|
Mae amryw o esboniadau ynghylch sut y daeth hen ŵr y lleuad i fod.
Mae yna hen draddodiad Ewropeaidd am ddyn a gafodd ei ddiarddel i'r lleuad am gyflawni trosedd. Yn ol traddodiad Cristnogol, ef yw'r dyn a gafodd ei ddal yn casglu brigau ar y Saboth ac a ddedfrydwyd i farwolaeth gan Dduw trwy labyddio yn llyfr Numeri XV.32-36.<ref name="Harley, the Rev">Harley, the Rev.</ref> Mae rhai diwylliannau Germanaidd yn meddwl amdano fel dyn gafodd ei ddal yn dwyn o glawdd ei gymydog i gywiro'i un ei hun. Mae yna hefyd chwedl Rufeinig ei fod yn leidrlleidr defaid.
Mae traddodiad Cristnogol arall o'r canoloesoedd yn honni mai ef yw Cain, y Crwydrwr, sydd i droi o amgylch y ddaear yn dragwyddol. Mae'r Inferno gan [[Dante Alighieri|Dante]] yn cyfeirio at hyn.
Mae hefyd draddodiad Talmudaidd bod delwedd Jacob wedi'i ysgrythru ar y lleuad,<ref>Wolfson, Elliot R. "The Face of Jacob in the Moon" in ''The Seductiveness of Jewish Myth: Challenge or Response?'' edited by S. Daniel Breslauer, Albany NY; SUNY Press, 1997</ref> er nad oes cyfeiriad at hynny yn y [[Tora]]h.<ref name="Harley, the Rev"/><ref>Harley, Timothy (1885).</ref>
Mewn mytholeg Llychlynnaidd, Máni yw personoliad gwrywaidd y lleuad sy'n croesi'r awyr mewn cerbyd sy'n cael ei dynnu gan geffylau. Mae'n cael ei ddilyn gan y Blaidd MawrrHati sy'n ei ddal yn Ragnarök. Mae'r enw ''Máni'' yn golygu "Lleuad".
Mewn mytholeg Tsieineaidd, mae'r dduwies Chang'e wedi'i gadael ar y lleuad wedi iddi yfed gormodedd o edlyn anfarwoldeb.<ref>Houyi#Chang'e's ascent to the Moon</ref> Mae ganddi grwp bach o gwningod yn gwmni iddi.
Mewn mytholeg Haida, mae'r ffigwr yn cynrychioli bachgen yn casglu brigau. Roedd tad y bachgen wedi dweud wrtho y byddai'r lleuad yn goleuo'r nos, gan ganiatau i'r gwaith gael ei gyflawni. Gan nad oedd y bachgen eisiau casglu'r brigau, dechreuodd gwyno a gwatwar y lleuad. Fel cosb am ei amharch, cafodd y bachgen ei gymryd o'r ddaear a'i gaethiwo yn y lleuad.<ref>[http://www.nosracines.ca/e/page.aspx?id=605508 ''The Hydah mission, Queen Charlotte's Islands''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121020133913/http://www.nosracines.ca/e/page.aspx?id=605508 |date=2012-10-20 }} Charles Harrison, Church Missionary Society c. 1884</ref>
Mae stori mewn mytholeg Affricanaidd mai brenin yw hen ŵr y lleuad sy'n ceisio adennill y lleuad o'r awyr er mwyn ei roi i'w unig fab.
| 