Bronn Wenneli: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
B ychwanegu categori Wicibrosiect Palesteina using AWB |
||
Llinell 1:
{{Lle | gwlad = {{banergwlad|Cernyw}} | ynganiad = {{wikidata|property|P443}} }}
Bryn ar rosdir [[Gwaun Bodmin]], [[Cernyw]], [[De-orllewin Lloegr]], yw '''Bronn Wenneli''' (y Gernyweg am 'fryn y gwenoliaid <ref>{{Cite web|last=Steven Morris|title=Brown Willy: Cornwall's highest point up for sale at £2.8m|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2016/sep/13/brown-willy-cornwalls-highest-point-up-for-sale-at-28m|website=[[The Guardian]]|access-date=28 September 2020|date=13 September 2016}}</ref> neu 'Bronn Ewhella' ''(sef'' 'bryn uchaf'), er bod yr ieithydd Craig Weatherhill yn credu mai ''Bron Wenneli'' yw'r ffurf wreiddiol, sef yn Gymraeg: "Bron y Gwenoliaid".<ref>[Weatherhill, Craig (1995) ''Cornish Place Names and Language''</ref> Yn gorwedd 420 [[Metr|m]] (1,378 [[Troedfedd|tr]]) uwch lefel y môr, Bron Wenneli yw pwynt uchaf [[Gwaun Bodmin]] a Chernyw gyfan. Yr enw dirmygus, Saesneg yw <nowiki>''Brown Willy''</nowiki>.
Saif y mynydd 2.5 milltir (4
== Toponymy ==
Rhan gyntaf enw'r bryn yw'r [[Ieithoedd Brythonaidd|elfen Brythonig]] gyffredin sy'n golygu "bron", sy'n aml mewn enwau lleoedd Cymreig ee [[Bronllys]], [[Bron-y-gaer]] neu [[Bronllys|Fronllys]].<ref>{{Cite book|title=Celtic voices, English places: studies of the Celtic impact on place-names in England|last=Coates|first=Richard|last2=Breeze|first2=Andrew|publisher=Shaun Tyas|year=2000|isbn=978-1-900289-41-2}}</ref> Awgrymodd yr hanesydd Cernyweg, a'r arbenigwr iaith Henry Jenner, fod yr enw'n dod o lygredd o'r geiriau Cernyweg ''bronn ughella / earsela'' sy'n golygu "bryn uchaf",<ref>{{Cite book|last=Jenner|first=Henry|title=History in Cornish place-names|date=1912|publisher=Oxford University|page=12|url=https://books.google.com/books?id=42QVAAAAQAAJ&q=brown+willy|access-date=25 February 2019}}</ref> oherwydd uchder y mynydd. Mae gan y bryn uchaf yn [[Dyfnaint|Nyfnaint]] yr enw tebyg, [[Willhays Uchel|High Willhays]] sy'n cyd-fynd â'r theori hon.
Yn fwy diweddar, mae'r arbenigwr mewn enwau lleoedd, [[Craig Weatherhill
* Brunwenely c.1200, 1239;
Llinell 26:
== Daearyddiaeth a daeareg ==
Mae copa Brown Willy 1,378 (420 m) uwch lefel y môr, y pwynt uchaf ar Rostir Bodmin ac yn sir [[Cernyw]].<ref name="Telegraph">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-cornwall-20203832|title=Campaign to change Brown Willy's name|date=5 November 2012|work=BBC News}}</ref><ref name="Knight1866" /><ref name="Mason1881">{{Cite book|last=Charlotte Maria S. Mason|title=The Forty Shires: Their History, Scenery, Arts, and Legends, p. 297|url=https://books.google.com/books?id=PAgHAAAAQAAJ|access-date=17 March 2011|year=1881}}</ref> Mae daearyddiaeth y tir o amgylch yn nodweddiadol o Rostir Bodmin - [[
Mae'r bryn yn rhan o ystad 1,221 acer o'r enw Fernacre ac mae'n cynnwys tŷ fferm pum ystafell wely. Rhoddwyd yr eiddo ar y farchnad ym Medi 2016 am £2.8 miliwn a'i werthu i brynwr heb ei ddatgelu yr Ebrill canlynol. Mae gan y perchennog newydd yr hawliau pori ar gyfer yr eiddo a hawliau saethu ar gyfer [[Carw|ceirw]], gïachod a chyffylogod . O dan Ddeddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy 2000, bydd hawliau'r cyhoedd i gerdded ar y bryn yn parhau.<ref>{{Cite news|title=Brown Willy is sold|work=The Cornishman|date=27 April 2017|page=26}}</ref>
Llinell 34:
Mae dwy garnedd o waith dyn ar y copa:<ref name="(LondonEngland)2006">{{Cite book|last=Prehistoric Society (London|last2=England)|title=Proceedings of the Prehistoric Society, p. 343|url=https://books.google.com/books?id=GZSBAAAAMAAJ|access-date=18 March 2011|year=2006|publisher=Prehistoric Society}}</ref> saif y naill, sef carnedd y copa gogleddol ger y llal - sef pwynt mesur trionglog yr [[Arolwg Ordnans]].<ref name="Baring-Gould1923">{{Cite book|last=Sabine Baring-Gould|title=A Book of Cornwall|url=https://books.google.com/books?id=Qm8KAQAAMAAJ|access-date=17 March 2011|year=1923|publisher=Methuen & Co. Ltd.}}</ref>
''<nowiki/>'Carn''' (o'r gair ''karnow'', sy'n golygu "pentyrrau o greigiau") yw'r gair Cernyweg am "garnedd", ac awgrymwyd bod enw hynafol Cernyw, Kernow, yn gysylltiedig.<ref>[http://www.kdl.org.uk/dyllansow/gerva.pdf Gerva Kynsa dhe Dressa Gradh] – Quick Reference Online Cornish Dictionary</ref><ref name="Nance">{{Cite book|last=R. Morton Nance|title=An English-Cornish and Cornish-English Dictionary|orig-year=1934|date=July 1990|publisher=Originally printed for the Federation of Old Cornwall Societies by J. Lanham|isbn=978-1-85022-055-8}}</ref> William Copeland Borlase dosbarthu grib pen carneddau fel y rhain yn y categori mwyaf cyffredin yn "powlen" - neu "côn" -shaped garnedd .
