Defnyddiwr:Llywelyn2000/Pwll Tywod: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Poland" Tagiau: Dolenni gwahaniaethu Y Cymhorthydd Cyfieithu ContentTranslation2 |
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Poland" |
||
Llinell 34:
Mae'r pwynt isaf yng Ngwlad Pwyl yn 1.8 metr (5.9 tr) islaw [[lefel y môr]] - yn Raczki Elbląskie, ger Elbląg yn Delta Vistula.
=== Dyfroedd ===
[[Delwedd:Opactwo_Benedyktynów_w_Tyńcu_w_zimowej_szacie.jpg|chwith|bawd| Y [[Afon Vistula|Vistula]] yw'r afon hiraf yng Ngwlad Pwyl, sy'n llifo ar hyd a lled y wlad am 1,047 cilomedr (651 milltir).]]
Yr afonydd hiraf yw'r [[Afon Vistula|Vistula]] 1,047 km, yr [[Afon Oder|Oder]], sy'n rhan o ffin orllewinol Gwlad Pwyl ac sy'n 854 km o hyd, ei llednant, y Warta, sy'n 808 km a'r Bug, un o lednentydd y Vistula sy'n 772 km. Mae'r Vistula a'r Oder yn llifo i'r [[Y Môr Baltig|Môr Baltig]], fel y mae nifer o afonydd llai ym Mhomerania.<ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/longest-rivers-in-poland.html|title=Longest Rivers In Poland|website=WorldAtlas|access-date=31 March 2019}}</ref> Mae dyfrffyrdd hir Gwlad Pwyl wedi cael eu defnyddio ers y cyfnod cynnar ar gyfer llongau; [[Llychlynwyr|mentrodd]] y Llychlynwyr i fyny afonydd Gwlad Pwyl yn eu llongau.<ref>{{Cite web|url=https://www.national-geographic.pl/artykul/co-robili-wikingowie-miedzy-wisla-i-odra-nie-tylko-walczyli|title=Co robili wikingowie między Wisłą i Odrą? Nie tylko walczyli|website=www.national-geographic.pl}}</ref> Yn yr Oesoedd Canol ac yn y cyfnod modern cynnar, roedd cludo nwyddau i lawr y Vistula tuag at [[Gdańsk]] ac ymlaen i rannau eraill o Ewrop yn bwysig iawn.<ref name="Snyder-111">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QJhMhTKw-vgC&q=%22Commonwealth+became+the+breadbasket%22|title=The Reconstruction of Nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999|publisher=Yale University Press|last=Timothy Snyder|author-link=Timothy Snyder|year=2003|page=111|isbn=978-0-300-12841-3|quote=Commonwealth became the breadbasket of Western Europe, wrote Timothy Snyder, thanks to the presence of fertile southeastern regions of Podolia and east Galicia.}}</ref>
Gyda bron i ddeng mil o gyrff dŵr caeedig megis llynnoedd dros {{Convert|1|ha|acre|2}} yr un, mae gan Wlad Pwyl un o'r niferoedd uchaf o lynnoedd yn y byd. Yn Ewrop, dim ond y [[Y Ffindir|Ffindir]] sydd â dwysedd mwy o lynnoedd.<ref>{{Cite book|title=Poland|publisher=ABDO Publishing|last=Christine Zuchora-Walske|year=2013|page=28|isbn=978-1-61480-877-0|chapter=The Lakes Region|quote=''Insert:'' Poland is home to 9,300 lakes. Finland is the only European nation with a higher density of lakes than Poland.}}</ref> Y llynnoedd mwyaf, sy'n gorchuddio mwy na 100 km sgwar yw Llyn Śniardwy a Llyn Mamry ym [[Maswria|Masuria]] yn ogystal â Llyn Łebsko a Llyn Drawsko ym Mhomerania. Y llyn gyda'r dyfnder mwyaf - o fwy na chan metr yw [[Hańcza|Llyn Hańcza]] yn Ardal y Llyn Wigry, i'r dwyrain o Masuria yn Voivodeship Podlaskie.
[[Delwedd:Olecko_Jezioro_Oleckie_Wielkie.jpg|bawd| Mae Ardal Llynnoedd Masurian, a leolir yn [[Maswria|rhanbarth Masuria]] yng Ngwlad Pwyl, yn cynnwys mwy na 2,000 o lynnoedd.]]
