Afon Derwent (Swydd Derby): Gwahaniaeth rhwng fersiynau

{{Gwybodlen lle| suppressfields = cylchfa|gwlad={{banergwlad|Lloegr}}}}

[[Afon]] yn [[Swydd Derby]], [[Dwyrain Canolbarth Lloegr]], yw'r '''Afon Derwent'''.

Mae'r afon ynn codi yn y [[PeakArdal Districty Copaon]] i'r dwyrain o [[Glossop]] ac yn llifo 106 &nbsp;km i'r de o [[Derby]], gan ymuno â'r [[Afon Trent]] i'r de o dref [[Derby]].<ref name=os>{{Cite map | publisher = [[Ordnance Survey]] | title = 1:50 000 Scale Colour Raster | year = 2000 }}</ref> Chwaraeodd yr afon ran bwysig yn natblygiad diwydiant yn yr ardal, mae'n gyflenwad bwysig o ddŵr croyw i ddinasoedd cyfagos ac yn atyniad twristaidd yn ei hun, bellach.<ref name=dbnetrd>{{cite web | url = http://www.derbyshireuk.net/river_derwent.html | title = River Derwent | publisher = Derbyshire UK | accessdate = 9 JulyGorffennaf 2009}}</ref>

Mae Derwent yn deillio o enw afon [[Brythoneg|Frythoneg]] *Deruentiū, wedi'i Ladineiddio fel ''Deruentiō'', sy'n golygu "(Perthyn/Yn ymwneud â'r) Goedwig Coed Derw"; goroesodd hen enw'r afon mewn barddoniaeth Gymraeg ganoloesol, megis [[Pais Dinogad]] ynghlwm wrth y gerdd fwy [[Y Gododdin]], fel ''Derwennydd''.<ref>Xavier Delamarre, Xavier, ''Dictionnaire de la langue gauloise'', 2nd2il edarg., Editions Errance, (Paris, 2003), ptud. 141</ref><ref>Gruffydd, R. G. Gruffydd, "Where was Rhaeadr Derwennydd (Canu Aneirin line 1114)?', in A. T. E. Matonis and D. F. Melia (eds.),yn ''Celtic Language, Celtic Culture: A Festschrift for Eric P. Hamp'', gol. A. T. E. Matonis a D. F. Melia (Van Nuys, CalifCal., 1990), pptud. 261-6.</ref><ref>Charles-Edwards, T. M. Charles-Edwards, ''Wales and the Britons, 350-1064,'' (Rhydychen: Oxford University Press, Oxford, 2013), pptud. 369-37070</ref><ref>{{Cite book | last = Ekwall| first = Eilert| author-link = | last2 = | first2 = | author2-link = | title = The Concise Oxford Dictionary of English Place Names| place= OxfordRhydychen| publisher = Clarendon Press| origyear = 1936| year = 1960| page = 143 | volume = | edition = Fourth4ed | url = | doi = | id = | isbn = 0-19-869103-3 | postscript = <!--None-->}}</ref>

Ym mhentref [[Bamford]] mae [[Afon Noe]] yn llifo i'r Derwent ac ar ôl i'r afon groesi ystâd Chatsworth House, mae [[Afon Gwy]] yn llifo i mewn iddi yn [[Rowsley]].

Ar ôl i'r Bentley Brook gyrraedd Derwent yn Matlock, mae'r [[Afon Amber]] yn cwrdd â'r afon yn [[Ambergate]]. Mae'r Derwent yn llifo trwy ganol Derby i lifo o'r diwedd yn Derwent Mouth i'r Trent.

Mae'r afon yn gwneud nifer o fwâu wrth ei cheg, gan ddod â chyfanswm ei hyd i 80 &nbsp;km, tra bod y llinell syth rhwng ei tharddiad a cheg y Derwent ychydig dros 55 km.

Rhwng [[Matlock Bath]] a Derby, defnyddiwyd yr afon i redeg nifer fawr o felinau cotwm. Mae'r melinau nyddu hyn yn cynnwys y Comfort Mill gan [[Richard ArkwrightArkwrigh]]t, y felin nyddu gyntaf sy'n cael ei phweru gan ddŵr. Mae'r felin nyddu hon a sawl un arall wedi'i chysegru i Safle Treftadaeth y Byd Melinau Cwm Derwent fel [[Safle Treftadaeth y Byd]] [[UNESCO]].

Cwblhawyd cronfeydd Cronfa Howden a Chronfa Ddŵr Derwent yn rhannau uchaf yr afon ym 1916 i sicrhau cyflenwad dŵr i ddinasoedd [[Sheffield]], [[Nottingham]], [[Caerlŷr]] a [[Derby]]. Rhoddwyd cronfa Ladybower ar waith ym 1945 i ddiwallu'r anghenion dŵr cynyddol. Mae'r dŵr wedi'i drin o'r cronfeydd yn deillio o [[Traphont|Draphont]] Ddŵr Cwm Derwent 45 km. Mae Cronfa Ddŵr Carsington hefyd wedi'i llenwi â dŵr o'r Derwent. Yn y gaeaf, mae dŵr o'r afon yn cael ei sianelu i Gronfa Ddŵr Carsington, sy'n cael ei ddychwelyd i'r afon ym misoedd sychach yr haf, gan ganiatáu i fwy o ddŵr na'r afon yn y cronfeydd dŵr eraill gael ei niweidio heb ganiatáu i'r tanlif sychu. , Mae pob cronfa ddŵr yn cael ei rheoli heddiw gan [[Severn Trent Water]].

Mae dyffryn y Derwent hefyd yn bwysig i draffig heblaw'r traffig cludo. Rhwng Derby a Rowsley, mae'r briffordd o [[Llundain|Lundain]] i [[Manceinion|Fanceinion]] (A6) yn dilyn yr afon. Roedd llinell reilffordd Rheilffordd y Midland o Derby i Sheffield a Manceinion hefyd yn dilyn y Derwent. Mae'r llwybr i Sheffield bellach yn rhan o Brif Linell y Midland. Caewyd y llwybr i Fanceinion y tu ôl i Matlock ym 1968 ac mae heddiw rhwng Ambergate a Matlock Rheilffordd Dyffryn Derwent. Arweiniodd Rheilffordd Cromford a High Peak yn union fel Camlas Cromford trwy ddyffryn yr afon.

==DolenniCyfeiriadau==