Uwch Gynghrair Gwlad Pwyl: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dafyddt (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
Trwsio dolennau, replaced: annibynol → annibynnol using AWB |
||
Llinell 24:
==Rheolaeth==
Sefydlwyd Ekstraklasa heddiw ym 1927 <ref name="pzpn.pl">https://www.pzpn.pl/en/association/history</ref> ac fe'i cynhaliwyd o 1928 i 2005 o dan ymbarél Cymdeithas Bêl-droed Pwylaidd (PZPN). Roedd Ligasponsor rhwng 2004 a 2005, y gweithredwr symudol o Wlad Pwyl Idea, a gafodd ei ailenwi'n ddiweddarach yn Orange, ac yna galwyd cynghrair pêl-droed Gwlad Pwyl o fis Medi 2005 i fis Mai 2008 Orange Ekstraklasa. Ers 2005, y cwmni stoc ar y cyd sydd newydd ei sefydlu Ekstraklasa S.A. y cyfrifoldeb am y llawdriniaeth.
==Hanes==
[[File:Kadra1927.jpg|thumb|250px|right|Tîm buddugol y Liga Piłki Nożnej )rhagflaenydd yr Ekstraklasa) cyntaf yn 1927, Wisła Kraków]]
Ar 4–5 Rhagfyr 1926 yn [[Warsaw]], cyfarfu cynrychiolwyr o nifer o glybiau Pwylaidd er mwyn trafod creu cynghrair. Nid yw'n hysbys o ble y daeth y syniad o gynghrair Pwylaidd, ond credwyd bod cynghrair genedlaethol yn ateb llawer mwy ymarferol na system dwy ran o gemau rhanbarthol a ddilynwyd gan gêm genedlaethol.
Er mwyn siomi swyddogion clybiau, nid oedd y PZPN yn barod i dderbyn y syniad o gynghrair cenedlaethol ac felly ceisiodd ei rwystro. Fodd bynnag, roedd yn ymddangos bod bron pob un ond un o'r clybiau Pwylaidd yn cefnogi'r syniad heblaw am Cracovina, glwb bwysig o ddinas Krakow a oedd a'i chyfarwyddwr, Dr. Edward Cetnarowski, hefyd yn gadeirydd y Gymdeithas Bêl-droed Genedlaethol. Gwnaethpwyd y penderfyniad i greu beth bynnag oedd barn cynrychiolwyr PZPN amdano. Ddiwedd Chwefror 1927, yng nghyfarfod PZPN yn Warsaw, roedd ei swyddogion yn gwrthwynebu ffurfio cynghrair yn agored, ond honnir bod rhai o'r cadfridogion o'r Fyddin Bwylaidd yn chwarae rhan yn y clybiau (a chwaraeodd rôl allweddol yn pob agwedd ar fywyd cyhoeddus), aeth ymlaen beth bynnag. Cyhoeddwyd y Gynghrair ar 1 Mawrth 1927.<ref
Ffurfiwyd yr Ekstraklasa (neu, '''I Liga''', fel ei henw blaenorol) yn swyddogol fel '''Liga Polska''' ar 4–5 Rhagfyr 1926 yn Warsaw, prifddinas y wlad. Yn 1 Mawrth 1927 newidiwyd yr enw i '''Liga Piłki Nożnej''' (ynganiad Pwyleg: [ˈlʲiɡa ˈpiwki ˈnɔʐnɛj]), er bod [[Cymdeithas Bêl-droed Gwlad Pwyl]] (y PZPN) wedi ei sefydlu rhai blynyddoedd yn gynt, ar 20 Rhagfyr 1919, blwyddyn wedi annibyniaeth Gwlad Pwyl ym 1918. Cynhaliwyd gemau cyntaf y gynghrair newydd 3 Ebrill 1927, tra i'r bencampwriaeth pêl-droed genedlaethol nad oedd yn rhan o'r gynghrair gyntaf gael ei chynnal yn 1920.
Enillwyr cyntaf y gynghrair newydd yn 1927 oedd Wisła Kraków a gurodd 1.FC Kattowtz a Warta Poznań yn drydydd. Roedd buddudoliaeth Wisła Kraków drod 1.FC yn arbennig o symbolaidd gan mai 1.FC oedd tîm Almaenaeg dinas. Daeth hyn wedi gwrthdaro a refferendwm ar ddyfodol yr ardal - a ddylid fod yn rhan o Wlad Pwyl neu'r Almaen wedi'r [[Rhyfel Byd Cyntaf]].
===Ar ôl yr Ail Ryfel Byd===
[[File:Memorial stone, 1st league footbal match, Łódź 4 Wodna Street.jpg|thumb|Cofeb i'r gêm gynghrair gyntaf y Liga Piłki Nożnej, ar 4, Stryd Wodna,Łódź. Gêm ar 3 Ebrill 1927, rhwng ŁKS v Klub Turystów Łódź (0-2)]]
O ganlyniad i'r [[Ail Ryfel Byd]], newidiodd ffiniau Gwlad Pwyl yn sylweddol. Cafodd Lwów, un o ganolfannau pêl-droed Pwylaidd (gyda thimau fel [[Pogoń Lwów]], Czarni Lwów a Lechia Lwów) eu hatodi gan yr Undeb Sofietaidd a daeth yr holl dimau hyn i ben, wedi i'r Undeb Sofietaidd ddod i ben yn 1991 mae'r ddinas bellach yn rhan o [[Iwcrain]] annibynnol ac adnebir yn swyddogol fel [[Lv'iv]]. Symudodd swyddogion pêl-droed a chwaraewyr Lwów tua'r gorllewin, gan greu clybiau fel Polonia Bytom, Odra Opole a Pogoń Szczecin. Cafodd Wilno (gyda Śmigły Wilno) ganolfan bwysig arall, ei hatodi hefyd gan y Sofietau a'i rhoi i'r hyn sydd bellach yn wlad
Wedi'r Ail Ryfel Byd hefyd, dan bwysau gan y llywodraeth [[Comiwnyddiaeth|Gomiwnyddol]] newydd, newidiwyd enwau nifer o'r timau i rai mwy dosbarth gweithol i adlewyrchu athronaieth newydd y wlad.<ref
Mae cyfanswm o 81 o dimau wedi chwarae yn yr adran uchaf o bêl-droed Pwylaidd ers sefydlu'r gynghrair, ac mae 16 o glybiau wedi ennill y teitl. Y pencampwyr presennol yw [[Piast Gliwice]], a enillodd eu teitl cyntaf erioed yn nhymor 2018–19.
| |||