Defnyddiwr:Llywelyn2000/Pwll Tywod: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Russia"
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Saudi Arabia"
Llinell 1:
Fodd bynnag, mae'r wladwriaeth wedi denu beirniadaeth am amryw o resymau, gan gynnwys ei rôl yn Rhyfel Cartref Yemeni, [[Terfysgaeth a noddir gan wladwriaethau|nawdd honedig i derfysgaeth Islamaidd]] a'i record hawliau dynol gwael, sy'n cynnwys defnydd gormodol a rhagfarnllyd o'r gosb eithaf, methu mabwysiadu mesurau digonol yn erbyn masnachu pobl, gwahaniaethu yn erbyn lleiafrifoedd ac anffyddwyr crefyddol, a gwrthsemitiaeth, a'i ddehongliad caeth o gyfraith Shari'a.<ref>{{Cite web|title=The death penalty in Saudi Arabia: Facts and Figure|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/08/the-death-penalty-in-saudi-arabia-facts-and-figures/|website=Amnesty International|date=25 August 2015|access-date=4 January 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/news/2017/09/26/saudi-arabia-official-hate-speech-targets-minorities|title=Saudi Arabia: Official Hate Speech Targets Minorities|date=26 September 2017|website=Human Rights Watch|access-date=31 March 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.secularism.org.uk/news/2018/10/saudi-arabia-is-worst-country-to-be-an-atheist-report-says|title=Saudi Arabia is worst country to be an atheist, report says|date=29 October 2018|website=National Secular Society|access-date=31 March 2019}}</ref>
 
Mae Saudi Arabia yn cael ei ystyried yn bŵer rhanbarthol a chanolig.<ref name="The United States and the Great Powers">{{Cite book|first=Barry|last=Buzan|title=The United States and the Great Powers|publisher=Polity Press|year=2004|location=Cambridge|page=71|isbn=978-0-7456-3375-6}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.middleeastmonitor.com/articles/middle-east/8207-the-erosion-of-saudi-arabias-image-among-its-neighbours|title=The erosion of Saudi Arabia's image among its neighbours|publisher=Middleeastmonitor.com|date=7 November 2013|archivedate=9 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131109115032/https://www.middleeastmonitor.com/articles/middle-east/8207-the-erosion-of-saudi-arabias-image-among-its-neighbours}}</ref> Economi Saudi yw'r fwyaf yn y Dwyrain Canol a'r ddeunawfed fwyaf yn y byd.<ref>{{Cite web|title=United Nations Statistics Division - National Accounts|url=https://unstats.un.org/unsd/snaama/Basic}}</ref> Mae gan y wlad hefyd un o boblogaethau ieuengaf y byd, gyda thua 50% o'i phoblogaeth o 34.2 miliwn o dan 25 oed.<ref>{{Cite web|url=http://investsaudi.sa/en/node-1140/|title=Why Saudi Arabia|website=Invest Saudi|access-date=17 February 2019}}</ref> Yn ogystal â bod yn aelod o Gyngor Cydweithrediad y Gwlff, mae Saudi Arabia yn aelod gweithgar a sefydlol o'r [[Y Cenhedloedd Unedig|Cenhedloedd Unedig]], [[Sefydliad dros Gydweithio Islamaidd|Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd]], [[Y Cynghrair Arabaidd|Cynghrair Arabaidd]], ac [[OPEC]].
 
== Geirdarddiad ==
Yn dilyn uno [[Teyrnas Hijaz|Teyrnas Hejaz]] a [[Najd|Nejd]], enwyd y wladwriaeth newydd yn ''al-Mamlakah al-ʿArabīyah fel-Saʿūdīyah'' (trawslythreniad o {{Lang|ar|المملكة العربية السعودية}} mewn [[Arabeg]]) trwy archddyfarniad brenhinol ar 23 Medi 1932 gan ei sylfaenydd, [[Ibn Saud, brenin Sawdi Arabia|Abdulaziz bin Sawd]]. Er bod hyn fel arfer yn cael ei gyfieithu fel "Teyrnas Sawdi Arabia",<ref name="US State Dept Saudi Arabia">{{Cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3584.htm|title=Background Note: Saudi Arabia|publisher=U.S. State Department}}</ref> mae'n golygu'n llythrennol "y deyrnas Sawdi Arabaidd" ("''the Saudi Arab kingdom''") , <ref>{{Cite book|title=The Crisis of Islam|first=Bernard|last=Lewis|year=2003|isbn=978-0-679-64281-7|pages=[https://archive.org/details/crisisofislamhol00lewi/page/23 xx]|url=https://archive.org/details/crisisofislamhol00lewi}}</ref> neu "Teyrnas Arabaidd Sawdi".<ref name="Safran1988">{{Cite book|first=Nadav|last=Safran|title=Saudi Arabia: The Ceaseless Quest for Security|url=https://books.google.com/books?id=zSkIi_1T1FsC&pg=PA55|year=1988|publisher=Cornell University Press|isbn=978-0-8014-9484-0|page=55}}</ref>
Mae'r enw ''Rwsia'' 'n deillio o Rus', talaith ganoloesol sydd wedi'i phoblogi'n bennaf gan Slafiaid y Dwyrain.<ref name="EarlyH">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/2.htm|title=Russia - Early History|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=29 June 2021}}</ref> Fodd bynnag, daeth yr enw'n fwy amlwg mewn hanes diweddarach, a chafodd y wlad ei galw'n nodweddiadol gan ei thrigolion yn "Русская земля" (''Russkaya zemlya''), y gellir ei chyfieithu fel "tir Rwsia".<ref>Kuchkin V. A. Russian land // Ancient Russia in the medieval world / Institute of General History of the Russian Academy of Sciences; Ed. E. A. Melnikova, V. Ya. Petrukhina . </ref> Er mwyn gwahaniaethu rhwng y wladwriaeth hon a gwladwriaethau eraill sy'n deillio ohoni, fe'i dynodir fel ''[[Rws Kiefaidd]]'' gan hanes fodern. Mae'r enw ''Rus''' ei hun yn dod o'r [[canol oesoedd]] cynnar am y bobl o'r un enw, Rus', grŵp o fasnachwyr Norwyaidd a rhyfelwyr a sefydlodd yma o bob rhan o'r [[Y Môr Baltig|Môr Baltig]] a sefydlwyd gwladwriaeth wedi'i chanoli ar [[Veliky Novgorod]] a ddaeth yn ddiweddarach yn Kievan Rus'.<ref>{{Cite book|title=Viking Rus|last=Duczko|first=Wladyslaw|year=2004|publisher=[[Brill Publishers]]|isbn=978-90-04-13874-2|pages=10–11}}</ref>
 
