Ffordd y Baltig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Deb (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
gwybodlen gwell, gwall ref |
||
Llinell 1:
{{Pethau}}
Deilliodd y protest mewn protestiadau "Diwrnod Rhuban Du " a gynhaliwyd yn ninasoedd y gorllewin yn yr 1980au. Roedd yn nodi hanner canmlwyddiant [[Cytundeb Molotov–Ribbentrop|Cytundeb Molotov-Ribbentrop]] rhwng yr Undeb Sofietaidd a'r [[Yr Almaen Natsïaidd|Almaen Natsïaidd]] . Rhannodd y cytundeb a'i brotocolau cyfrinachol [[Dwyrain Ewrop|Ddwyrain Ewrop]] yn [[Maes dylanwad|gylchoedd dylanwad]] ac arweiniodd at feddiannu'r taleithiau Baltig ym 1940. Trefnwyd y digwyddiad gan fudiadau pro-annibyniaeth Baltig: Rahvarinne o Estonia, ffrynt Tautas yn Latfia, a Sąjūdis o Lithwania. Dyluniwyd y brotest i dynnu sylw byd-eang trwy ddangos awydd poblogaidd am annibyniaeth ac arddangos undod ymhlith y tair gwlad. Fe’i disgrifiwyd fel ymgyrch gyhoeddusrwydd effeithiol, ac yn olygfa gyfareddol a syfrdanol yn emosiynol. <ref name="drei">{{Cite book|title=Latvia in Transition|first=Juris|last=Dreifelds|url=https://books.google.com/books?id=0d9svpuxozkC&pg=PA34|publisher=Cambridge University Press|year=1996|pages=34–35|isbn=0-521-55537-X}}</ref> <ref>Anušauskas (2005), p. 619</ref> Roedd y digwyddiad yn gyfle i'r gweithredwyr Baltig roi cyhoeddusrwydd i'r deyrnasiad Sofietaidd a gosod cwestiwn annibyniaeth Baltig nid yn unig fel mater gwleidyddol, ond hefyd fel mater moesol. Ymatebodd yr awdurdodau Sofietaidd i'r digwyddiad gyda rhethreg ddwys, ond methwyd â chymryd unrhyw gamau adeiladol a allai bontio'r bwlch a oedd yn gwaethygu rhwng y gweriniaethau Baltig a gweddill yr Undeb Sofietaidd. Ar ôl saith mis o'r brotest, daeth Lithwania y weriniaeth Sofietaidd gyntaf i ddatgan annibyniaeth.
Llinell 35 ⟶ 36:
=== Cadwyn ddynol ===
[[Delwedd:Airplane_over_the_Baltic_Way.jpeg|bawd| Awyren yn hedfan dros y gadwyn ddynol]]
Cysylltodd y gadwyn y tair prifddinas Baltig - [[Vilnius]], [[Riga]], a [[Tallinn]] . Roedd yn rhedeg o Vilnius ar hyd priffordd yr A2 trwy Širvintos ac Ukmergė i [[Panevėžys]], yna ar hyd y Via Baltica trwy Pasvalys i Bauska yn Latfia a thrwy Iecava a Ķekava i [[Riga]] ( priffordd Bauska, stryd Ziepniekkalna, stryd Mūkusalas, pont Stone, Kaļķuas, stryd Brļķī, stryd) ac yna ar hyd ffordd A2, trwy Vangaži, Sigulda, Līgatne, Mūrnieki a Drabeši, i Cēsis, oddi yno, trwy Lode, i [[Valmiera]] ac yna trwy Jēči, Lizdēni, {{Interlanguage link|Rencēni|et}}, Oleri, Rūjiena ac Ķoņi i dref Estoneg Karksi-Nuia ac oddi yno trwy Viljandi, Türi a Rapla i Tallinn. <ref>{{Cite web|url=http://www.ltfmuz.lv/files/Iepirkums_tfm_m-ksliniecisk-_risin-juma_realiz-cija2.doc|title=Archived copy|access-date=2013-07-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131226203109/http://www.ltfmuz.lv/files/Iepirkums_tfm_m-ksliniecisk-_risin-juma_realiz-cija2.doc|archivedate=2013-12-26}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.balticway.net/|title=The Baltic Way|access-date=10 