Cyfradd adwaith: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ychwanegu lluniau
Glanhawr (sgwrs | cyfraniadau)
Dim crynodeb golygu
Llinell 20:
Mae'r ddamcaniaeth gwrthdrawiadau gronynnau yn esbonio sut mae cyfradd yn amrywio gyda chrynodiad, gwasgedd a thymheredd. Mae adweithiau yn digwydd pan fo gan wrthdrawiadau rhwng y gronynnau yr [[egni actifadu]] angenrheidiol. Er mwyn dechrau adwaith cemegol rhwng [[moleciwl]]au, mae'n rhaid torri'r bondiau yn yr adweithyddion, ac mae angen [[egni]] i wneud hyn; yr egni actifadu. Ar ôl torri'r bondiau mae'r atomau yn creu moleciwlau newydd ac mae egni yn cael ei ryddhau.
 
Wrth gynyddu'r tymheredd mae cyfartaledd egni cinetig y moleciwlau yn cynyddu ac felly mae nifer y gwrthdrawiadau uwchben yr egni actifadu yn cynyddu hefyd. O ganlyniad, mae amledd y gwrthdrawiadau llwyddiannus yn cynyddu. Dengys hafaliad Arrhenius y berthynas rhwng cysonyn y gyfradd a'r egni actifadu:
 
:<math>k = A e^{{-E_a}/{RT}}</math>
Llinell 36:
:<math> -\frac{d[A]}{dt}=k</math>
 
Hynny yw, dydynid yw'r gyfradd ddim yn dibynnu ar grynodiadau'r adweithyddion. Gellir [[integru]]'r [[hafaliad differol]] uchod i ganfod y grynodiad fel ffwythiant o [[amser]]:
 
:<math>\ [A]_t = -kt + [A]_0</math>
 
Mae graff o grynodiad yn erbyn amser felly'n llinell syth gyda graddiant ''-k'' gydag (unedau; mol dm<sup>-3</sup> s<sup>-1</sup>). Er enghraifft mae gwrthdro [[proses Haber]] yn adwaith gradd sero:
 
:2NH<sub>3</sub> → N<sub>2</sub> + 3H<sub>2</sub>
Llinell 53:
:<math>\ \ln{[A]_t} = -kt + \ln{[A]_0}</math>
 
Mae graff o ln[A] yn erbyn amser ynfelly'n rhoi llinell syth gyda graddiant ''-k''. Gellir gwrthlogio'r ddau ochr i ganfod y grynodiad fel ffwythiant o amser:
 
:<math>\ [A]_t = [A]_0 e^{-kt}</math>
 
DydyNid yw hanner bywyd adweithiau gradd un ddim yn dibynnu ar y grynodiad ddechreuol:
 
:<math>\ t_ \frac{1}{2} = \frac{\ln{(2)}}{k}</math>
 
EnghraifftMae'r rhan fwyaf o adwaithadweithiau gradddadefleniad megis [[dadfeiliad niwclear]] yn radd un. Enghraifft cemegol yw dadelfeniad perocsid:
 
:2H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> → 2H<sub>2</sub>O + O<sub>2</sub>
Llinell 74:
:<math>-\frac{d[A]}{dt} = k[A][B]</math>
 
Mae graff o 1/[A] dros amser yn rhoi llinell syth gyda graddiant ''k'' (gydag unedau, mol<sup>-1</sup> dm<sup>3</sup> s<sup>-1</sup>):
 
:<math>\frac{1}{[A]}_t = \frac{1}{[A]_0} + kt</math>