Mae arfordir Baltig Gwlad Pwyl oddeutu 770 km o hyd ac yn ymestyn o [[Świnoujście]] ar ynysoedd [[Usedom]] a Wolin yn y gorllewin i Krynica Morska ar y Vistula yn y dwyrain.<ref>{{Cite web|url=https://www.paih.gov.pl/polska_w_liczbach/terytorium|title=PAIH | Terytorium|website=www.paih.gov.pl}}</ref> Ar y cyfan, mae gan Wlad Pwyl arfordir llyfn, sydd wedi'i siapio gan symudiad parhaus tywod gan geryntau a gwyntoedd. [[Erydiad|Mae'r erydiad]] a'r [[Gwaddodiad|dyddodiad]] parhaus hwn wedi ffurfio clogwyni, twyni a phenrhynau.
Yn nyffryn afon Pilica yn Tomaszów Mazowiecki mae ffynnon carst naturiol - ac unigryw - o ddŵr sy'n cynnwys halwynau [[calsiwm]], sy'n ardal warchodol, yng Ngwarchodfa Natur y Ffynhonnau Glas, ym Mharc Tirwedd Sulejów. Mae'r tonnau coch yn cael eu hamsugno gan ddŵr, felly dim ond glas a gwyrdd sy'n cael eu hadlewyrchu o waelod y ffynnon, gan roi lliw arbennig i'r dŵr.<ref>{{Cite web|url=http://www.touristlink.com/poland/blue-springs-of-tomaszow-mazowiecki/overview.html|title=Blue Springs of Tomaszow Mazowiecki, Tomaszów Mazowiecki, Poland Tourist Information|access-date=1 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161231220412/http://www.touristlink.com/poland/blue-springs-of-tomaszow-mazowiecki/overview.html|archivedate=31 December 2016}}</ref>
=== Defnydd Tir ===
[[Delwedd:2014_Pole_uprawne_w_Raszkowie.jpg|bawd| Caeau [[gwenith]] yng Ngwlad Pwyl Fwyaf]]
Mae coedwigoedd yn gorchuddio tua 29.6% o arwynebedd tir Gwlad Pwyl ar sail safonau rhyngwladol.<ref name="Lasy">{{Cite web|url=https://www.lasy.gov.pl/pl/nasze-lasy/polskie-lasy#:~:text=lasy%2Dfabijanski.jpg-,Polskie%20lasy,Pa%C5%84stwowe%20Gospodarstwo%20Le%C5%9Bne%20Lasy%20Pa%C5%84stwowe|title=Polish forests|website=Lasy Panstowe|language=pl|date=5 May 2020}}</ref> Mae ei ganran gyffredinol yn dal i gynyddu, gyda choedwigoedd Gwlad Pwyl yn cael eu rheoli gan y rhaglen genedlaethol ailgoedwigo (KPZL), gyda'r nod o gynyddu gorchudd coedwig i 33% yn 2050. Y cyfadeilad coedwig mwyaf yng Ngwlad Pwyl yw'r Silesia Isaf.<ref name="Lasy" />
Mae dros 1% o Wlad Pwyl, wedi'i warchod o fewn 23 parc cenedlaethol Pwylaidd.<ref>{{Cite web|url=https://wbdata.pl/en/ile-jest-parkow-narodowych-w-polsce/#:~:text=W%20Polsce%20na%20dzie%C5%84%20dzisiejszy,powierzchni%C4%99%20prawie%203%2C3%20tys|title=Ile Jest Parkow Narodowych W Polsce|website=WBData|last=Brol|first=Wojchiech|date=29 September 2019|language=pl}}</ref> Rhagwelir tri pharc cenedlaethol arall ar gyfer [[Maswria|Masuria]], y Jura Pwylaidd, a'r Beskids dwyreiniol. Yn ogystal, mae [[Gwlyptir|gwlyptiroedd ar]] hyd llynnoedd ac afonydd yng nghanol Gwlad Pwyl wedi'u diogelu'n gyfreithiol, fel y mae ardaloedd arfordirol y gogledd. Ceir 123 o ardaloedd wedi'u dynodi'n barciau tirwedd, ynghyd â nifer o warchodfeydd natur ac ardaloedd gwarchodedig eraill o dan rwydwaith Natura 2000., sef prosiect Ewropeaidd. <ref>{{Cite web|url=https://www.polska.travel/pl/poznaj-atrakcje-i-zabytki/zabytki-i-inne-atrakcje/parki-krajobrazowe#:~:text=W%20Polsce%20mamy%20123%20parki,Baryczy%2C%20obejmuj%C4%85cy%2084%20040%20hektary|title=Landscape Parks|website=Polska Organizacja Turystyczna|language=pl}}</ref>
