Y Pum Porthladd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
newid y gystrawen fymryn i swnio'n fwy naturiol
Llinell 10:
*[[Sandwich]]
 
Fodd bynnag, braidd yn gamarweiniol ywmae'r enw "Pum Porthladd" braidd yn gamarweiniol. Yn yr Oesoedd Canol estynnoddroedd y cydffederasiwn yn ymestyn ar draws cyfanswm o 42 o drefi a phentrefi (mor bell i'r gorllewin â [[Seaford, Dwyrain Sussex|Seaford]] yn Sussex, ac mor bell i'r gogledd â [[Brightlingsea]] yn Essex). RhywRhestrwyd rhyw 23 ohonynt a restrwyd ym [[Magna Carta]] ([[1297]]).
 
Roedd hefyd ddwy "dref hynafol" (''ancient towns''), fel y'u gelwir, yn y cydffederasiwn:
Llinell 17:
*[[Winchelsea]]
 
Ar y dechrau, roedd Rye yn is-borthladd i New Romney, ond enillodd Rye statws llawn fel un o'r Pum Porthladd ar ôl i New Romney gael ei ddifrodi gan y storm fawr o [[1287]]; siliodd yr harbwr yno, a symudodd [[Afon Rother]] yn agosach at Rye. O ganlyniad, daeth New Romney yn llai pwysig o lawer erbyn y 14g.
 
Yn ogystal, roedd saith "aelod" (''limbs''), sef trefi â chysylltiadau agos â'r prif drefi:
Llinell 29:
*[[Ramsgate]] (aelod Sandwich)
 
Mae'n debyg i'r pum porthladd gwreiddiol ddod at ei gilydd yn ystod teyrnasiad [[Edward y Cyffeswr]] (1042–66) arer gyfermwyn amddiffyn yr arfordir a'r Môr Udd. Yn gyfnewid am ddarparu llongau a dynion ar gyfer gwasanaeth y brenin derbyniodd y porthladdoedd amryw freintiau. Yn dilyn y [[Concwest Normanaidd|Goncwest Normanaidd]] yn [[1066]], cynyddodd eu pwysigrwydd. Rhoddwyd [[Siarter Brenhinol]] i'r porthladdoedd yn 1155, a chyrhaeddasant eu hanterth yn y 13g a'r 14g. Hyd at yr adeg honno roeddent yn darparu cnewyllyn y llynges frenhinol. Dirywiasant wrth i'r môr erydu'r arfordir mewn rhai mannau (Hastings) ac wrth i'r silt gronni mewn lleoedd eraill (New Romney, Rye, Hythe, Sandwich). Heddiw dim ond Dover sy'n arosdal feli fod yn porthladdborthladd o unrhyw bwys.
 
[[Delwedd:Kent Cinque Ports.svg|bawd|dim|upright=3|Map o'r Pum Porthladd (a ddangosir mewn hirgrynion) a'u haelodau (a ddangosir mewn petryalau)]]