George Hartley Bryan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Deb (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
manion |
||
Llinell 1:
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Cymru}} {{banergwlad|Lloegr}} | dateformat = dmy}}
[[Mathemategydd]] cymhwysol Seisnig oedd George
==Magwraeth a choleg==
Ganed Bryan yng [[Caergrawnt|Nghaergrawnt]] ar Ddydd Gŵyl Dewi 1864 a magwyd ef gan ei fam a'r teulu estynedig.<ref name="Cyfri’n Cewri"/> Addysgwyd ef adref gan ei fam, ac yna yng [[Peterhouse, Caergrawnt|Ngholeg Peterhouse, Caergrawnt]], gan fyw adref. Derbyniodd ei BA ym 1886, MA ym 1890, a DSc ym 1896. Bu farw yn [[Bordighera]], yr [[Eidal]], yn 84 oed.
Yn 1896 apwyntiwyd ef yn athro ym Mhrifysgol Gogledd Cymru, Bangor ac o fewn ychydig fisoedd, yn 32 oed, dyrchafwyd ef i Gadair Mathemateg Bur a Chymhwysol y brifysgol.<ref name="Cyfri’n Cewri">{{cite book |last1=Roberts |first1=Gareth Ffowc |title=Cyfri’n Cewri |date=July 2020 |publisher=University of Wales Press |location=Cardiff |isbn=9781786835949 |url=https://www.uwp.co.uk/book/cyfrin-cewri/ |access-date=22 February 2021 |ref=Cyfri’n Cewri}}</ref>
[[File:"Bamboo Bird" at Traeth Coch - G.H.Bryan's Plane.jpg|left|thumb|Awyren fechan G.H.Bryan, sef "Bamboo Bird" yn [[Traeth Cpch|Nhraeth Coch]], [[Benllech]], Ynys Môn.]]
==Mathemateg awyrennau==
Ar wahân i fân wahaniaethau mewn nodiant, mae hafaliadau Bryan yn 1911 yr un fath â'r rhai a ddefnyddir heddiw i werthuso awyrennau modern. Yn rhyfeddol efallai, mae hafaliadau Bryan - a gyhoeddwyd wyth mlynedd yn unig ar ôl i’r awyren gyntaf hedfan - yn fwyaf cywir wrth eu rhoi ar jetiau uwchsonig! Wrth werthuso awyrennau yn fathemategol, canolbwyntiodd Bryan ar faterion sefydlogrwydd aerodynamig yn hytrach nag ar reolaeth; mae sefydlogrwydd a rheolaeth awyren yn tueddu i orwedd ar ddau ben arall yr un sbectrwm. Roedd ei ganlyniadau aeronautig yn estyniad o'i waith cynharach ym maes [[dynameg hylif]].<ref>{{Cite journal|last=Pekeris|first=C. L.|date=1961|title=Rotational Multiplets in the Spectrum of the Earth|journal=Physical Review|volume=122|issue=6|pages=1692–1700|doi=10.1103/physrev.122.1692|bibcode=1961PhRv..122.1692P}}</ref> Ym 1888, datblygodd Bryan fodelau mathemategol ar gyfer pwysau hylif mewn pibell ac ar gyfer pwysau bwclio allanol. Mae'r modelau hyn yn dal i gael eu defnyddio heddiw.
==Synwyryddion==
Ym 1890, darganfu Bryan yr hyn a elwir yn "effaith syrthni tonnau" (''wave inertia effect'') mewn cregyn elastig tenau axi-gymesur. Yr effaith hon yw'r sylfaen ddamcaniaethol ar gyfer [[gyrosgopi]] modern cyflwr solid gan ddefnyddio cyseinyddion hemisfferig neu "wydr gwin", a ymhelaethwyd ac a ddatblygwyd ymhellach gan Dr. David D. Lynch bron i ganrif ar ôl darganfyddiad gwreiddiol Bryan. Mae'r synwyryddion newydd, manwl gywir hyn bellach yn cael eu datblygu yn yr [[Unol Daleithiau]], yr [[Wcrain]], [[Singapore]], [[Gweriniaeth Korea]], [[Ffrainc]], [[De Affrica]], a thir mawr [[Tsieina]]. Fe'u defnyddir ar gyfer systemau canllaw lloeren, ymhlith cymwysiadau eraill.<ref>{{Cite journal|last=Pekeris|first=C. L.|date=1961|title=Rotational Multiplets in the Spectrum of the Earth|journal=Physical Review|volume=122|issue=6|pages=1692–1700|doi=10.1103/physrev.122.1692|bibcode=1961PhRv..122.1692P}}</ref>
Mae astudiaethau seismologig Bryan o effeithiau Coriolis mewn cylchoedd hylif enfawr wedi derbyn cadarnhad arbrofol gan ddata a gasglwyd gan orsafoedd seismologig a sefydlwyd i ganfod ffrwydradau niwclear yn dilyn yr [[Ail Ryfel Byd]], yn ogystal ag o ddata seismograffig o Ddaeargryn Mawr Chile ym 1960. Bu farw yn [[Bordighera]], yr [[Eidal]].
| |||