedd/ Gwynedd Archeological Trust </ref> Mae hanes y pentref yng nghlwm a thirfeiddianwr mawr hanesyddol yr ardal, sef Plas Cefnamwlch.
Llinell 73 ⟶ 57:
 
Bu Cefnamwlch yn gartref i deulu blaenllaw Griffith o Lŷn a oedd yn a dylanwad mawr yng ngwleidyddiaeth Sir Gaernarfon ar y pryd.<ref>{{Cite web|url=|title=(1686) Cefnamwlch|date=|access-date=28.05.2020|website=crwydro.co.uk/Edern/Penllech/seciwlar-secular/1686-cefnamwlch/|last=|first=(1686)Cefnamwlch|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
 
<br />
 
= Beudy Bigin =
Llinell 86 ⟶ 68:
 
</ref>
 
[[Delwedd:Lluniau Tuds Y Ganolfan.jpg|bawd|Y Ganolfan]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Porth Cychod.jpg|bawd|Porth Cychod]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Cofiwch Dryweryn.jpg|bawd|'Cofiwch Dryweryn' Tudweiliog, 2019.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Sioeo Ben Foel 2.jpg|bawd|Sioe Tudweiliog 2018o Ben Foel.]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds Dolores 1.jpg|bawd|Cofeb i Dolores Ibárurri, Hen Ardd Lodge, Tudweiliog.|alt=|chwith]]
[[Delwedd:Lluniau Tuds oCapel Ben Foel 2Berseba.jpg|bawd|TudweiliogCapel oBerseba, Ben Foel.2020]]
 
= Ellen Owen =