Wicipedia

Carchar: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
Trwsio dolennau rhywogaethau a manion eraill, replaced: 20fed ganrif → 20g (3), 18fed ganrif → 18g, mae nhw → maen nhw using AWB
Llinell 12:
== Hanes ==
 
Roedd carchardai’r cyfnod y 18fed ganrif18g yn leoedd ofnadwy. Nid oeddent wedi cael eu cynllunio i gadw carcharorion am dymor hir. Eu gwaith oedd cadw carcharorion hyd nes byddai’r llysoedd yn eistedd neu hyd nes byddent yn derbyn eu cosb. Roedd ganddynt llawer o anfanteision a gwendidau;
 
* Roeddent yn llefydd afiach ac yn llaith, heb gyfleusterau fel dwr glan na systemau charthffosiaeth. Bu sawl carcharor farw oherwydd ‘twymyn y carchar’. Roedd dysentri a teiffoid yn gyffredin hefyd.
Llinell 19:
 
 
Nid oedd cyweirdai (Houses of Correction) a sefydlwyd adeg teyrnasiad [[Elisabeth I, brenhines Lloegr|Elisabeth I]] fawr gwell. Eu bwriad nhw oedd diwygio y rhai a oedd yn cael eu disgrifio fel y tlawd cadarn eu cyrff oedd yn gwrthod gweithio, fel crwydriaid, y diog a’r rhai annigybliedig. Byddent yn cael eu diwygio drwy gosbi a disgyblu.<ref name="Parry 2001 34">{{Cite book|title=Naid i Dragwyddoldeb|last=Parry|first=Glyn|publisher=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|year=2001|isbn=|location=|pages=34}}</ref>
 
=== John Howard ===
Llinell 29:
* Cadw carcharorion gwrywaidd ar wahan i garcharorion benywaidd
* Cadw dyledwyr yn y carchar ar wahan i droseddwyr  a sicrhau bod carcharorion yn cael eu gwahanu yn ol y math o drosedd
* Gwell amodau iechyd.<ref>{{Cite book|title=Naid i Dragwyddoldeb|lastname="Parry|first=Glyn|publisher=Llyfrgell Genedlaethol2001 Cymru|year=2001|isbn=|location=|pages=34}}<"/ref><ref name=":9">{{Cite web|title=Defnyddio carchardai i gosbi a diwygio yn y 19eg ganrif - Agweddau tuag at gosbi - TGAU Hanes Revision|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zsp4srd/revision/6|website=BBC Bitesize|access-date=2020-03-27|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=The need for prison reform - Methods of punishment – WJEC - GCSE History Revision - WJEC|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z938v9q/revision/5|website=BBC Bitesize|access-date=2020-03-27|language=en-GB}}</ref>
 
=== Elisabeth Fry ===
Llinell 43:
* Rhoddwyd menywod yn geidwaid i fenywod
* Gwahanwyd carcharorion benywaidd oddi wrth y rhai gwrywaidd
* Roedd [[Caplan|caplaniaidcaplan]]iaid a meddygion i ymweld gyda charchardai.<ref name=":9" />
 
=== Y System Arwahanu a'r System Dawel ===
Llinell 49:
 
 
Pwrpas y carchardai newydd yma oedd cadw carcharorion yn gaeth.  Gobeithiwyd eu diwygio drwy wneud hynny.  Roedd yn rhaid iddynt wisgo iwnifform (fel arwydd o gywilydd), eu bwydo gyda bwyd o safon isel a’u cadw mewn celloedd ar ben eu hunain.  Byddent yn cael eu cosbi am dorri rheolau’r carchar, ac roedd yn rhaid iddynt weithio bob dydd o’r flwyddyn heblaw ar ddydd Sul.  Roedd yr amserlen yn llym ac roedd y gwaith yn galed ac undonog, er enghraifft, mynd ar y felin droed (''treadmill'') neu’r cranc, torri cerrig neu pigo ocwm, sef gwahanu ffibrau oddi wrth raffau wedi eu gorchuddio gyda thar.  Byddent wedyn yn cael eu hail ddefnyddio i lanw’r tyllau mewn hylciau [[Llong|llongaullong]]au.
 
 
Roedd y ddwy system yn sicrhau nad oedd carcharorion yn cael cyfleoedd i gyfathrebu gyda’I gilydd drwy siarad neu arwyddo. Bwriad arall y ddwy system oedd torri ysbryd y carcharorion. Byddai’r carcharor yn cael ei gloi mewn cell ar ben ei hun drwy’r dydd, a gyda Beibl a chymorth y caplan, gobeithiwyd y byddai’n edifarhau am ei bechodau.  Roedd cyfnodau hir o dawelwch ar ben eu hunain yn gyfle i sylweddoli eu beiau. Ond y canlyniad yn aml iawn oedd gwallgofrwydd, nerfau yn chwalu, hunanladdiad neu ymosodiadau ar y caplan.
 
