Diwylliant Palesteina: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Add 1 book for Wicipedia:Gwiriadrwydd (20210905sim)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
B ychwanegu categori Wicibrosiect Palesteina using AWB |
||
Llinell 1:
{{Pethau|gwlad={{banergwlad|Palesteina}}|suppressfields=*}}
Mae '''Diwylliant Palestina''' i'w gael drwy [[Palesteina|Balestina]] yn ogystal a thrwy'r [[Diaspora Palestina|diaspora Palesteinaidd]]. Dylanwadwyd ar y diwylliant Palesteinaidd gan y nifer fawr o wahanol bobloedd a chrefyddau amrywiol sydd wedi bodoli yn y wlad o gyfnod [[Canaan]] cynnar hyd at heddiw. Mae cyfraniadau diwylliannol i feysydd [[celf]], [[llenyddiaeth]], [[cerddoriaeth]], gwisgoedd a [[
Mae diwylliant Palestina'n cynnwys [[bwyd]], [[dawns]], chwedlau, hanes llafar, [[Dihareb|diarhebion]], jôcs, credoau poblogaidd, arferion, ac yn cynnwys traddodiadau (gan gynnwys traddodiadau llafar) diwylliant Palestina. Pwysleisiodd yr adfywiad llên gwerin ymhlith deallusion Palestina fel Nimr Sirhan, Musa Allush, Salim Mubayyid, ac eraill [[Islam|wreiddiau diwylliannol cyn-Islamaidd]] (a chyn-Hebreg), gan ailadeiladu hunaniaeth Palestina gyda ffocws ar ddiwylliannau Canaaneaidd a Jebusaidd.<ref name="Tamari">{{Cite journal|title=Lepers, Lunatics and Saints: The Nativist Ethnography of Tawfiq Canaan and His Jerusalem Circle|last=Salim Tamari|journal=Jerusalem Quarterly|volume=Issue 20|date=Winter 2004|access-date=2010-03-31|url=http://www.jerusalemquarterly.org/images/ArticlesPdf/20_lebers.pdf|archive-date=2015-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150424230326/http://www.jerusalemquarterly.org/images/ArticlesPdf/20_lebers.pdf}}</ref> Mae'n ymddangos bod ymdrechion o'r fath wedi dwyn ffrwyth fel y gwelwyd wrth drefnu dathliadau fel gŵyl Qabatiya Canaan a Gŵyl Gerdd flynyddol [[Jeriwsalem|Yabus]] gan Weinyddiaeth Diwylliant Palestina.<ref name="Tamari" />
== Gwisg draddodiadol ==
[[Delwedd:Bethlehengirlsintraditionaldresspre1918.jpg|bawd|
Roedd teithwyr tramor i Balesteina ar ddiwedd y [[19g]] a dechrau'r [[20g]] yn aml yn gwneud sylwadau ar yr amrywiaeth gyfoethog o ddillad traddodiadol ymhlith y Palesteiniaid, ac yn enwedig ymhlith menywod y [[fellaheen]] o'r pentrefi. Hyd at y 1940au, gallai manylion fel statws economaidd menyw, ystad briodasol, a'u tref neu'r ardal genedigol gan eu hadnabod drwy'r math o frethyn, lliwiau, toriad, a [[Brodwaith|motiffau brodwaith]], neu ddiffyg hynny, a ddefnyddir ar yn eu gwisgoedd.<ref name="Aramco">{{Cite web|title=Woven Legacy, Woven Language|last=Jane Waldron Grutz|publisher=Saudi Aramco World|date=January–February 1991|access-date=2007-06-04|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/199101/woven.legacy.woven.language.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070219004053/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/199101/woven.legacy.woven.language.htm|archivedate=2007-02-19}}</ref>
Llinell 28:
== Pensaernïaeth ==
[[Delwedd:Dome_of_the_Rock_detail.jpg|bawd|220x220px| Celf mosaig Dôm y Graig]]
Mae [[pensaernïaeth draddodiadol Palestina]] wedi bodoli dros gyfnod mawr, a cheir nifer o wahanol arddulliau a dylanwadau dros yr oesoedd. Roedd pensaernïaeth drefol [[Palesteina|Palestina]] cyn 1850 yn gymharol soffistigedig. Er ei fod yn perthyn i gyd-destun daearyddol a diwylliannol mwy y [[Lefant]] a'r [[Y Byd Arabaidd|byd Arabaidd]], roedd yn draddodiad gwahanol, "yn sylweddol wahanol i draddodiadau [[Syria]], [[Libanus]] neu'r [[Yr Aifft|Aifft]]." Serch hynny, roedd tŷ tref Palestina yn rhannu yr un cysyniadau sylfaenol ynglŷn â threfniant gofod byw a mathau o fflatiau a welir yn gyffredin ledled Môr y Canoldir Dwyreiniol.
