Fersiwn yn ôl 12:37, 27 Gorffennaf 2017 golygu Cell Danwydd (sgwrs \| cyfraniadau) 19,737 golygiad delwedd i'r chwith ayb ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 19:43, 30 Medi 2020 golygu dadwneud Ham II (sgwrs \| cyfraniadau) 8,528 golygiad llun o Lyfr Oriau De Grey Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 1: {{infobox person/Wikidata \| fetchwikidata=ALL \| onlysourced=noyes \| suppressfields= spouse \| dateformat = dmy \| image = De Grey Hours f.55.v St. Andrew.png \| caption = Darlun o Sant Andreas yn Llyfr Oriau De Grey (tua 1390), [[Llyfrgell Genedlaethol Cymru]]}} Un o'r deuddeg [[Apostol]] oedd Sant '''Andreas''' ([[Groeg (iaith)\|Groeg]]: '''Ανδρέας''', ''Andreas''). Roedd yn frawd i [[Simon Pedr]] ac yn fab i Jonah. Credir iddo gyfoesi gyda Christ ac iddo, felly, fyw yn hanner cynta'r [[1c]]. Roedd yr enw'n eitha poblogaidd gan Iddewon yr oes, ac mae'n golygu 'dewr', 'dynol'. Ei ddydd gŵyl yw [[30 Tachwedd]]. [[Delwedd:St.David's Cathedral - Dreieinigkeitskapelle 3b Kreuzigungsaltar Andreas.jpg\|bawd\|~~chwith\|200px~~unionsyth\|Cerflun o Andreas ar allor yn [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]]]]▼ Ceir ei hanes yn [[y Testament Newydd]]. Yn Mathew 4:18-22 ac yn Marc 1:16-20, dywedir ei fod yn frodor o bentref Bethsaida, [[Galilea]], ac yn bysgotwr ar [[Môr Galilea\|Fôr Galilea]] pan alwyd ef a'i frawd Pedr gan [[Iesu]] fel un o'i ddeuddeg disgybl. Dywedir i Grist ddweud "Ac mi a'ch gwnaf yn bysgotwyr dynion."; dyma darddiad y gair "Disgyblion" ([[Iaith Roeg\|Groeg]]: {{lang\|grc\|ἁλιεῖς ἀνθρώπων}}, ''halieis anthrōpōn'').<ref name="oxford">Metzger & Coogan (1993) ''Oxford Companion to the Bible'', t 27.</ref>▼ ▲[[Delwedd:St.David's Cathedral - Dreieinigkeitskapelle 3b Kreuzigungsaltar Andreas.jpg\|bawd\|chwith\|200px\|Cerflun o Andreas ar allor yn [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]]]] ▲Ceir ei hanes yn [[y Testament Newydd]]. Yn Mathew 4:~~18-22~~18–22 ac yn Marc 1:~~16-20~~16–20, dywedir ei fod yn frodor o bentref Bethsaida, [[Galilea]], ac yn bysgotwr ar [[Môr Galilea\|Fôr Galilea]] pan alwyd ef a'i frawd Pedr gan [[Iesu]] fel un o'i ddeuddeg disgybl. Dywedir i Grist ddweud "Ac mi a'ch gwnaf yn bysgotwyr dynion."; dyma darddiad y gair "Disgyblion" ([[Iaith Roeg\|Groeg]]: {{lang\|grc\|ἁλιεῖς ἀνθρώπων}}, ''halieis anthrōpōn'').<ref name="oxford">Metzger & Coogan (1993) ''Oxford Companion to the Bible'', t 27.</ref> Dywedir yn Llyfr Ioan 1:35-42, ei fod yn ddisgybl i [[Ioan Fedyddiwr]] ac i hwnnw ei gyfeirio at Grist.▼ ▲Dywedir yn Llyfr Ioan 1:~~35-42~~35–42, ei fod yn ddisgybl i [[Ioan Fedyddiwr]] ac i hwnnw ei gyfeirio at Grist. Dywedir iddo gael ei ferthyru yn ninas [[Patras]] yng [[Gwlad Groeg\|Ngwlad Groeg]] trwy gael ei [[Croeshoelio\|groeshoelio]] ar groes o'r ffurf a elwir yn ''[[Crux decussata]]'' neu Groes Sant Andreas, ar ffurf X. Cadwyd ei gorff yn Patras. Ychydig wedi hynny, tua 357 OC, daeth gorchymyn gan Constantius II i symud ei esgyrn o Patras i Eglwys yr Apostolion Sanctaidd yng [[Caergystennin\|Nghaergystennin]].<ref name=MacRory>{{cite web\|url=http://www.newadvent.org/cathen/01471a.htm \|title=MacRory, Joseph. "St. Andrew." The Catholic Encyclopedia. Cyfr. 1. Efrog Newydd: Robert Appleton Company, 1907. 29 Hydref 2012 \|publisher=Newadvent.org \|date=1907-03-01 \|accessdate=2013-09-06}}</ref> Yn nheyrnasiad yr Ymerawdwr [[Basil I]], (867 - 886), dychwelwyd penglog Andreas yn ôl i Patras.