Camlas Panama: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Llwyddodd [[Ferdinand de Lesseps]], peiriannydd o [[Ffrainc]] adeiladu [[Camlas Suez]] yn [[yr Aifft]], ac ef oedd y peiriannydd cyntaf i gynllunio'r gamlas. Dechreuodd y gwaith adeiladu ar [[1 Ionawr]], [[1880]]. Ond yn wahanol i'r Aifft lle roedd aeiladu camlas Suez yn golygu cloddio tywod mewn [[diffeithdir]], roedd yn rhaid cloddio cerrig mewn [[coedwig law]] a brwydro yn erbyn dilywiau yn ogystal ac afiechydon trofannol megis [[clefyd melyn]] a [[malaria]] a bu'n rhaid rhoi'r gorau i'r prosiect.{{sfn |McCullough |1977 |p=125}}<ref>{{cite book|last=Cadbury|first=Deborah|title=Seven Wonders of the Industrial World|url=https://archive.org/details/sevenwondersofin0000cadb|year=2003|publisher=Fourth Estate|location=London and New York|pages=252–260[https://archive.org/details/sevenwondersofin0000cadb/page/252 252]–260}}</ref>

Beth bynnag, roedd [[Theodore Roosevelt]], Arlywydd yr [[UDA|Unol Daleithiau]] yn hyderus fod y prosiect hwn yn bwysig i'w wlad—am resymau milwrol yn ogystal a rhai [[economeg|economaidd]]. Ar y pryd, roedd Panamá yn rhan o [[Colombia]], a felly dechreuodd trafodaethau â Colombia i gael caniatâd adeiladu. O ganlyniad, arwyddwyd Cytundeb Hay-Herran ym [[1903]], ond ni chadarnhawyd y cytundeb gan Senedd Colombia. Felly roedd Roosevelt yn cefnogi'r mudiad annibyniaeth Panamáidd ac yn danfon llongau rhyfel i'r arfordir pan ddechreuodd frwydr. Doedd gwrthwynebiad Colombia yn erbyn y chwyldro ddim yn cryf iawn (efallai er mwyn osgoi rhyfel yn erbyn yr Unol Daleithiau) a daeth Panamá i fod yn wlad annibyniol; rhoddwyd Camlas Panamá a'r ardal cyfagos i'r Unol Daleithiau ar [[23 Chwefror]], [[1904]] am gyfnod amhenodol.<ref>{{cite web|url=http://avalon.law.yale.edu/20th_century/pan001.asp |title=Avalon Project—Convention for the Construction of a Ship Canal (Hay-Bunau-Varilla Treaty), November 18, 1903 |publisher=Avalon.law.yale.edu |access-date=2010-10-24}}</ref> Cafodd Panamá $10 miliwn am hynny (ar ôl Cytundeb Hay-Bunau-Varilla, [[18 Tachwedd]], [[1903]]).<ref>{{cite book|last1=Livingstone|first1=Grace|title=America's Backyard : The United States and Latin America from the Monroe Doctrine to the War on Terror|url=https://archive.org/details/americasbackyard00livi|date=2009|publisher=Zed|location=London|isbn=9781848132146|pages=[https://archive.org/details/americasbackyard00livi/page/13 13]}}</ref> Hyd yn oed yn 2021, gwelai lawer o frodorion Panema hyn fel cam gwag a oedd yn bygwth sofraniaeth y wlad.<ref>{{Cite web|title=September 07, 1977 : Panama to control canal|url=http://www.history.com/this-day-in-history/panama-to-control-canal/print|publisher=History.com|year=2010|access-date=4 Ebrill 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150410075709/http://www.history.com/this-day-in-history/panama-to-control-canal/print|archive-date=2015-04-10|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|last=Lowe|first=Vaughan |title=International Law|url=https://books.google.com/books?id=8ylwAgAAQBAJ&pg=PR92|access-date=4 Ebrill 2015|publisher=Oxford University Press|page=66|isbn=9780191509070 |date=28 Medi 2007 }}</ref>