Erbyn diwedd y 19eg ganrif roedd y [[Y Swyddfa Gartref|Swyddfa Gartref]] wedi cymryd rheolaeth dros y carchardai ac ail-edrychwyd ar ddulliau newydd o ddiwygio troseddwyr.<ref>{{Cite book|title=Naid i Dragwyddoldeb|lastname="Parry|first=Glyn|publisher=Llyfrgell Genedlaethol2001 Cymru|year=2001|isbn=|location=|pages=34}}<"/ref><ref>{{Cite web|title=Y systemau ar wahân a thawel - Agweddau tuag at gosbi - TGAU Hanes Revision|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zsp4srd/revision/7|website=BBC Bitesize|access-date=2020-03-27|language=en-GB}}</ref>
 
=== Yr 20fed ganrif ===
Gyda chychwyn canrif newid daeth newidiadau mawr ym meddylfryd yr oes i’r ffordd roedd troseddwyr yn cael eu cosbi. Carchardai oedd y prif ffordd i gosbi troseddwyr yn y cyfnod yma. Roedd cosbau corfforol yn cael eu defnyddio llawer llai erbyn yr 20fed ganrif20g hefyd. Cafodd fflangellu ei ddiddymu yn 1948 a diddymwyd y gosb eithaf yn 1965.<ref name=":10">{{Cite web|title=Dulliau eraill o ddelio â charcharorion yn yr 20fed ganrif - Dulliau cosbi - TGAU Hanes Revision|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zt6gh39/revision/7|website=BBC Bitesize|access-date=2020-03-27|language=en-GB}}</ref>
 
Roedd dienyddiad wedi bod yn bwnc llosg yn ystod y 1950au, yn enwedig yn sgil [[crogi]] [[Ruth Ellis]], y fenyw olaf ym Mhrydain i gael ei chrogi, am lofruddio ei chyn-gariad oherwydd cenfigen a chrogi [[Timothy Evans (achos camwedd)|Timothy Evans]] am lofruddiaethau a oedd wedi cael eu cyflawni gan John Christie.  Gyda phasio Deddf Llofruddiaeth 1965 cafodd y gosb eithaf ei dileu a dywedwyd mai carchar am oes fyddai’r dewis arall i grogi ar gyfer pob llofruddiaeth heblaw teyrnfradwriaeth a môr-ladrata treisgar.  Nodwyd na fyddai unrhyw droseddwr oedd wedi ei ddedfrydu i garchar am oes yn medru cael ei ryddhau heb ganiatad yr Ysgrifennydd Cartref ac mae’r ddedfryd am y llofruddiaethau mwyaf difrifol oedd 20 mlynedd.<ref name=":11">{{Cite web|title=Agweddau tuag at y gosb eithaf yn yr 20fed ganrif - Agweddau tuag at gosbi - TGAU Hanes Revision|url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zsp4srd/revision/9|website=BBC Bitesize|access-date=2020-03-27|language=en-GB}}</ref>
Llinell 67:
 
===== Carchardai agored =====
Gwelodd yr 20fed ganrif20g math newydd o garchar yn cael ei gyflwyno, sef y carchar agored a gyflwynwyd gyntaf yn 1934. Mewn carchar agored mai’r rheolau yn llai llym. Mae carcharorion yn cael gwaith i’w wneud yn ystod y dydd, weithiau tu allan i’r carchar ac mae ganddynt allweddi eu hunain i’w hystafelloedd.  Nod y math yma o garchar ydy ail-hyfforddi’r troseddwr a’u darparu gyda’r sgiliau angenrheidiol er mwyn ail-gydio yn eu bywydau tu allan i’r carchar wedi iddynt gael eu rhyddhau. Mae llawer o’r carchardai agored yn darparu gweithdai ac mae ganddynt ffermydd eu huanin sy’n rhan o’r hyfforddiant maemaen nhw’n ei gynnig.<ref name=":11" />
 
Un o broblemau carchardai yr 20fed ganrif20g ydy gor-boblogi sydd wedi bod yn un o achosion [[Terfysgaeth|terfysgoedd]] yn y carchardai, er enghraifft, yng Ngharchar Strangeways, ger [[Manceinion]] yn 1990.▼
 
▲Un o broblemau carchardai yr 20fed ganrif ydy gor-boblogi sydd wedi bod yn un o achosion [[Terfysgaeth|terfysgoedd]] yn y carchardai, er enghraifft, yng Ngharchar Strangeways, ger [[Manceinion]] yn 1990.
<br />
 
== Cyfeiriadau ==
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Carchar"