Henry Acland: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen person/Wicidata | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Lloegr}} | dateformat = dmy}}
Roedd Syr Henry Wentworth Dyke Acland, Barwnig 1af, KCB FRS ([[23 Awst]] [[1815]] – [[16 Hydref]] [[1900]]) yn feddyg ac addysgwr Seisnig. <ref>{{Cite web|title=Acland, Sir Henry Wentworth, first baronet (1815–1900), physician|url=https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-62;jsessionid=09BF26478DEBB76A50FE02F222E3396D|website=Oxford Dictionary of National Biography|access-date=2020-10-17|doi=10.1093/ref:odnb/62}}</ref>
== Cefndir ==
Ganwyd Henry Acland yn Killerton, Exeter, yn bedwerydd mab Syr Thomas Acland a Lydia Elizabeth Hoare, ac addysgwyd ef yn [[Ysgol Harrow|Harrow]] ac yn [[Eglwys Crist, Rhydychen]]. Fe'i hetholwyd yn Gymrawd [[Coleg yr Holl Eneidiau, Rhydychen]] ym 1840, ac yna astudiodd feddygaeth yn [[Llundain]] a [[Caeredin|Chaeredin]]. <ref>{{Cite book|edition=|title=Chambers biographical dictionary.|url=https://www.worldcat.org/oclc/13665413|publisher=Chambers|date=1984|location=Caeredin|isbn=0-550-16010-8|oclc=13665413|others=|last=|first=|year=|pages=|editor-last=Thorne|editor-first=J. O.|editor-last2=Collocott|editor-first2=T. C.}}</ref>
== Gyrfa ==
Gan ddychwelyd i Rydychen, fe'i penodwyd yn ddarllenydd Lee mewn anatomeg yn Eglwys Crist ym 1845, fe'i gwnaed yn [[Y Gymdeithas Frenhinol|Gymrawd y Gymdeithas Frenhinol]] ym 1847, ac ym 1851 fe'i penodwyd yn llyfrgellydd Radcliffe a meddyg Ysbyty Radcliffe.
Saith mlynedd yn ddiweddarach daeth yn Athro Meddygaeth Regius, swydd a gadwodd hyd 1894. Roedd hefyd yn guradur orielau'r brifysgol ac yn [[Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen|Llyfrgell Bodleian]], ac o 1858 i 1887 bu'n cynrychioli ei brifysgol ar y Cyngor Meddygol Cyffredinol, ac o hynny gwasanaethodd fel llywydd rhwng 1874 a 1887. <ref>{{Cite web|title=Sir Henry Wentworth Dyke Acland {{!}} RCP Museum|url=https://history.rcplondon.ac.uk/inspiring-physicians/sir-henry-wentworth-dyke-acland|website=history.rcplondon.ac.uk|access-date=2020-10-17}}</ref>
Ym 1860 aeth gydag [[Siôr V, brenin y Deyrnas Unedig|Albert, Tywysog Cymru]], fel ei feddyg personol ar ei daith o amgylch [[Canada]] a'r [[Unol Daleithiau America|Unol Daleithiau.]]
Cymerodd Acland ran flaenllaw yn adfywiad ysgol feddygol Rhydychen ac wrth gyflwyno'r astudiaeth o wyddoniaeth naturiol i'r brifysgol. Fel darllenydd Lee dechreuodd ffurfio casgliad o baratoadau anatomegol a ffisiolegol ar gynllun John Hunter. Defnyddiodd ei gasgliad i sefydlu Amgueddfa Prifysgol Rhydychen, a agorwyd ym 1861. Bwriad yr amgueddfa oedd bod yn ganolfan ar gyfer annog astudio gwyddoniaeth, yn enwedig mewn perthynas â meddygaeth. Ar y cyd â'r Deon Liddell, chwyldroid yr astudiaeth o gelf ac archeoleg. Trwy ei ymdrechion ffynnodd astudiaethau celf ac archeoleg yn y brifysgol am y tro cyntaf.
Roedd gan Acland ddiddordeb hefyd mewn cwestiynau iechyd cyhoeddus. Gwasanaethodd ar y Comisiwn Brenhinol ar gyfreithiau glanweithdra yng Nghymru a Lloegr ym 1869. Cyhoeddodd astudiaeth o'r achosion o golera yn Rhydychen ym 1854, ynghyd â phamffledi amrywiol ar faterion glanweithdra.
== Gwobrau ==
Penodwyd Acland yn Gydymaith Urdd y Baddon (CB) ym 1883, a dyrchafwyd ef yn Farchog Cadlywydd (KCB) ym 1884. Cafodd ei greu yn farwnig ym 1890.
== Teulu ==
Priododd â Sarah Cotton, merch William Cotton a Sarah Lane, ar 14 Gorffennaf 1846. Bu iddynt saith mab a merch:
== Marwolaeth ==
Bu farw yn ei gartref yn Broad Street, Rhydychen yn 85 mlwydd oed, a chladdwyd ei weddillion ym mynwent Holywell Rhydychen.
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Rheoli awdurdod}}
| |||