Digwyddiad Laschamp: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
trwsio cyfeiriadau ac ychwanegu gwybodlen
B cat
Llinell 2:
Roedd '''digwyddiad Laschamp''' yn wyriad geomagnetig (gwrthdroad byr o faes magnetig y Ddaear). Digwyddodd hyn 41,400&nbsp; o flynyddoedd yn ôl, yn ystod diwedd y Cyfnod Rhewlifol Olaf . Mae'n hysbys o anghysonderau geomagnetig a ddarganfuwyd yn y 1960au mewn llifoedd lafa Laschamps yn [[Clermont-Ferrand]], [[Ffrainc]] . <ref name="Bonhommet-Zähringer-1969">{{Cite journal|last=Bonhommet|first=N.|last2=Zähringer|first2=J.|year=1969|title=Paleomagnetism and potassium argon age determinations of the Laschamp geomagnetic polarity event|journal=Earth and Planetary Science Letters|volume=6|issue=1|pages=43–46|doi=10.1016/0012-821x(69)90159-9|bibcode=1969E&PSL...6...43B}}</ref>
 
Digwyddiad Laschamp oedd y gwyriad geomagnetig cyntaf y gwyddys amdani ac mae'n parhau i fod yr un a astudiwyd fwyaf trylwyr ymhlith y gwyriadau geomagnetig hysbys. <ref name=Laj-Channell-2007>{{cite book |first1=C. |last1=Laj |first2=J.E.T. |last2=Channell |date=2007-09-27 |chapter=5.10 Geomagnetic Excursions |editor-first=Gerald |editor-last=Schubert |title=Treatise on Geophysics |edition=1st |volume=5 Geomagnetism |pages=373–416 |publisher=Elsevier Science |isbn=978-0-444-51928-3 |via=elsevier.com |chapter-url=https://booksite.elsevier.com/brochures/geophysics/PDFs/00095.pdf |access-date=2021-02-18 Chwefror 2021}}</ref>
 
== Darganfyddiad ac ymchwil bellach ==
Llinell 9:
Ers hynny mae'r gwyriad magnetig wedi ei ddangos mewn archifau daearegol o sawl rhan o'r byd. <ref name="Laj-Channell-2007"/> Gwrthdrowyd y maes magnetig am oddeutu 440&nbsp;mlynedd, gyda'r trawsnewidiad o'r maes arferol yn para oddeutu 250&nbsp;mlynedd. Roedd y maes gwrthdroi yn 75% yn wannach, ond gostyngodd y cryfder i ddim ond 5% o'r cryfder cyfredol yn ystod y cyfnod pontio. Arweiniodd y gostyngiad hwn yng nghryfder maes geomagnetig at fwy o belydrau cosmig yn cyrraedd y [[Y Ddaear|Ddaear]], gan achosi cynhyrchiad mwy o'r isotopau cosmogenig beryllium 10 a charbon 14 .
 
Mae Cyngor Ymchwil Awstralia yn ariannu ymchwil i ddadansoddi coeden kauri a ddatgelwyd yn Seland Newydd yn 2019. Yn ôl ei ddyddiad carbon, roedd y goeden yn fyw yn ystod y digwyddiad (41,000–42,500&nbsp;flynyddoedd yn ôl). <ref>{{Cite news|first=Denise|last=Piper|year=2019|title=Ancient Northland kauri tree reveals secrets of Earth's polar reversal|work=i.stuff.co.nz|url=https://i.stuff.co.nz/science/113954687/ancient-northland-kauri-tree-reveals-secrets-of-earths-polar-reversal|access-date=29 SeptemberMedi 2019}}</ref> <ref>{{Cite news|first=Nell|last=Greenfieldboyce|date=2021-02-18|title=Ancient trees show when the Earth's magnetic field last flipped out|publisher=[[National Public Radio]]|url=https://www.npr.org/2021/02/18/969063568/ancient-trees-show-when-the-earths-magnetic-field-last-flipped-out|access-date=2021-02-18}}</ref>
 
Roedd y maes geomagnetig ar lefelau isel o 42,200-41,500 o flynyddoedd yn ôl. Gelwir y cyfnod hwn o faes magnetig isel yn '''Ddigwyddiad Adams''' . <ref>{{Cite journal|last=Cooper|first=Alan|last2=Turney|first2=Chris|title=The Adams Event, a geomagnetic-driven environmental crisis 42,000 years ago|journal=EGU General Assembly Conference Abstracts|date=May 2020|pages=12314|bibcode=2020EGUGA..2212314C|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2020EGUGA..2212314C|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|last=Mitchell|first=Alanna|title=A Hitchhiker's Guide to an Ancient Geomagnetic Disruption|url=https://www.nytimes.com/2021/02/18/science/laschamp-earth-magnetic-climate.html|work=The New York Times|date=18 February 2021}}</ref> Yn ystod y cyfnod hwn, gostyngodd maes magnetig y Ddaear i lai na 6% o'r lefel gyfredol, cynyddodd cynhyrchiad carbon 14, gostyngodd lefelau osôn, a newidiodd y cylchrediad atmosfferig. <ref>{{Cite journal|doi=10.1126/science.abb8677|doi_brokendate=19 February 2021|title=A global environmental crisis 42,000 years ago|journal=Science|date=19 FebruaryChwefror 2021|volume=371|issue=6531|pages=811-818}}</ref> Honnwyd hefyd bod y golled hon o'r darian geomagnetig wedi achosi difodiant megaffawna Awstralia, difodiant y [[Neanderthal|Neanderthaliaid]], ac ymddangosiad celf ogof . <ref>{{Cite news|title=NZ's ancient kauri yields major scientific discovery|url=https://www.nzherald.co.nz/nz/nzs-ancient-kauri-yields-major-scientific-discovery/IH7WH7R4LHAO6KAZOZE67K36BA/|work=NZ Herald|date=19 FebruaryChwefror 2021|language=en-NZ}}</ref> <ref>{{Cite web|date=18 Chwefror 2021-02-18|title=End of Neanderthals linked to flip of Earth's magnetic poles, study suggests|url=http://www.theguardian.com/science/2021/feb/18/end-of-neanderthals-linked-to-flip-of-earths-magnetic-poles-study-suggests|access-date=2021-02-19 Chwefror 2021|website=the Guardian|language=en}}</ref>
 
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
 
[[Categori:Geoffiseg]]