Edward VI, brenin Lloegr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Ham II (sgwrs | cyfraniadau)
gwybodlen
Dim crynodeb golygu
Llinell 1:
|{{Gwybodlen person/Wicidata|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields= cenedl, galwedigaeth, partner, swydd, teulu|dateformat=dmy}}
{{Gwybodlen person/Wicidata
| fetchwikidata=ALL
| onlysourced=no
| suppressfields= cenedl, galwedigaeth, partner, swydd, teulu
| dateformat = dmy
}}
'''Edward VI''' ([[12 Hydref]] [[1537]] – [[6 Gorffennaf]] [[1553]]) oedd Brenin Lloegr o [[28 Ionawr]] [[1547]] ymlaen.
 
'''Edward VI''' ([[12 Hydref]] [[1537]] – [[6 Gorffennaf]] [[1553]]) oedd Brenin Lloegr rhwng [[28 Ionawr]] [[1547]] a'i farwolaeth yn [[1553]] pan oedd yn 16 oed.<ref>{{Cite book|title=Edward VI|url=https://www.worldcat.org/oclc/41754171|publisher=Yale University Press|date=1999|location=New Haven|isbn=0-300-07992-3|oclc=41754171|others=Bernard, G. W., Williams, Penry.|last=Loach, Jennifer.}}</ref> Coronwyd ef yn frenin ar 20 Chwefror pan oedd yn naw mlwydd oed. Edward oedd mab [[Harri VIII]] a [[Jane Seymour]], a theyrn cyntaf Lloegr a gafodd ei fagu'n [[Protestant|Brotestant]].<ref>{{Cite web|title=5 Fascinating Facts about King Henry VIII’s son, King Edward VI|url=http://www.historyisnowmagazine.com/blog/2018/3/11/5-fascinating-facts-about-king-henry-viiis-son-king-edward-vi|website=History is Now Magazine, Podcasts, Blog and Books {{!}} Modern International and American history|access-date=2020-09-07|language=en-US}}</ref> Yn ystod ei deyrnasiad byr rheolwyd y deyrnas gan Gyngor Rhaglywiaeth oherwydd nad oedd yn ddigon aeddfed i reoli yn annibynnol. Arweiniwyd y cyngor hwn yn gyntaf gan ei ewythr Edward Seymour, 1af Iarll Gwlad yr Haf (1547 – 1549) ac yna gan John Dudley, Iarll 1af Warwick (1550 – 1553), a oedd hefyd yn Ddug Northumberland o 1551 ymlaen.<ref>{{Cite book|title=Edward VI|url=https://www.worldcat.org/oclc/41754171|publisher=Yale University Press|date=1999|location=New Haven|isbn=0-300-07992-3|oclc=41754171|others=Bernard, G. W., Williams, Penry.|last=Loach, Jennifer.}}</ref><ref>{{Cite book|title=The boy king : Edward VI and the Protestant Reformation|url=https://www.worldcat.org/oclc/49638794|publisher=University of California Press|date=2002|location=Berkeley|isbn=0-520-23402-2|oclc=49638794|last=MacCulloch, Diarmaid.|first=|year=|pages=}}</ref>
Cafodd ei eni ym [[Palas Hampton Court|Mhalas Hampton Court]], yn fab [[Harri VIII, brenin Lloegr]], a'i wraig trydydd [[Jane Seymour]]. Bu farw ym [[Palas Greenwich|Mhalas Greenwich]].
 
