'''Hen Wyddeleg''' yw'r term a ddefnyddir i ddisgrifio'r iaith [[Wyddeleg]] yn ei ffurf gynharaf. Datblygodd Hen Wyddeleg fel cangheniaith o'r [[GoidelegIeithoedd Goedelaidd|OidelegOedeleg]] (''Goidelg''), yn yr un modd ag y datblygodd yr iaithy [[Gymraeg]] (a'r [[Gernyweg]]) allan o'r [[Brythoneg|Frythoneg]] (chwaer gangen [[Celteg|Gelteg]] yr Oideleg). Mae'n anodd pennu dyddiad pendant i'w dechreuad, ond erbyn y [[5ed ganrif|5ed]] a'r [[6g]] gwelwn y Wyddeleg yn cael ei hysgrifennu yn yr [[arysgrif]]au [[Oghamogam]] sydd ar gael ar feini yn [[Iwerddon]] a [[Cymru|Chymru]]. Gelwir yr enghraifftiau cynnar prin yn [[Gwyddeleg Cynnar|Wyddeleg Cynnar]]. Troes Gwyddeleg Cynnar yn Hen Wyddeleg gydag amser. Parhaodd fel Hen Wyddeleg tan ddiwedd y [[9g]] pan droes yn raddol yn [[Gwyddeleg Canol|Wyddeleg Canol]].
Yn ogystal â'r meini Oghamogam, ein prif ffynonellau am yr Hen Wyddeleg yw [[glos]]au cynnar (geiriau neu frawddegau yn y Wyddeleg ar ymyl [[llawysgrif]]au yn esbonio, cyfieithu neu egluro testun [[Lladin]]). Fel mae'n digwydd, mae'r mwyafrif o'r glosau hyn i'w cael mewn llawysgrifau cyfandirol a ysgrifennwyd yng nghanolfannau dysg [[gorllewin Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol Cynnar]]; mae'r llawysgrifau pwysicaf yn gysylltiedig â mynachlogydd [[Würzburg]], [[Milan]], [[Torino]] a [[St. Gall]] ac yn brawf o bresenoldeb mynachod ac ysgolheigion o Iwerddon yn y sefydliadau hynny.
== Rhai enghreifftiau o Hen Wyddeleg ==
Daw'r enghreifftiau isod o lawysgrifau Lladin gan fynachod Gwyddelig ar y cyfandir. Agorent ffenestr ar ei fywyd yn yyr ''[[sgriptoriwm|ysgrifenfa]]'', wedi blino ar y gwaith copïo:
:''Uch mo chliab, a nóib-ingen'' - "Och‘Och! fy mrest, O Forwyn Santaidd"Santaidd’ (byddai'r copïydd ar ei sefyll yn pwyso ar y ddesg uchel)
:''Már úar dam'' - "Dwi‘Dwi'n oer iawn"iawn’
:''Memmbrun naue, droch dub. O ní epur na haill'' - "‘[[Memrwn]] newydd, inc gwael. O! ni ddywedaf ragor!"’