<ref name=Christodoulou>[http://pemptousia.com/2013/11/st-andrew-christs-first-called-disciple-30-november/ Christodoulou, Alexandros. "St. Andrew, Christ’s First-Called Disciple", ''Pemptousia''] {{webarchive \|url=https://web.archive.org/web/20140317032931/http://pemptousia.com/2013/11/st-andrew-christs-first-called-disciple-30-november/ \|date=17 Mawrth 2014 }}</ref>▼ ▲Dywedir iddo gael ei ferthyru yn ninas [[Patras]] yng [[Gwlad Groeg\|Ngwlad Groeg]] trwy gael ei [[Croeshoelio\|groeshoelio]] ar groes o'r ffurf a elwir yn ''[[Crux decussata]]'' neu Groes Sant Andreas, ar ffurf X. Cadwyd ei gorff yn Patras. Ychydig wedi hynny, tua 357 OC, daeth gorchymyn gan Constantius II i symud ei esgyrn o Patras i Eglwys yr Apostolion Sanctaidd yng [[Caergystennin\|Nghaergystennin]].<ref name=MacRory>{{cite web\|url=http://www.newadvent.org/cathen/01471a.htm \|title=MacRory, Joseph. "St. Andrew." The Catholic Encyclopedia. Cyfr. 1. Efrog Newydd: Robert Appleton Company, 1907. 29 Hydref 2012 \|publisher=Newadvent.org \|date=1907-03-01 \|accessdate=2013-09-06}}</ref> Yn nheyrnasiad yr Ymerawdwr [[Basil I]], (~~867 - 886~~867–886), dychwelwyd penglog Andreas yn ôl i Patras.<ref name=Christodoulou>[http://pemptousia.com/2013/11/st-andrew-christs-first-called-disciple-30-november/ Christodoulou, Alexandros. "St. Andrew, Christ’s First-Called Disciple", ''Pemptousia''] {{webarchive \|url=https://web.archive.org/web/20140317032931/http://pemptousia.com/2013/11/st-andrew-christs-first-called-disciple-30-november/ \|date=17 Mawrth 2014 }}</ref> ==Creiriau== Cedwir creiriau a gysylltir gydag Andreas mewn nifer o lefydd gan gynnwys: Basilica Sant Andreas yn Patras, [[Groeg]], Eglwys Gadeiriol ~~Amalffi~~Amalfi (y 'Duomo di Sant'Andrea'), yr [[yr Eidal]], ac Eglwys Gadeiriol ~~Babyddol~~Gatholig y Santes Fair, [[Caeredin]]. Casglwyd llawer o fân greiriau a gysytlltir gydag ef ledled y byd. ==Nawddsant== [[Delwedd:Flag of Scotland.svg\|bawd\|~~chwith~~unionsyth\|~~200px~~chwith\|Croes Sant Andreas ar faner yr Alban]]▼ Mae'n [[nawdd-sant]] [[Yryr Alban]], [[Rwsia]], [[Sicilia]], [[Gwlad Groeg]], [[Romania]], [[Amalfi]], Luqa (Malta) a [[Prwsia]], hefyd yn nawdd-sant pysgotwyr a llongwyr. ▲[[Delwedd:Flag of Scotland.svg\|bawd\|chwith\|200px\|Croes Sant Andreas ar faner yr Alban]] Dywedir i lawer o greiriau Andreas gael eu dwyn i dref bresennol [[St Andrews]] ([[Gaeleg]]: Cill Rìmhinn). Ceir dwy ddogfen, a gedwir yn y ''Bibliothèque Nationale'', [[Paris]] a'r llall yn y [[Llyfrgell Brydeinig]], [[Llundain]], sy'n nodi iddynt gael eu cludo i'r Brenin [[Óengus mac Fergusa]] (729–761) gan fynach [[Iwerddon\|Gwyddelig]] o'r enw Regulus (neu Riagail). Yn ôl traddoiad, yn 832 OC, arweiniodd Óengus II ei fyddin yn erbyn yr Angle Æthelstan, ble saif [[Athelstaneford]], [[Dwyrain Lothian]]. Gweddiodd Óengus am fuddugoliaeth gan fod ganddo lawer llai o filwyr yn ei fyddin ef, na'r Angles, a cyhoeddodd y byddai'n dyrchafu Andreas i fod yn Nawddsant pe bai'n trechu'r mewnfudwyr niferus. Ar hyn, ffurfiwyd croes o gymylau yn yr awyr, a chyhoeddwyd fod hyn yn arwydd o fuddugoliaeth. Bu'r Albanwyr yn fudugoliaethus, a chadwodd at ei air gan ddyrchafu Andreas yn Nawddsant. ==Cyfeiriadau== {{Cyfeiriadau}} {{Nawddseintiau Ynysoedd Prydain}}

Andreas: Gwahaniaeth rhwng fersiynau