Muriau tref Biwmares: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Adeiladwyd tref Biwmares gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] ym 1296, yn dilyn goresgyniad llwyddiannus brenin Lloegr yng [[Gogledd Cymru|Ngogledd Cymru]] . <ref name="TaylorP36">Taylor, p.36.</ref> Roedd y dref yn cael ei gwarchod gan [[Castell Biwmares|gastell]], ond nid oedd ganddi fur amddiffynnol. Mae'n ymddangos bod sylfeini cyfyngedig wedi'u hadeiladu ar gyfer cylch amddiffynnol, ond er gwaethaf ceisiadau gan bobl y dref am fur tref ym 1315, ni chodwyd yr un ohonynt.

Yn 1400 arweiniodd [[Owain Glyn Dŵr|Owain Glyndŵr]] tywysog Cymru wrthryfel yn erbyn rheolaeth Lloegr, a chymryd Bewmares yn 1403; ni adferwyd y dref tan 1405. <ref name="TaylorP37">Taylor, p.37.</ref> Mewn ymateb i hyn, gwnaed y penderfyniad i adeiladu mur tref erbyn 1407; adeiladwyd ffosydd a glannau daear ac erbyn 1414 roedd wal gerrig wedi'i hadeiladu, gyda thair giât a nifer o dyrau tebygol. Roedd hyn yn golygu bod angen symud nifer o breswylwyr yr oedd eu tai yn llwybr yr amddiffynfeydd newydd. Er gwaethaf difrod o'r môr cyfagos ym 1460, a arweiniodd at ailadeiladu rhai o'r waliau rhwng 1536 a 1540, cynhaliwyd y waliau tan ddiwedd yr 17eg ganrif. <ref>Taylor, p.37, Creighton and Higham, p.88.</ref>

Heddiw dim ond ychydig o ddarnau o'r mur sydd wedi goroesi; mae'r rhain yn cael eu gwarchod fel cofeb cofrestredig ac [[adeilad rhestredig]] gradd I. Mae yna rai sylfeini gan y "Gate next the Sea" o [[Castell Biwmares|Gastell Biwmares]], ac efallai bod wal ar ochr un eiddo ger y fynwent yn rhan o'r llenfur, yn ôl awduron canllaw yn 2009 i adeiladau'r rhanbarth. Maen nhw hefyd yn awgrymu bod llawer o'r cerrig wedi'u cymryd i adeiladu tai a [[Carchar Biwmares|Charchar Biwmares]] . <ref>Haslam et al., p. 105.</ref>