Canada: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

| ynganiad = {{wikidata|property|P443}}

| suppressfields= gwlad image1 sir | map lleoliad = [[Delwedd:CAN orthographic.svg|270px]] | banergwlad = [[Delwedd:Flag of Canada.svg|170px]] }}

 

 

Heddiw, mae'n [[brenhiniaeth gyfansoddiadol|frenhiniaeth gyfansoddiadol]]; gwladfa [[Ffrainc]] oedd Canada, wedyn gwladfa'r Saeson. Daeth yn fwyfwy annibynnol pan arwyddwyd 'Statud San Steffan' yn 1931 ac yna Deddf Canada 1982, pan dorrodd yn llwyr oddi wrth cyfreithiau Senedd Prydain. Bellach, mae hi'n wlad gwbwl annibynnol, sofran, gyda'r [[Saesneg]] a'r [[Ffrangeg]] yn ieithoedd swyddogol. Mae'r Ffrangeg yn cael ei siarad gan 30% o'r boblogaeth, y rhan fwyaf yn [[Québec (talaith)|Québec]], [[Ontario]] a [[Brunswick Newydd]]. Mae 32,000,000 o bobl yn byw yno, yn y de yn gyffredinol.

Mae Canada yn [[Llywodraeth seneddol|ddemocratiaeth seneddol]] ac yn [[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|frenhiniaeth gyfansoddiadol]] yn [[Senedd y Deyrnas Unedig|nhraddodiad San Steffan]]. Pennaeth llywodraeth y wlad yw'r prif weinidog - sydd yn ei swydd yn rhinwedd ei allu i reoli'r [[Tŷ'r Cyffredin (Canada)|Tŷ'r Cyffredin]] etholedig - ac fe'i penodir gan y llywodraethwr cyffredinol, sy'n cynrychioli brenhines Lloegr, sef pennaeth y wladwriaeth. Mae'r wlad yn parhau i fod yn un o [[Teyrnas y Gymanwlad|wledydd y Gymanwlad]].

 

 

Yn wlad ddatblygedig iawn, Canada sydd â'r 15fed [[Cynnyrch mewnwladol crynswth|incwm enwol y pen]] uchaf, drwy'r byd, a'r 17fed safle yn y [[Mynegai Datblygiad Dynol]]. Ei heconomi ddatblygedig yw'r 10fed fwyaf yn y byd, gan ddibynnu'n bennaf ar ei hadnoddau naturiol toreithiog a'i rwydweithiau masnach ryngwladol datblygedig. Mae Canada'n rhan o sawl sefydliad neu grŵp rhyngwladol a rhynglywodraethol mawr gan gynnwys y [[Y Cenhedloedd Unedig|Cenhedloedd Unedig]], [[NATO]], y [[G7]], y Grŵp o Deg, y G20, y [[Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd]] (OECD), [[Sefydliad Masnach y Byd]] (WTO), [[Y Gymanwlad|Cymanwlad y Cenhedloedd]], Cyngor yr Arctig, ''{{Lang|fr|[[Organisation internationale de la Francophonie]]}}'', [[APEC|fforwm Cydweithrediad Economaidd Asia-Môr Tawel]], a [[Sefydliad Taleithiau America]].

 

== Geirdarddiad ==

 

 

Ar ôl y Cydffederasiwn ym 1867, ''mabwysiadwyd Canada'' fel yr enw cyfreithiol ar y wlad newydd yng Nghynhadledd Llundain, a rhoddwyd y gair ''[[Dominiwn|Dominion]]'' fel teitl i'r wlad.<ref>{{Cite book|last=O'Toole|first=Roger|title=Holy Nations and Global Identities: Civil Religion, Nationalism, and Globalisation|publisher=Brill|year=2009|isbn=978-90-04-17828-1|editor-last=Hvithamar|editor-first=Annika|page=137|chapter=Dominion of the Gods: Religious continuity and change in a Canadian context|editor-last2=Warburg|editor-first2=Margit|editor-last3=Jacobsen|editor-first3=Brian Arly}}</ref> Erbyn y [[1950au]], nid oedd y term 'Dominion of Canada' bellach yn cael ei ddefnyddio gan y Deyrnas Unedig, a oedd yn ystyried Canada yn "Deyrnas y Gymanwlad".<ref name="Morra2016">{{Cite book|last=Morra|first=Irene|url=https://books.google.com/books?id=enJ1DQAAQBAJ&pg=PT49|title=The New Elizabethan Age: Culture, Society and National Identity after World War II|publisher=I.B.Tauris|year=2016|isbn=978-0-85772-867-8|page=49}}</ref> Daeth llywodraeth [[Louis St. Laurent]] i ben â'r arfer o ddefnyddio ''Dominion'' yn statudau Canada ym 1951.<ref>{{Cite web|title=November 8, 1951 (21st Parliament, 5th Session)|url=https://www.lipad.ca/full/permalink/1661272/|access-date=April 9, 2019|website=Canadian Hansard Dataset}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Bowden|first=J.W.J.|year=2015|title='Dominion': A Lament|url=https://www.researchgate.net/publication/319533946|journal=The Dorchester Review|volume=5|issue=2|pages=58–64}}</ref>