Nid yw'r garnedd erioed wedi'i gloddio ac mae llên gwerin yn awgrymu y gall fod brenin Cernyw hynafol fod yn gorwedd oddi tano.<ref name="Baring-Gould1923">{{Cite book|last=Sabine Baring-Gould|title=A Book of Cornwall|url=https://books.google.com/books?id=Qm8KAQAAMAAJ|access-date=17 March 2011|year=1923|publisher=Methuen & Co. Ltd.}}</ref> O'r naw carnedd a ddyddiwyd gan yr archaeolegwyr Nicholas Johnson a Peter Rose, roedd wyth yn dyddio rhwng 2162 a 1746 CC, sy'n awgrymu mai'r [[Oes yr Efydd|Oes Efydd]] gynnar oedd y prif gyfnod adeiladu ar gyfer carneddau o'r math hwn.<ref name="JohnsonRose1994">{{Cite book|last=Nicholas Johnson|last2=Peter Rose|last3=Desmond Bonney|title=Bodmin Moor: an archaeological survey. The human landscape to c.1800, p. 40|url=https://books.google.com/books?id=_2itAAAACAAJ|access-date=22 May 2011|date=July 1994|publisher=English Heritage|isbn=978-1-85074-381-1}}</ref> Mae Carnedd Bron Wenneli ymhlith y rhai mwyaf cyflawn oherwydd ei lleoliad anghysbell ac anhygyrch: mae llawer o greigiau o garneddau tebyg wedi cael eu difetha a'u symud dros ganrifoedd o esgeulustod i'w hailddefnyddio mewn waliau cerrig sych ac adeiladu lleol eraill.<ref name="Altenberg2003">{{Cite book|last=Karin Altenberg|title=Experiencing Landscapes: A Study of Space and Identity in Three Marginal Areas of Medieval Britain and Sweden, p. 109|url=https://books.google.com/books?id=7twWAQAAIAAJ|access-date=17 March 2011|date=October 2003|publisher=Almqvist & Wiksell|isbn=978-91-22-01997-8}}</ref>
Mae Rodney Castleden wedi awgrymu fod [[Alban Elfed|haul cyhydnos yr hydref yn]] codi dros Cairn Gogledd Brown Willy. pe baech yn sefyll yng nghanol [[cylch cerrig Stannon]],<ref name="Castleden1992">{{Cite book|last=Rodney Castleden|title=Neolithic Britain: New Stone Age Sites of England, Scotland, and Wales|url=https://books.google.com/books?id=-wYOAAAAQAAJ&pg=PA48|access-date=17 March 2011|year=1992|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-05845-2|pages=48–}}</ref> ac mae Christopher Tilley yn cyfeirio at "gysylltiad dramatig â [[Tor Garw|Rough Tor]], gerllaw.
Mae Brown Willy yn gyrchfan boblogaidd i gerddwyr a dywedir ei fod yn un o "uchafbwyntiau mwyaf poblogaidd y DU".<ref name="Muir">{{Cite book|last=Muir|first=Jonny|title=The UK's County Tops: Reaching the top of 91 historic counties|edition=First|year=2011|publisher=Cicerone|location=Milnthorpe|isbn=978-1-85284-629-9|chapter=Brown Willy|pages=20–21}}</ref> Mae'r bryn yn ymddangos mewn [http://www.trurorunningclub.org.uk/index.php/trc-events/brown-willy-run/ ras flynyddol a] gynhelir ar Ddydd Calan sy'n cychwyn ac yn gorffen yn [[Jamaica Inn]], hen dafarn y Goets Fawr a anfarwolwyd gan [[Daphne du Maurier|nofel Daphne du Maurier yn]] 1936 o'r un enw.<ref name="Muir">{{Cite book|last=Muir|first=Jonny|title=The UK's County Tops: Reaching the top of 91 historic counties|edition=First|year=2011|publisher=Cicerone|location=Milnthorpe|isbn=978-1-85284-629-9|chapter=Brown Willy|pages=20–21}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMuir2011">Muir, Jonny (2011). "Brown Willy". ''The UK's County Tops: Reaching the top of 91 historic counties'' (First ed.). Milnthorpe: Cicerone. pp. 20–21. [[Rhif Llyfr Safonol Rhyngwladol|ISBN]] [[Arbennig: BookSources / 978-1-85284-629-9|<bdi>978-1-85284-629-9</bdi>]].</cite></ref><ref>{{Cite book|last=Du Maurier|first=Daphne|title=Jamaica Inn|date=1936|publisher=HarperCollins|location=New York|isbn=9780062404893|page=49}}</ref>
Llinell 56:
[[Categori:Mynyddoedd a bryniau Cernyw]]
[[Categori:Wicibrosiect Palesteina]]
| |||