Roedd amrywiaeth gyfoethog ac undod sylfaenol diwylliant pensaernïol y rhanbarth ehangach hwn yn ymestyn o'r [[Balcanau]] i [[Gogledd Affrica|Ogledd Affrica]]. Roedd dylanwad yr[[Yr Ymerodraeth Otomanaidd|Otomanaidd]] dros y rhan fwyaf o'r ardal hon, gan ddechrau yn dechrau'r [[16g]] hyd at ddiwedd y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]].<ref name="Fuchsp173">Ron Fuchs in Necipoğlu, 1998, p. 173.</ref><ref name="Arch survey">{{Cite book|last=Hadid|first=Mouhannad|title=Architectural styles survey in Palestinian territories|date=2002|publisher=Palestinian National Authority Ministry of Local Government|url=http://www.molg.pna.ps/ecb/studies/architecture/arch.pdf|access-date=1 December 2016|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221207/http://www.molg.pna.ps/ecb/studies/architecture/arch.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite book|last=Petersen|first=Andrew|title=Dictionary of Islamic Architecture|url=https://books.google.com/books?id=hcebK67IRhkC&pg=PA1|access-date=2013-03-16|date=2002-03-11|publisher=Routledge|isbn=978-0-203-20387-3}}</ref>
== Chwaraeon ==
Mae athletwyr Palesteinaidd wedi cystadlu ym mhob Gemau Olympaidd ers [[Gemau Olympaidd yr Haf 1996]]. Ni weithiodd pwyllgor Olympaidd Palestina gyda phwyllgor Olympaidd Israel i hyfforddi ar gyfer [[Gemau Olympaidd yr Haf 2012|gemau Olympaidd 2012]],<ref>{{Cite web|url=http://sports.espn.go.com/oly/news/story?id=6395079|title=Archived copy|access-date=2011-07-26|archivedate=2011-04-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110426225637/http://sports.espn.go.com/oly/news/story?id=6395079}}</ref> na chymryd rhan yng Ngemau Môr y Canoldir 2013.
Gemau a etifeddwyd o'r oes Otomanaidd oedd man cychwyn chwaraeon Palestina yn ystod y [[Palesteina dan Fandad|Mandad Prydeinig]]. Roedd y gemau hyn yn cynnwys rasio ceffylau, rhedeg, reslo a nofio. Fodd bynnag, enillodd pêl-droed boblogrwydd dros amser.
Llinell 48:
== Celf fodern ==
[[Delwedd:Arabischer_Mosaizist_um_735_001.jpg|bawd|
#
Llinell 54:
== Bwyd modern ==
[[Delwedd:Il_Falafel_di_Ramallah.JPG|bawd| Ieuenctid Palesteinaidd yn gwerthu [[Ffalaffel|Falafel]] yn [[Ramallah]]]]
Adlewyrchir hanes rheolaeth Palestina gan lawer o wahanol ymerodraethau yng nghoginio Palestina, sydd wedi elwa o gyfraniadau a chyfnewidiadau diwylliannol amrywiol. A siarad yn gyffredinol, mae rheol tri grŵp Islamaidd mawr wedi dylanwadu ar seigiau modern Palestina: yr Arabiaid, yr Arabiaid dan ddylanwad Persia[[Twrci|, a'r Twrciaid]]. Roedd gan yr Arabiaid Bedouin gwreiddiol yn Syria a Phalesteina draddodiadau coginio syml yn seiliedig yn bennaf ar ddefnyddio reis, cig oen ac iogwrt, ynghyd â datus.
== Ffilm ==
Llinell 64:
== Deallusion ac addysg ==
Ar ddiwedd y 19g a dechrau'r 20g, roedd deallusion Palestina yn rhannau annatod o gylchoedd deallusol Arabaidd ehangach, fel y'u cynrychiolwyd gan unigolion fel May Ziadeh a Khalil Beidas. Yn draddodiadol, mae lefelau addysgol ymhlith Palestiniaid wedi bod yn uchel. Yn y [[1960au]], roedd gan y Lan Orllewinol ganran uwch o boblogaeth [[glasoed]] (15 i 17 oed) wedi cofrestru yn yr ysgol uwchradd nag yn Israel; roedd gan y Lan Orllewinol gyfradd ymrestru ysgolion uwchradd o 44.6% yn erbyn cyfradd ymrestru 22.8% yn Israel.