Amcangyfrifir bod y boblogaeth frodorol ar adeg yr aneddiadau Ewropeaidd cyntaf rhwng 200,000<ref name="dying">{{Cite book|last=Wilson|first=Donna M|url=https://books.google.com/books?id=p_pMVs53mzQC&pg=PA25|title=Dying and Death in Canada|last2=Northcott|first2=Herbert C|publisher=University of Toronto Press|year=2008|isbn=978-1-55111-873-4|pages=25–27}}</ref> a dwy filiwn,<ref name="Steckel">{{Cite book|last=Thornton|first=Russell|title=A population history of North America|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2000|isbn=978-0-521-49666-7|editor-last=Haines|editor-first=Michael R|pages=13, 380|chapter=Population history of Native North Americans|editor-last2=Steckel|editor-first2=Richard Hall}}</ref> gyda ffigur o 500,000 wedi'i dderbyn gan Gomisiwn Brenhinol Canada ar Bobl Cynfrodorol.<ref>{{Cite book|last=O'Donnell|first=C. Vivian|title=Indians in Contemporary Society|publisher=Government Printing Office|year=2008|isbn=978-0-16-080388-8|editor-last=Bailey|editor-first=Garrick Alan|series=Handbook of North American Indians|volume=2|page=285|chapter=Native Populations of Canada}}</ref> O ganlyniad i wladychu Ewropeaidd, gostyngodd y boblogaeth frodorol rhwng 40 ac 80%, a diflannodd sawl Gwlad Gyntaf, fel y [[Beothuk]].<ref name="Marshall1998">{{Cite book|last=Marshall|first=Ingeborg|url=https://books.google.com/books?id=ckOav3Szu7oC&pg=PA442|title=A History and Ethnography of the Beothuk|publisher=McGill-Queen's University Press|year=1998|isbn=978-0-7735-1774-5|page=442}}</ref> Mae'r dirywiad hwn yn cael ei briodoli i nifer o achosion, gan gynnwys trosglwyddo clefydau Ewropeaidd, megis y [[Y ffliw|ffliw]], [[Brech goch|y frech goch]], a'r [[Brech wen|frech wen]] gan nad oedd ganddynt unrhyw imiwnedd naturiol. Yn ogystal a hyn roedd gwrthdaro parhaus rhwng y goresgynwyr gwyn a'r bobl frodorol:<ref name="dying" /> <ref>{{Cite book|last=True Peters|first=Stephanie|url=https://books.google.com/books?id=v0zEiM_hijsC&pg=PA39|title=Smallpox in the New World|publisher=Marshall Cavendish|year=2005|isbn=978-0-7614-1637-1|page=39}}</ref> gwrthdaro dros y fasnach ffwr, gwrthdaro gyda'r awdurdodau trefedigaethol ac ymsefydlwyr, a cholli tiroedd Cynhenid i ymsefydlwyr.<ref name="LaidlawLester2015">{{Cite book|last=Laidlaw|first=Z.|url=https://books.google.com/books?id=Ec-_BwAAQBAJ&pg=PT150|title=Indigenous Communities and Settler Colonialism: Land Holding, Loss and Survival in an Interconnected World|last2=Lester|first2=Alan|publisher=Springer|year=2015|isbn=978-1-137-45236-8|page=150}}</ref><ref>{{Cite book|last=Ray|first=Arthur J.|url=https://archive.org/details/ihavelivedheresi0000raya/page/244|title=I Have Lived Here Since The World Began|publisher=Key Porter Books|year=2005|isbn=978-1-55263-633-6|page=[https://archive.org/details/ihavelivedheresi0000raya/page/244 244]}}</ref>

 

 

=== Gwladychu Ewropeaidd ===