Hen Slafoneg Eglwysig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

&nbsp;Balto-SlafigSlafeg<br>

&nbsp;&nbsp;SlafigSlafeg<br>

Iaith ysgrifenedig gyntaf y [[Slafiaid]] yw '''Hen Slafoneg Eglwysig''' (Hen Fwlgareg). Iaith lenyddol yw hi a ddatblygodd ar sail tafodiaith SlafaiddSlafeg [[Thessaloniki]] y cenhadwyr Cristnogol, [[Sant Cyril]] a [[Sant Methodiws]]. Defnyddiasant yr iaith ar gyfer eu cyfeithiadau o'r [[Y Beibl|Efengylau]] a thestunau crefyddol eraill yn ystod eu cenhadaeth ym [[Morafia]] ac wedyn yn y tiroedd SlafaiddSlafig deheuol. Ar ôl y cyfnod cynnar, defnyddiwyd fel iaith eglwysig yn yr holl wledydd SlafaiddSlafig [[uniongred]], a datblygodd ar amrywiol ffurfiau yn y gwahanol wledydd gan arwain at fersiynau cenedlaethol gwahanol o Slafoneg Egwlysig. Fe'i defnyddir o hyd fel iaith litwrgi yr eglwysydd Slafig [[uniongred]].

Er bod rhai cyfeiriadau amwys at ysgrifennu [[Ieithoedd SlafigSlafeg|iaith SlafigSlafeg]] cyn canol y nawfed ganrif, does dim tystiolaeth bendant i iaith SlafigSlafeg gael ei hysgrifennu cyn cenadaethau Sant Cyril a Sant Methodiws i Morafia yng nghanol yr 860au. Aethant yno ar ôl ymbil gan Dywysog Rastislav o Morafia Fawr i'r Ymerawdwr [[Mihangel III]] i anfon cenhadon i bregethu i'w bobl. O 863 ymlaen dechreuodd y seintiau a'u disgyblion gyfieithu'r Efengylau, y [[Salmau]] a darnau arall o'r Beibl i'w Hen Slafoneg. Gyrrwyd y cenhadon allan o Morafia tua 885 yn sgîl ymryson â chlerigwyr Catholig Almaenig, ond aethant ymlaen â'u gwaith yn y tiroedd Slafig deheuol.

Yn ystod y cenadaethau, cyfieithodd Cyril a Methodiws a'u disgyblion yr Efengylau a nifer o destunau crefyddol eraill i'r Hen Slafoneg o tua 863 ymlaen. Mae'r cyfieithiadau hyn ar glawr heddiw mewn nifer o lawysgrifau diweddarach wedi'u copïo mewn gwahanol wledydd. Mae iaith y testunau hyn yn adlewyrchu nodweddion ieithoedd SlafigSlafeg Deheuol gyda chymysgedd o nodweddion yr ieithoedd SlafigSlafeg Gorllewinol o Morafia mewn rhai achosion. Maen nhw hefyd yn amrywio i ryw raddau yn ôl iaith yr ardall lle cawsant eu copïo wedyn. Roedd y tafodieithoedd SlafigSlafeg yn debygach i'w gilydd yr adeg hynny nag y maen nhw heddiw. Mae'n debyg felly i Cyril a Methodiws ddefnyddio eu tafodiaith SlafigSlafeg DeheuolDdeheuol fel sail i'r cyfieithiadau gan ei haddasu rywfaint i'r sefyllfa leol. Ysgrifennwyd y testunau cynharach yn yr [[gwyddor Glagolitig|wyddor Glagolitig]], system ysgrifennu a ddyfeisiwyd gan Cyril a Methodiws. Yn gyffredinol, mae'r testunau hwyrach yn tueddu i ddefnyddio'r [[gwyddor Gyrilig|wyddor Gyrilig]].

* Dalennau Kiev (10eg ganrif): y testun cynharaf mewn unrhyw iaith SlafaiddSlafeg a'r testun Hen Slafoneg Eglwysig sy'n dangos y maint mwyaf o nodweddion Morafaidd.

Mae'r testunau ei hun yn galw'r iaith yn 'Slafoneg' yn unig. Yn ystod y 19eg ganrif, daeth yn glir bod y llawysgrifau yn cynnwys nifer o nodweddion na cheid ond yn yr ieithoedd SlafaiddSlafeg deheuol, ac, yn arbennig, mewn Bwlgareg. Felly roedd rhai ysgolheigion yn y 19eg a dechrau'r 20fed ganrif yn galw'r iaith yn 'Hen Fwlgareg'. Ond mae'r term hwn yn awgrymu bod Bwlgareg Modern wedi datblygu'n uniongyrchol o'r iaith honno, ac hefyd mae'n anwybyddu'r ffaith bod yr iaith yn cynnwys elfennau nifer o dafodieithoedd SlafigSlafeg Deheuol a gorllewinol yn ôl tarddiad y llawysgrifau, ac i'r iaith gael ei defnyddio y tu fewn ac y tu allan o Fwlgaria ei hun. Heddiw dim ond ym Mwlgaria y defnyddir y term 'Hen Fwlgareg'. Yn y gorllewin, y term arferol yw 'Hen Slafoneg Eglwysig', ac yn nwyrain Ewrop 'Hen Slafoneg'.

[[Categori:Ieithoedd SlafigSlafeg]]