Mae pobl fel [[Edward Said]] a [[Ghada Karmi]], dinasyddion Arabaidd Israel fel [[Emile Habibi]], a Iorddoniaid fel Ibrahim Nasrallah<ref>[https://www.amazon.com/Jordanian-Poets-Raimouny-Mustafa-Nasrallah/dp/1158408897 Jordanian Poets: Samer Raimouny, Mustafa Wahbi, Haider Mahmoud, Ibrahim Nasrallah]</ref> wedi cyfrannu at nifer eang o feysydd, gan ddangos amrywiaeth eang o brofiad a meddwl ymhlith Palestiniaid.<ref name="Pontas">{{Cite web|url=http://www.pontas-agency.com/Autors/ENG/Ibrahim_Nasrallah_Ibrahim_Nasrallah_6955.asp|title=Biography Ibrahim Nasrallah|publisher=Pontas literary & film agency|access-date=14 December 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100526101818/http://www.pontas-agency.com/Autors/ENG/Ibrahim_Nasrallah_Ibrahim_Nasrallah_6955.asp|archivedate=26 May 2010}}</ref>
Llinell 72:
Mae hanes hir yr iaith [[Arabeg]] a'i thraddodiad ysgrifenedig a llafar cyfoethog yn rhan o draddodiad llenyddol Palesteina wrth iddi ddatblygu dros yr [[20g]] a'r [[21g]].
Er 1967, mae'r rhan fwyaf o feirniaid llenyddol wedi damcaniaethu bodolaeth tair "cangen" o lenyddiaeth Palestina, wedi'u rhannu'n llac yn ôl lleoliad daearyddol:
# o'r tu mewn i Israel,
Llinell 79:
== Barddoniaeth fodern ==
Mae barddoniaeth, gan ddefnyddio ffurfiau clasurol cyn-Islamaidd, yn parhau i fod yn ffurf gelf hynod boblogaidd, gan ddenu cynulleidfaoedd Palesteina yn aml yn y miloedd. Hyd at 20 mlynedd yn ôl, roedd beirdd gwerin lleol yn adrodd penillion traddodiadol yn nodwedd o bob tref Balesteinaidd.<ref name="Shahin41">Shahin, 2005, p. 41.</ref> Ar ôl ecsodus Palestina 1948, trawsnewidiwyd barddoniaeth yn gyfrwng ar gyfer actifiaeth wleidyddol. O blith y Palestiniaid hynny a ddaeth yn ddinasyddion Arabaidd Israel ar ôl hynt y Gyfraith Dinasyddiaeth ym 1952, ganwyd ysgol o farddoniaeth y chwyldro, a oedd yn cynnwys beirdd fel [[Mahmoud Darwish]], [[Samih al-Qasim]], a Tawfiq Zayyad.<ref name="Shahin41" /> Roedd gwaith y beirdd hyn yn anhysbys i raddau helaeth i'r byd Arabaidd ehangach am flynyddoedd oherwydd y diffyg cysylltiadau diplomyddol rhwng Israel a llywodraethau Arabaidd. Newidiodd hyn ar ôl i [[Ghassan Kanafani]], awdur Palestina arall o alltudiaeth yn Libanus, gyhoeddi blodeugerdd o'u gwaith ym 1966.<ref name="Shahin41" /> Mae beirdd Palestina yn aml yn ysgrifennu am yr ymdeimlad o golled a bodolaeth yn y diaspora.
== Cerddoriaeth fodern ==
[[Delwedd:אמל_מורקוס.jpg|bawd|
Mae cerddoriaeth Palestina yn adnabyddus ledled y byd Arabaidd. Mae'n adlewyrchu profiad Palestina, gan ddelio â themâu fel y frwydr gydag Israel, yr hiraeth am heddwch, a chariad at eu gwlad.<ref>Regev Motti (1993), ''Oud and Guitar: The Musical Culture of the Arabs in Israel'' (Institute for Israeli Arab Studies, Beit Berl), {{ISBN|965-454-002-9}}, p. 4.</ref> Daeth ton newydd o berfformwyr i'r amlwg gyda themâu Palesteina unigryw yn dilyn ecsodus Palestina 1948, yn ymwneud â breuddwydion y wladwriaeth a theimladau cenedlaetholgar cynyddol.
Llinell 91:
{{Rheoli awdurdod}}
[[Categori:Diwylliant Palesteina]]
[[Categori:Pages with unreviewed translations]]
[[Categori:Wicibrosiect Palesteina]]
| |||