Silt: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Ychwanegu un o'r 3 gwybodlen diweddaraf: Pethau. Hefyd ychwanegu'r ddelwedd gan ei bod yn well na'r un ar Wicidata.
Dim crynodeb golygu
Llinell 1:
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= | image = Snail_shell_animal_spiral_mollusk_scallop_invertebrate_slime-1119691.jpg!d.jpg | caption = Malwen ar silt}}
 
Mae '''silt''' yn [[Deunydd gronynnog|ddeunydd gronynnog]] o faint rhwng [[tywod]] a [[Clai|chlai]], a'i darddiad [[Mwyn|mwynol]] yw [[cwarts]] <ref>{{Cite journal|last=Assallay|first=A.|title=Silt: 2–62 μm, 9–4φ|journal=[[Earth-Science Reviews]]|date=Tachwedd 1998|volume=45|issue=1–2|pages=61–88|doi=10.1016/S0012-8252(98)00035-X|bibcode=1998ESRv...45...61A}}</ref> a [[ffelsbar]]. Gall silt ffurfio fel [[pridd]] (yn aml wedi'i gymysgu â thywod neu glai) neu fel gwaddod wedi'i gymysgu mewn [[Daliant (cemeg)|daliant]] gyda dŵr (a elwir hefyd yn lwyth mewn daliant) a phridd mewn crynofa ddŵr fel afon. Gall hefyd fodoli fel pridd a ddyddodwyd ar waelod crynofa ddŵr, fel [[Llif llaid|llifau llaid]] o [[tirlithriad|dirlithriadau]]. Mae gan silt arwynebedd benodol gymedrol sydd fel arfer â naws blastig nad yw'n ludiog. Fel rheol mae naws blodiog ar silt pan mae'n sych, a theimlad llithrig pan mae'n wlyb. Gellir arsylwi silt yn weledol gyda lens llaw, gan ddangos ymddangosiad disglair. Gall hefyd deimlo'n ronynnog ar y dafod pan osodir ar y dannedd blaen (hyd yn oed pan gymysgir â gronynnau clai).
 
== Tarddiad ==
Llinell 7:
 
== Meini prawf maint gronnynau ==
Ar [[Maint grawn|raddfa Udden-Wentworth]] (oherwydd [[William C. Krumbein|Krumbein]]), mae gronynnau silt yn amrywio rhwng 0.0039 a 0.0625&nbsp;mm, yn fwy na [[Clai|chlai]] ond yn llai na gronynnau [[Tywod|tywod.]] Mae [[ISO]]&nbsp;14688 yn graddio siltiau rhwng 0.002&nbsp;mm a 0.063&nbsp;mm (wedi'i rannu'n dair graddː mân, canolig a bras 0.002 yn fân, yn ganolig ac yn fras 0.002&nbsp;mm i 0.006&nbsp;mm i 0.020&nbsp;mm i 0.063&nbsp;mm). Mewn gwirionedd, mae silt yn gemegol wahanol i glai, ac, yn wahanol i glai, mae gronynau silt tua'r un maint ym mhob dimensiwn; yn ogystal, mae eu amrediad maint yn gorgyffwrdd. Ffurfir clai o ronynnau tenau siâp plât sy'n cael eu dal gyda'i gilydd gan rymoedd electrostatig, felly maent yn cyflwyno cydlyniant. Nid yw siltiau pur yn gydlynol. Yn ôl system dosbarthu gwead pridd [[Adran Amaeth UDA]], gwahaniaethir rhwng silt a thywod ar ôl maint gronyn 0.05&nbsp;mm.<ref>{{Cite web|url=http://soils.usda.gov/technical/handbook/contents/part618.html#43|title=Particle Size (618.43)|website=National Soil Survey Handbook Part 618 (42-55) Soil Properties and Qualities|publisher=United States Department of Agriculture - Natural Resource Conservation Service|access-date=2006-05-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060527111746/http://soils.usda.gov/technical/handbook/contents/part618.html#43|archivedate=2006-05-27}}</ref> Mae system Adran Amaeth UDA wedi'i mabwysiadu gan y [[Sefydliad Bwyd ac Amaeth]]. Yn y System Dosbarthu Pridd Unedig a system dosbarthu pridd American Association of State Highway and Transportation Officials, mae'r gwahaniaeth rhwng silt tywoda thywod yn cael ei wneud ar ôl maint gronynau 0.075&nbsp;mm (h.y.,&nbsp;deunydd yn pasio'r [[rhidyll]] # 200&nbsp;). Gwahaniaethir rhwng siltiau a chlai yn fecanyddol gan eu [[Plastigrwydd (ffiseg)|plastigrwydd]] .
 