Yn 2017, roedd oddeutu {{Convert|16400000|ha|km2|0}} o dir, dros hanner cyfanswm arwynebedd Gwlad Pwyl, yn dir fferm amaethyddol. <ref>{{Cite web|url=https://pomorska.pl/powierzchnia-polski-to-313-mln-ha-ile-zajmuja-gospodarstwa-rolne/ar/12971568#:~:text=Og%C3%B3lna%20powierzchnia%20Polski%20to%20ok,15%2C1%20mln%20ha%20grunt%C3%B3w|title=The area of Poland is 31.3 million ha. How many farms are there?|website=Gazeta Pomorska|date=1 March 2018}}</ref>
=== Bioamrywiaeth ===
[[Delwedd:Białowieski_Park_Narodowy03_23a.jpg|chwith|bawd| Mae Coedwig Białowieża, coetir hynafol yn nwyrain Gwlad Pwyl a [[Safle Treftadaeth y Byd|Safle Treftadaeth y Byd UNESCO]], yn gartref i 800 o fath arbennig o deirw barfog,ddoethinebwyr gwyllt.]]
Gellir dweud fod Gwlad Pwyl yn perthyn i dalaith Canol Ewrop yn y Rhanbarth Circumboreal yn y Deyrnas Boreal. Yn ôl y Gronfa Byd-eang ar gyfer Natur, mae tiriogaeth Gwlad Pwyl yn perthyn i dri Ecoranbarth Palearctig y goedwig gyfandirol sy'n rhychwantu ecoranbarthau llydanddail tymherus Canol a Gogledd Ewrop ac ecoranbarthau coedwig gymysg, yn ogystal â choedwig gonwydd mynyddig y Carpathia. Y coed collddail mwyaf cyffredin a geir ledled y wlad yw [[Derwen|derw]], [[masarn]], a [[Ffawydden ffawydd|ffawydd]]; y conwydd mwyaf cyffredin yw [[Pinwydden|pinwydd]], [[Sbriwsen|sbriws]] a ffynidwydd.<ref>{{Cite web|url=http://www.markflor.pl/najpopularniejsze-gatunki-drzew-w-polsce/#:~:text=Najpopularniejsze%20polskie%20drzewa%20li%C5%9Bciaste%20to,%2C%20jod%C5%82a%2C%20modrzew%20oraz%20cis|title=Najpopularniejsze gatunki drzew w Polsce|date=15 Aug 2008|publisher=Marek Gurgul}}</ref> Amcangyfrifir bod 68.7% o'r holl goedwigoedd yn gonwydd.<ref>{{Cite web|title=W Polsce dominują lasy iglaste, które zajmują niemal 70% powierzchni lasów ogółem|date=10 Jan 2017|publisher=Gospodarz|url=https://www.gospodarz.pl/aktualnosci/lesnictwo/powierzchnia-lesna-wedlug-skladu-gatunkowego-i-klas-wieku-drzewostanow.html#:~:text=2017%2D01%2D10-,W%20Polsce%20dominuj%C4%85%20lasy%20iglaste%2C%20kt%C3%B3re,niemal%2070%25%20powierzchni%20las%C3%B3w%20og%C3%B3%C5%82em&text=Jak%20wynika%20z%20danych%20G%C5%82%C3%B3wnego,oraz%20drzewa%20li%C5%9Bciaste%20%E2%80%93%202869%20tys}}</ref>