Gorffennaf 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130725034900/http://www.balticway.net/|archivedate=25 July 2013}}</ref> Cysylltodd yr arddangoswyr ddwylo'n heddychlon am 15 munud am 19:00 amser lleol (16:00 GMT ). <ref name="conr"/> Yn ddiweddarach, cynhaliwyd nifer o gynulliadau a phrotestiadau lleol. Yn Vilnius, ymgasglodd tua 5,000 o bobl yn Sgwâr yr Eglwys Gadeiriol, gan ddal canhwyllau a chanu caneuon cenedlaethol, gan gynnwys ''Tautiška giesmė''. <ref name="imse">{{Cite news|first=Ann|last=Imse|title=Baltic Residents Form Human Chain in Defiance of Soviet Rule|agency=Associated Press|date=23 August 1989}}</ref> Mewn man arall, roedd offeiriaid yn cynnal offerennau neu'n canu clychau eglwys. Ymgasglodd arweinwyr Ffryntiau Poblogaidd Estonia a Latfia ar y ffin rhwng eu dwy weriniaeth ar gyfer seremoni angladd symbolaidd, lle cafodd croes ddu anferth ei rhoi ar dân. <ref name="reuters">{{Cite news|first=Robin|last=Lodge|title=More than Two Million Join Human Chain in Soviet Baltics|publisher=[[Reuters News]]|date=23 Awst 1989}}</ref> Daliodd y protestwyr ganhwyllau a baneri cenedlaethol cyn y rhyfel wedi'u haddurno â rhubanau du er cof am ddioddefwyr y terfysgaeth Sofietaidd: Brodyr y Goedwig, alltudion i [[Siberia]], carcharorion gwleidyddol, a " gelynion y bobl ." <ref
Yn Sgwâr Pushkin, Moscow, cyflogwyd rhengoedd o heddlu terfysg arbennig pan geisiodd ychydig gannoedd o bobl lwyfannu gwrthdystiad cydymdeimlad. Dywedodd TASS fod 75 yn cael eu cadw yn y ddalfa am dorri heddwch, mân fandaliaeth, a throseddau eraill. <ref
{| class="wikitable floatleft"
!Mesur <ref>{{Cite news|title=Independence Fever Sets Up Confrontation|first=Michael|last=Dobbs|author-link=Michael Dobbs (US author)|date=27 August 1989|work=The Washington Post}}</ref>
Llinell 59 ⟶ 60:
| 80%
|}
Mae'r mwyafrif o amcangyfrifon o nifer y cyfranogwyr yn amrywio rhwng miliwn a dwy filiwn. Adroddodd [[Reuters|Reuters News]] y diwrnod canlynol bod tua 700,000 o Estoniaid a 1,000,000 o Lithwaniaid wedi ymuno â'r protestiadau. <ref name="lod"/> Amcangyfrifodd Ffrynt Boblogaidd Latfia bresenoldeb o 400,000. <ref>{{Cite news|title=Pravda chides Baltic activists|agency=Associated Press|date=24 August 1989|publisher=[[Tulsa World]]}}</ref> Cyn y digwyddiad, roedd y trefnwyr yn disgwyl presenoldeb o 1,500,000 allan o'r tua 8,000,000 o drigolion y tair talaith. Roedd disgwyliadau o'r fath yn rhagweld y byddai 25-30% yn pleidleisio ymhlith y boblogaeth frodorol. <ref name="a78">Alanen (2004), [https://books.google.com/books?id=7S5zAw_sKFUC&pg=PA78&as_brr=3&client=firefox-a#v=onepage&f=false p. 78]</ref> Yn ôl y niferoedd swyddogol Sofietaidd, a ddarparwyd gan TASS, roedd 300,000 o gyfranogwyr yn Estonia a bron i 500,000 yn Lithwania. <ref name="imse"/> Er mwyn gwneud y gadwyn yn bosibl yn gorfforol, roedd angen presenoldeb oddeutu 200,000 o bobl ym mhob gwladwriaeth. <ref
Delwedd:Balti kett 22.jpg|Yn Estonia
Delwedd:Baltic Way in Latvia near Krekava.jpeg|Yn Latfia
| |||