Wicipedia

Anthony Ashley-Cooper, 3ydd Iarll Shaftesbury: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
#wici365
Tagiau: Golygiad cod 2017
 
rhagor o'i fywgraffiad
Tagiau: Golygiad cod 2017
Llinell 2:
[[Gwleidydd]] o [[Sais]] ac [[athronydd]] yng nghyfnod [[yr Oleuedigaeth]] oedd '''Anthony Ashley-Cooper, 3ydd Iarll Shaftesbury''' ([[26 Chwefror]] [[1671]] – [[15 Chwefror]] [[1713]]) sydd yn nodedig fel un o [[deistiaeth|ddeistiaid]] blaenaf y 18g.
 
Ganed yn Exeter House yn [[y Strand]], [[Llundain]]. yn fab i Anthony Ashley-Cooper (yn ddiweddarach 2il Iarll Shaftesbury) a Dorothy Manners, merch Iarll Rutland. Ar gais ei dad, [[Anthony Ashley Cooper, Iarll 1af Shaftesbury|Iarll 1af Shaftesbury]], oedd ei daid. Derbynioddderbyniodd ei addysg gynnar dan diwtoriaethgyfarwyddyd [[John Locke]]. Cyflogwyd athrawes o'r enw Elizabeth Birch gan Locke i diwtora Anthony, ac wedynerbyn 12 oed roedd yn gallu darllen yr ieithoedd [[Lladin]] a [[Groeg (iaith)|Groeg]] yn hawdd. Wedi marwolaeth Iarll 1af Shaftesbury, mynychodd Anthony [[Coleg Caerwynt|Goleg Caerwynt]]., Eisteddaiac ynyno cafodd ei fwlio, o bosib oherwydd taliadau [[Senedd LloegrChwig]]aidd oei 1695ddiweddar i 1702taid. YnWedi sgiltair marwolaethblynedd eiyn dad ymyr 1699ysgol, esgynnodd Shaftesburyllwyddodd i [[Tŷ'rddwyn Arglwyddi|Dŷ'rperswâd Arglwyddi]].ar Ymddeoloddei odad fydi gwleidyddiaethadael yngiddo Ngorffennafdeithio, 1702.ac Buaeth farwar grwydr yn [[Napoli]]Ewrop yngyda'i 41diwtoriaid oeda dau gyfaill o 1686 i 1689.<ref name=EWB>{{dyfeicon Britannicaen}} |url="[https://www.britannicaencyclopedia.com/biographypeople/Anthonyphilosophy-Ashleyand-Cooperreligion/philosophy-3rdbiographies/anthony-Earlashley-ofcooper-3d-Shaftesburyearl-shaftesbury |teitl=Anthony3d AshleyEarl CooperOf Shaftesbury]", 3rd Earl''Encyclopedia of ShaftesburyWorld |dyddiadcyrchiad=5Biography''. Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 6 Mawrth 2021 }}.</ref>
 
Wedi iddo ddychwelyd i Loegr, cynigwyd iddo sedd yn [[Senedd Lloegr]], ond daliodd at ei astudiaethau am y tro. Etholwyd yn Aelod Seneddol i'r Chwigiaid ym 1695, ac yn ei swydd dadleuodd dros achos rhyddid ac hawliau'r cyhuddiedig. O ganlyniad i'w [[asthma]], a waethygwyd gan yr hinsawdd Lundeinig, ymddiswyddodd o'i sedd ym 1698 ac aeth i [[Holand]] am sawl mis. Yn sgil marwolaeth ei dad ym 1699, etifeddodd yr iarllaeth ac esgynnodd Shaftesbury i [[Tŷ'r Arglwyddi|Dŷ'r Arglwyddi]]. Cynigwyd iddo swydd Ysgrifennydd y Wladwriaeth gan [[Wiliam III, brenin Lloegr|y Brenin Wiliam III]], ond eto bu'n rhaid i Shaftesbury wrthod oherwydd ei afiechyd. Yr unig safle swyddogol iddo ddal oedd Is-lyngesydd Swydd Dorset,<ref name=EWB/> ond collodd y swydd honno wedi i'r [[Ann, brenhines Prydain Fawr|Frenhines Ann]] esgyn i'r orsedd ac ymddeolodd Shaftesbury o fyd gwleidyddiaeth yng Ngorffennaf 1702.<ref name=Britannica/>
 
Ymroddai Shaftesbury i'w astudiaethau, er gwaethaf ei afiechyd, a chynhyrchai ysgrifau ar amryw bynciau dros gyfnod o ddeuddeng mlynedd wedi iddo etifeddu teitl ei dad. Ymhlith y rheiny mae "An Inquiry concerning Virtue or Merit" (1699), "A Letter concerning Enthusiasm" (1708), "Sensus Communis, an Essay on the Freedom of Wit and Humour" (1709), "The Moralists, a Philosophical Rhapsody" (1709), a "Soliloquy, or Advice to an Author" (1710). Cesglid ei draethodau mewn tair cyfrol dan y teitl ''Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times'' ym 1711, gyda chyflwyniad gan yr awdur.
 
Priododd Shaftesbury â Jane Ewer ym 1709, a chawsant un mab ym 1711. Gadawodd Loegr ym 1711 i geisio gwella'i iechyd mewn gwlad dymherus. Ymsefydlodd Shaftesbury yn [[Napoli]], [[Teyrnas Napoli]], ac yno bu farw yn 41 oed.<ref name=EWB/><ref name=Britannica>{{dyf Britannica |url=https://www.britannica.com/biography/Anthony-Ashley-Cooper-3rd-Earl-of-Shaftesbury |teitl=Anthony Ashley Cooper, 3rd Earl of Shaftesbury |dyddiadcyrchiad=5 Mawrth 2021 }}</ref>
 
== Cyfeiriadau ==
Llinell 10 ⟶ 16:
[[Categori:Aelodau Seneddol Lloegr (cyn-1707)]]
[[Categori:Athronwyr yr Oleuedigaeth]]
[[Categori:Athronwyr moesol]]
[[Categori:Athronwyr Seisnig y 18fed ganrif]]
[[Categori:Cyn-ddisgyblion Coleg Caerwynt]]
Llinell 17 ⟶ 24:
[[Categori:Gwleidyddion Seisnig y 18fed ganrif]]
[[Categori:Ieirll]]
[[Categori:Llenorion Seisnig y 18fed ganrif]]▼
[[Categori:Marwolaethau 1713]]
▲[[Categori:LlenorionYsgrifwyr a thraethodwyr Seisnig y 18fed ganrif]]
[[Categori:Ysgrifwyr a thraethodwyr Seisnig yn yr iaith Saesneg]]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Anthony_Ashley-Cooper,_3ydd_Iarll_Shaftesbury"