Wicipedia

Tsunami Cefnfor India 2004: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Dim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
Llinell 9:
Y daeargryn oedd y trydydd mwyaf erioed i gael ei gofnodi a gwelwyd y cyfnod hiraf o ddiffygio erioed; rhwng wyth a deg munud. Achosodd i'r blaned ddirgrynu cymaint â 10 mm (0.4 mewn), a hefyd sbarduno daeargrynfeydd o bell mor bell i ffwrdd ag Alaska.Roedd ei uwchganolbwynt rhwng Simeulue a thir mawr Sumatra.Ysgogodd cyflwr y bobl a'r gwledydd yr effeithiwyd arnynt ymateb dyngarol ledled y byd, gyda rhoddion yn fwy na US $ 14 biliwn.
 
== Nodweddion y Daeargryn ==
 
YnCofnodwyd wreiddiol,i dywedwydddechrau fodbod gandaeargryn yCefnfor daeargrynIndia faint2004 momentâ maint eiliad o 98.08. Ym mis Chwefror 2005, adolygodd gwyddonwyr yr amcangyfrif gano'r ddodmaint i gasgliad mai 9.3 oedd ei maint0.<ref>McKee, Maggie. [http://www.newscientist.com/article/dn6991 "Power of tsunami earthquake heavily underestimated."] New Scientist. Chwefror 9, 2005.</ref> Er fodbod Canolfan RhybuddioRhybudd Tsunami'r Cefnfory Môr Tawel ynwedi derbyn y rhifauniferoedd newydd hyn, hyd yma nid yw Arolwg GeolegolDaearegol yr Unol Daleithiau wedi newid euei hamcangyfrifamcangyfrif o 9.1. DywedAmcangyfrifodd astudiaethau mwy diweddarastudiaeth yn 2006 fod gan y tsunami faint o Mw 9.1 i -9.3.; Cred Dr.Mae Hiroo Kanamori o GanolfanSefydliad DechnolegTechnoleg CalifforniaCalifornia fodyn amcangyfrif bod Mw = 9.2 yn werthgynrychioliadol cynrychioladolo dafaint ar gyfery daeargryn o'r maint hwn.<ref>Cyhoeddiad EERI 2006–06, td 14.</ref>
 
Roedd hypoganolhypocentre y brifprif ddaeargryn ynoddeutu 3°18′58″Gog160 95°51′14″Dwkm /(100 3.316°Gogmilltir) 95.854°Dwoddi /ar 3.316;arfordir 95.854,gorllewinol oddeutugogledd 160&nbsp;km (100&nbsp;mi)Sumatra, yng Nghefnfor India, ychydig i'r gogledd o ynys [[Simeulue]], oddi ar arfordir gorllewinol gogledd [[Sumatra]], ar ddyfnder o 30 Kmkm (19&nbsp;mi milltir) oyn danis na lefel y mormôr (a adroddwyd i ddechrau fel 10 km neu 6.2 Teimlwydmilltir). yRhwygodd daeargrynrhan eiogleddol hunmegathrust morSunda belldros ihyd ffwrddo a1,300 km (810 milltir). Teimlwyd y daeargryn (ac yna'r tsunami) ym [[Bangladesh]]Mangladesh, [[India]], [[Maleisia]]Malaysia, [[Myanmar]], [[Gwlad Tai]]Thai, [[Singapôr]]Sri Lanka a'r [[Maldives]]. Achosodd diffygion lledaenu, neu "ddiffygion pop-up" eilaidd, i rannau hir, cul o lan y môr popio mewn eiliadau. Cododd hyn yr uchder yn gyflym a chynyddu cyflymder tonnau, gan ddinistrio tref Indonesia Lhoknga gerllaw.
 
Gorwedd Indonesia rhwng Cylch Tân y Môr Tawel ar hyd yr ynysoedd gogledd-ddwyreiniol ger Gini Newydd, a gwregys Alpide sy'n rhedeg ar hyd y de a'r gorllewin o Sumatra, Java, Bali, Flores i Timor. Credir bod daeargryn Sumatra 2002 wedi bod yn foreshock, cyn y prif ddigwyddiad ers dros ddwy flynedd.
 
Mae daeargrynfeydd mawr, fel daeargryn Cefnfor India 2004, yn gysylltiedig â digwyddiadau megathrust mewn parthau cipio. Gall eu munudau seismig gyfrif am ffracsiwn sylweddol o'r foment seismig fyd-eang ar draws cyfnodau ar raddfa'r ganrif. O'r holl foment a ryddhawyd gan ddaeargrynfeydd yn y 100 mlynedd rhwng 1906 a 2005, roedd tua un rhan o wyth yn ganlyniad i ddaeargryn Cefnfor India 2004. Mae'r daeargryn hwn, ynghyd â daeargryn Dydd Gwener y Groglith (Alaska, 1964) a daeargryn Chile Fawr (1960), yn cyfrif am bron i hanner cyfanswm y foment.
 
Er 1900, yr unig ddaeargrynfeydd a gofnodwyd gyda mwy o faint oedd daeargryn Chile Fawr 1960 (Magnitude 9.5) a daeargryn Dydd Gwener y Groglith 1964 yn Sain y Tywysog William (Maint 9.2). Roedd yr unig ddaeargrynfeydd eraill a gofnodwyd o faint 9.0 neu fwy oddi ar Kamchatka, Rwsia, ar 4 Tachwedd 1952 (maint 9.0 a Tōhoku, Japan (maint 9.1) ym mis Mawrth 2011. Roedd pob un o'r daeargrynfeydd megathrust hyn hefyd yn silio tsunamis yn y Cefnfor Tawel. i ddaeargryn Cefnfor India 2004, roedd y doll marwolaeth o'r daeargrynfeydd hyn yn sylweddol is, yn bennaf oherwydd y dwysedd poblogaeth is ar hyd yr arfordiroedd ger ardaloedd yr effeithiwyd arnynt, y pellteroedd llawer mwy i arfordiroedd mwy poblog, a'r isadeiledd a'r systemau rhybuddio uwchraddol yn MEDCs ( Gwledydd Mwy wedi'u Datblygu'n Economaidd) fel Japan.
 
Digwyddodd daeargrynfeydd megathrust enfawr eraill ym 1868 (Periw, Plât Nazca a Plât De America); 1827 (Colombia, Plât Nazca a Phlât De America); 1812 (Venezuela, Plât Caribïaidd a Plât De America) a 1700 (gorllewin Gogledd America, Plât Juan de Fuca a Phlât Gogledd America). Credir bod pob un ohonynt yn fwy na maint 9, ond nid oedd mesuriadau cywir ar gael ar y pryd.
 
== Rhybuddion ac arwyddion ==
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Tsunami_Cefnfor_India_2004"