== Effeithiau amgylcheddol ==
[[Delwedd:Burgwall_Jatzke3.jpg|de|bawd| Llyn wedi siltio yn Eichhorst, [[yr Almaen]]]]
Caiff silt ei gludo'n hawdd mewn [[dŵr]] neu hylif arall ac mae'n ddigon mân i gael ei gario pellteroeddbellteroedd maith yn yr aer ar ffurf [[llwch]]. Yn aml, gelwir dyddodion trwchus o ddeunydd siltiog sy'n deillio o ddyddodiad gan [[Prosesau aeolaidd|brosesau aeolian]] yn [[Marianbridd|farianbridd]]. Mae silt a chlai yn cyfrannu at [[Cymylogrwydd|gymylogrwydd]] mewn dŵr. Mae silt yn cael ei gludo gan [[Nant|nentydd]] neu geryntau dŵr yn y [[Cefnfor|môr]] . Pan fydd silt yn ymddangos fel llygrydd mewn dŵr gelwir y ffenomen yn [[siltio]] .
 
Creodd silt, a ddyddodwyd gan lifogydd blynyddol ar hyd [[Afon Nîl|Afon Nile]], y pridd cyfoethog, ffrwythlon a gynhaliodd wareiddiad [[Yr Hen Aifft|yr Hen Aifft.]] Bu lleihad yn y silt a ddyddodwyd gan [[Afon Mississippi]] trwy gydol yr 20fed&nbsp;ganrif oherwydd system o [[Llifglawdd|lifgloddiau]], gan gyfrannu at ddiflaniad [[Gwlyptir|gwlyptiroedd]] amddiffynnol a [[Barynys|barynysoedd]] yn y rhanbarth delta o amgylch [[New Orleans]].<ref>{{Cite web|title=Mississippi River|website=USGS Biological Resources|url=http://biology.usgs.gov/s+t/SNT/noframe/ms137.htm|access-date=2006-03-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051028140409/http://biology.usgs.gov/s+t/SNT/noframe/ms137.htm <!-- Bot retrieved archive -->|archivedate=2005-10-28}}
</ref>
 
Yn ne-ddwyrain Bangladesh, yn ardal Noakhali, adeiladwyd argaeau croes yn y 1960au lle dechreuodd silt, yn raddol, dechreuodd silt ffurfio tir newydd o'r enw "chars". Mae ardal Noakhali wedi ennill mwy na {{Convert|73|km2|sqmi|0}} o dir yn y 50&nbsp;mlynedd diwethaf.
 
Gyda chyllid o’r Iseldiroedd, dechreuodd llywodraeth Bangladeshaidd helpu i ddatblygu chars hŷn ar ddiwedd y 1970au, ac ers hynny mae’r ymdrech wedi dod yn weithrediad amlasiantaethol yn adeiladu ffyrdd, [[Ceuffos|cylfatiau]], argloddiau, llochesi seiclon, toiledau a phyllau, ynghyd â dosbarthu tir i ymsefydlwyr.
 
Prif tarddiaddarddiad silt mewn afonydd trefol yw aflonyddu pridd o ganlyniad i weithgaredd [[Adeiladu|adeiladu.]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6OtWpor6LnsC&q=main+source+of+silt+in+urban+rivers+is+disturbance+of+soil+by+construction+activity|title=Planning for Urban Fishing and Waterfront Recreation|last=Leedy|first=Daniel L.|last2=Franklin|first2=Thomas M.|last3=Maestro|first3=Robert M.|date=1981|publisher=U.S. Department of the Interior, Fish and Wildlife Service, Eastern Energy and Land Use Team|language=en}}</ref> Mewn afonydd gwledig, un o brif darddiad silt yw [[erydiad]] o aredig caeau fferm, [[Llwyrdori|llwyrdorri]] neu [[Torri a llosgi|dorri a llosgi]] [[Coedwig|coedwigoedd]] . 
 
== Diwylliant ==
Mae llaid du ffrwythlon galnnauglannau [[Afon Nîl|afon Nile]] yn symbol o aileni, sy'n gysylltiedig â'r duw Eifftaidd [[Anubis]]. [12]
 
== Cyfeiriadau ==