Yn ystod ei deyrnasiad wynebodd Edward broblemau [[Economi|economaidd]] ac anfodlonrwydd cymdeithasol, a gyrhaeddodd benllanw yn 1549 pan fu terfysg a gwrthryfel. Profodd rhyfel gyda’r [[Yr Alban|Alban]] yn gostus yn ariannol, ac er i’r rhyfel fod yn llwyddiannus ar y dechrau, bu’n rhaid i fyddin Lloegr dynnu'n ôl o’r wlad er mwyn sicrhau heddwch. Trowyd [[Eglwys Loegr]] yn Eglwys fwy Protestannaidd ei hedrychiad adeg teyrnasiad Edward, gan fod llawer o ddiddordeb gan y Brenin mewn materion crefyddol.<ref>{{Cite book|title=The boy king : Edward VI and the Protestant Reformation|url=https://www.worldcat.org/oclc/49638794|publisher=University of California Press|date=2002|location=Berkeley|isbn=0-520-23402-2|oclc=49638794|last=MacCulloch, Diarmaid.|first=|year=|pages=8}}</ref> Yn ystod teyrnasiad Edward cafodd y ffydd Brotestannaidd ei sefydlu yn fwy cadarn yn Lloegr, gyda newidiadau crefyddol yn cael eu gweithredu i sicrhau hyn - er enghraifft, diddymu statws di-briod y glerigaeth, newidiadau i’r Cymun a chyflwyno gwasanaethau yn y [[Saesneg]].
Daeth yn frenin yn ifanc iawn, yn 9 mlwydd oed. Roedd ewythr Edward, Edward Seymour, ac [[Archesgob Caergaint]], [[Thomas Cranmer]], wedi cymryd llawer o faich rheoli oddi wrth y brenin ifanc. Dylanwadon nhw ar Edward i newid Lloegr yn wlad Brotestannaidd, ac fe wnaeth.
 
Yn 1553, pan oedd Edward yn 15 mlwydd oed, cafodd afiechyd difrifol a olygai y byddai ei fywyd yn fyrhoedlog. Yn sgil hynny, trefnodd y Cyngor Rhaglywiaeth bod cynllun o’r enw ‘Dyfais ar gyfer yr Olyniaeth’ yn cael ei lunio a fyddai’n sicrhau nad oedd y deyrnas yn dychwelyd i [[Catholigiaeth|Gatholigiaeth]]. Enwebodd Edward ei gyfnither cyntaf, y Fonesig Jane Grey, fel ei etifedd, ac anwybyddwyd hawliau ei hanner chwiorydd, [[Mari I, brenhines Lloegr|Mari]] ac [[Elisabeth I, brenhines Lloegr|Elisabeth]]. Cafodd y penderfyniad dadleuol hwn ei gwestiynu ar ôl marwolaeth Edward, a chafodd Jane ei diorseddu gan Mari wedi i Jane fod ar yr orsedd am naw diwrnod. Yn ystod teyrnasiad Mari, cafodd diwygiadau Protestannaidd Edward eu dadwneud a sefydlwyd y ffydd Gatholig yn ei theyrnas. Er hynny, bu diwygiadau Protestannaidd Edward yn sail i Gytundeb Crefyddol Elisabeth a gyflwynwyd ganddi ar ei hesgyniad hithau i’r orsedd yn 1559, yn dilyn marwolaeth Mari.
 
== Cyfeiriadau ==
<references />
 
Doedd Edward ddim yn holliach, ac erbyn 1553 ar ôl dioddef o diwberciwlosis bu farw. Cyn marw penderfynodd enwi'r [[Yr Arglwyddes Jane Grey|Fonesig Jane Grey]], ei gyfnither, fel ei etifedd ac nid ei hanner chwaer [[Mari I, brenhines Lloegr|Mari I]]. Roedd Mari I yn Gatholig cryf, a doedd Edward ddim eisiau i Loegr fod yn wlad Gatholig.
 
{{dechrau-bocs}}
{{bocs olyniaeth | cyn = [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]] | teitl = [[Brenhinoedd y Deyrnas Unedig|Brenin Lloegr]] | blynyddoedd = [[28 Ionawr]] [[1547]] – [[6 Gorffennaf]] [[1553]] | ar ôl = [[Mari I, brenhines Lloegr|Mari I]]}}
{{diwedd-bocs}}
 
Llinell 24 ⟶ 22:
[[Categori:Pobl fu farw o dwbercwlosis]]
[[Categori:Tywysogion Cymru]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]