|
}}
[[Delwedd:Rooseveltinwheelchair.jpg|bawd|200px|Un o'r ychydig luniau o FDR mewn cadair olwyn.]]
32ain [[Arlywydd yr Unol Daleithiau]] oedd '''Franklin Delano Roosevelt''' neu '''FDR''' ([[30 Ionawr]] [[1882]] – [[12 Ebrill]] [[1945]]). Etholwyd i bedair tymor yn y swyddfa gan weinydduswydd, rhwng 1933 a 1945,: ef yw'r unig arlywydd i weinyddu mwy na dau dymor. Roedd yn berson canolog yn yr [[20g]] yn ystod adeg o argyfwng economaidd byd-eang a [[Ail Ryfel Byd|Rhyfel Byd]]. Er iddo fod yn gyfrifol am arwain yr Undol Daleithiau yn ysgodystod y Rhyfel, bu farw cyn i'r Rhyfel orffen a methodd a weld gwaddol ei fuddugoliaeth yng [[Cynhadledd Potsdam|Nghynhadledd Potsdam]] a ddechreuodd ym mis Gorffennaf 1945, na chwaith buddugoliaeth terfynol y Cynghreiriaid dros luoedd [[Japan|Siapan]].
== Salwch Parlys ==
Yn mis Awst 1921, tra roedd y teulu Roosevelt ar wyliau yn [[Campobello Island]], [[New Brunswick]], cafodd Roosevelt salwch. Credwyd ar y pryd mai [[poliomyelitis|polio]] oedd hi, ac arweiniodd at [[parlys|barlys]]<nowiki/>u Roosevelt yn barhaol o'r wast i lawr. Am weddill ei fywyd, gwrthododd Roosevelt gredu fod yn barlys yn barhaol ac arbrofodd gyda amrywiaeth eang o therapïau gan gynnwys [[therapi dŵr]], ac, ynym 1926, prynodd gyrchfan yn [[Warm Springs]], [[Georgia]], lle sefydlodd ganolfan therapi dŵr ar gyfer cleifion polio, ac mae'n gweithredu dan yr enw ''Roosevelt Warm Springs Institute for Rehabilitation'' hyd heddiw. Ar ôl dod yn arlywydd, helpodd i sefydlu'r ''National Foundation for Infantile Paralysis'' (adnabyddir dan yr enw ''March of Dimes'' erbyn hyn). Ei arweiniaetharweiniad ynwrth ysefydlu'r gymeithasgymdeithas hon yw'r rheswm atgoffiry ceir ei eflun ar y darn pres, y [[dime]].
Ar y pryd, roedd bywydaullai preifato unigolionarchwilio cyhoeddusar danfywydau llaipreifat ounigolion archwiliadcyhoeddus nag ydynty sydd heddiw, ac roedd Roosevelt yn gallu argyhoeddi i'r cyhoedd ei fod yn gwella. Credodd Roosevelt fod hyn yn angenrheidiol os oedd am redegsefyll am swyddfa cyhoeddus unwaithmewn etoetholiad. Gan ffitio [[bresys]] haearn i'w goesau a'i gluniau, dysgodd ei hun sut i gerdded pellter byr, gan droi ei dorso tra'n cynnal ei hun gyda ffon. Defnyddiodd gadair olwyn yn breifat, ond roedd yn ofalus i beidio byth a gael ei weld ynddi yn gyhoeddus, ymddangosodd yn sefyll gan amlaf, ond wedi ei gynnal ar un ochr gan gynorthwywr neu un o'i feibion.
Yn 2003, canfu astudiaeth adolygiad-cyfoedion ei fod yn fwy tebygol mai [[Syndrom Guillain-Barré]] oedd salwch parlys Roosevelt ac nid [[poliomyelitis]].<ref>[http://www.rsmpress.co.uk/jmb_2003_v11_p232-240.pdf ''What was the cause of Franklin Delano Roosevelt's paralytic illness?''] Goldman, AS ''et al'', J Med Biogr. 11: 232–240 (2003)</ref>
|