Yn hanesyddol mae Gwlad Pwyl wedi bod yn gartref i rywogaethau prin o anifeiliaid, yn ogystal â'r ddwy famal Ewropeaidd fwyaf: y <nowiki><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/European_bison" rel="mw:ExtLink" title="European bison" class="cx-link" data-linkid="1490"><i>wisent</i></nowiki><nowiki></a></nowiki> (''żubr'') a'r <nowiki><i>aurochs</i></nowiki> (''tur''). Diflannodd aurochiaid olaf Ewrop ym 1627 o Goedwig Jaktorów Gwlad Pwyl, tra goroesodd y wisent hyd yr [[20g]] yn Białowieża yn unig. Mae wedi cael ei ailgyflwyno i wledydd eraill ers hynny. <ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/environment/damian-carrington-blog/2011/apr/06/forest-bison-bialowieza|title=Europe's last bison pose a question: what is truly natural?|first=Damian|last=Carrington|date=6 Apr 2011|website=The Guardian}}</ref> Mae rhywogaethau gwyllt eraill yn cynnwys yr [[arth frown]] yn Białowieża, yn y Tatras, ac yn y Beskids; y [[Blaidd|blaidd llwyd]] a'r lyncs Ewrasiaidd mewn amrywiol goedwigoedd; yr [[elc]] yng ngogledd Gwlad Pwyl; a'r [[afanc]] ym Masuria, Pomerania, a Podlaskie.<ref>{{Cite web|url=https://kursmazury.com/bobry-na-mazurach/|title=Bobry na Mazurach|publisher=Blog Żeglarski|date=1 Apr 2020}}</ref>
[[Delwedd:White_Stork_(Ciconia_ciconia),_Zajki_meadows,_Eastern_Poland.jpg|bawd| Gwlad Pwyl sy'n gartref i'r [[Ciconia gwyn|boblogaeth stork gwyn]] fwyaf yn Ewrop. ]]
Mae anifeiliaid hela fel [[Carw|ceirw coch]], ceirw, a [[Baedd gwyllt|baeddod gwyllt]] i'w cael yn y mwyafrif o goetiroedd. Mae Dwyrain Gwlad Pwyl yn gyfoethog o goedwigoedd hynafol, fel Coedwig Białowieża, nad yw gweithgaredd dynol na diwydiannol wedi aflonyddu dim arnynt. Ceir hefyd ardaloedd coediog mawr ym mynyddoedd, Gwlad Pwyl Fwyaf, [[Pomerania]], Tir Lubusz, a Silesia Isaf. Ar hyn o bryd Voivodeship Lubusz yw'r dalaith fwyaf arboraceous yn y wlad; Mae 52% o'i diriogaeth yn goedwigoedd.<ref>{{Cite web|url=https://www.portalsamorzadowy.pl/polityka-i-spoleczenstwo/gus-w-polsce-przybywa-lasow,91459.html|title=GUS: W Polsce przybywa lasów|website=Portal Samorzadowy|date=21 Mar 2017}}</ref>
Mae Gwlad Pwyl hefyd yn fagwrfa sylweddol i amrywiaeth o [[Aderyn mudol|adar mudol]] Ewropeaidd.<ref>{{Cite web|last=Pępkowska-Król, Aleksandra|last2=Bobrek, Rafał|title=Zbliżmy się do ptaków z naszego sąsiedztwa!|publisher=Spring Alive|date=2020|url=http://www.springalive.net/bindata/documents/DOC6aabd35f7b1e967c35afd5fa6eb39a68.pdf}}</ref> Mae chwarter y boblogaeth fyd-eang o'r [[Ciconia gwyn]] (40,000 o barau bridio) yn byw yng Ngwlad Pwyl,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dMexywMD_okC&q=%2240%2C000+breeding+pairs%22|title=Europe: A Continental Overview of Environmental Issues, Volume 4|publisher=ABC-CLIO World geography|last=Kevin Hillstrom|last2=Laurie Collier Hillstrom|year=2003|page=34|isbn=978-1-57607-686-6}}</ref> yn enwedig yn ardaloedd y llynnoedd a'r gwlyptiroedd ar hyd y Biebrza, yr Narew, a'r Warta, sy'n rhan o warchodfeydd natur neu barciau cenedlaethol.
<nowiki>
[[Categori:Gweriniaethau]]
| |||