Afon Niger: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Defnyddiwyd y gair "Niger" ar yr afon yn gynatf gan [[Leo Africanus]] yn ei ''Della descrittione dell'Africa et delle cose notabili che ivi sono a'' gyhoeddwyd yn [[Eidaleg]] ym 1550. Gall yr enw ddod o'r ymadrodd [[Ieithoedd Berber|Berber]] ''ger-n-ger'' sy'n golygu "afon yr afonydd".<ref>{{Cite book|last=Hunwick|first=John O.|author-link=John Hunwick|title=Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents|url=https://archive.org/details/timbuktusonghaye00hunw|publisher=Brill|location=Leiden|orig-year=1999|year=2003|isbn=978-90-04-11207-0|page=[https://archive.org/details/timbuktusonghaye00hunw/page/275 275] Fn 22}}</ref> Gan mai [[Tombouctou|Timbuktu]] oedd pen deheuol y prif lwybr masnach Traws-Sahara i orllewin Môr y Canoldir, dyma oedd ffynhonnell y rhan fwyaf o wybodaeth Ewropeaidd am y rhanbarth.

Mae'r Niger yn cymryd un o'r llwybrau mwyaf anarferol am unrhyw afon o bwys, a'i siâp fel bwmerang yn drysu'r daearyddwyr am ddwy ganrif. Eisteddai ei ffynhonnell (Tembakounda) 240&nbsp;km (150&nbsp;mi) i fewn i'r tir o [[Cefnfor yr Iwerydd|Gefnfor yr Iwerydd]], ond mae'r afon yn rhedeg yn uniongyrchol i ffwrdd o'r môr i [[Sahara|Anialwch y Sahara]], yna'n cymryd troad sydyn i'r dde ger dinas hynafol [[Tombouctou|Timbuktu]] (Tombouctou) ac yn mynd i'r de-ddwyrain i [[Gwlff Guinea]]. Mae'n debyg i'r ddaearyddiaeth ryfedd hon ddigwydd oherwydd bod Afon Niger yn ddwy afon hynafol wedi'u huno. Ar un adeg gwagiodd y Niger uchaf, o'r ffynhonnell i'r gorllewin o Timbuktu i'r tro yn yr afon bresennol ger Timbuktu, i mewn i lyn sydd bellach yn sych i'r dwyrain-gogledd-ddwyrain o Timbuktu, tra cychwynnodd y Niger isaf i'r de o Timbuktu a llifo i'r de i'r Gwlff Guinea. Dros amser arweiniodd erydiad i fyny'r afon o'r Niger uchaf gan y Niger isaf.<ref name="PG462">{{Cite book|title=Physical Geography: A Landscape Appreciation|url=https://archive.org/details/physicalgeograph0000mckn_v1o9|year=2005|publisher=Pearson, Prentice Hall|location=Upper Saddle River, New Jersey|isbn=978-0-13-145139-1|page=[https://archive.org/details/physicalgeograph0000mckn_v1o9/page/462 462]|last=Tom L. McKnight|edition=8th|last2=Darrel Hess|chapter=16, "The Fluvial Processes"}}</ref>