Mae'r gair "Sawdi" yn deillio o'r elfen ''as-Saʿūdīyah'' yn [[Arabeg|enw Arabeg]] y wlad, sy'n fath o ansoddair o'r enw nisba, a ffurfiwyd o enw dynastig teulu brenhinol Sawdi, yr [[Llinach Saud|Al Sawd]] ({{Lang-ar|آل سعود}} ). Mae ei gynnwys yn cadarnhau'r farn fod y wlad yn eiddo personol i'r teulu brenhinol.<ref>{{Cite book|title=Saudi Arabia: the coming storm|last=Wilson, Peter W.|last2=Graham, Douglas|year=1994|isbn=978-1-56324-394-3|page=46|url=https://books.google.com/books?id=K_c9FOeeuewC&pg=PA46}}</ref><ref name="Kamrava">{{Cite book|title=The Modern Middle East: A Political History Since the First World War|first=Mehran|last=Kamrava|year=2011|isbn=978-0-520-26774-9|page=67|url=https://books.google.com/books?id=CkLHZCzMEJkC&pg=PA67}}</ref> Yr enw Arabeg yw ''Al Saud a'' ffurfiwyd trwy ychwanegu'r gair ''Al'', sy'n golygu "teulu..." neu "linach..."<ref>{{Cite book|title=A Brief History of Saudi Arabia|first=James|last=Wynbrandt|first2=Fawaz A.|last2=Gerges|year=2010|isbn=978-0-8160-7876-9|page=xvii|url=https://archive.org/details/briefhistoryofsa0000wynb}}</ref> (fel yn y Gymraeg "llinach Aberffro" neu "Deulu'r Tuduriaid"). Yn achos yr Al Saud, dyma Saud ibn Muhammad ibn Muqrin, tad sylfaenydd y llinach o'r [[18g]], Muhammad bin Saud.<ref>{{Cite book|title=The heritage of the Kingdom of Saudi Arabia|first=Wahbi|last=Hariri-Rifai|first2=Mokhless|last2=Hariri-Rifai|year=1990|isbn=978-0-9624483-0-0|page=26}}</ref>
Fersiwn Ladin Ganoloesol o'r enw Rus' oedd Ruthenia a ddefnyddiwyd fel un o sawl dynodiad ar gyfer [[Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol|rhanbarthau Uniongred Dwyrain]] Slafaidd a Dwyrain, ac yn aml fel dynodiad ar gyfer tiroedd Rus'.<ref>{{Cite book|last=Nazarenko|first=Aleksandr Vasilevich|author-link=Aleksandr Nazarenko|year=2001|publisher=Languages of the Rus' culture|isbn=978-5-7859-0085-1|pages=40, 42–45, 49–50|chapter=1. Имя "Русь" в древнейшей западноевропейской языковой традиции (XI-XII века)|trans-title=Old Rus' on international routes: Interdisciplinary Essays on cultural, trade, and political ties in the 9th-12th centuries|language=ru|trans-chapter=The name Rus' in the old tradition of Western European language (XI-XII centuries)}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Russians: The People of Europe|last=Milner-Gulland|first=R. R.|year=1997|publisher=Blackwell Publishing|isbn=978-0-631-21849-4|pages=1–4}}</ref>
 
== Hanes ==
 
=== Hanes cynnarCynhanes ===
[[Delwedd:Pergamon-Museum_-_Anthropomorphe_Stele_2.jpg|bawd|284x284px| Stela anthropomorffig (4ydd mileniwm CC), tywodfaen, 57x27 cm, o El-Maakir-Qaryat al-Kaafa ( Amgueddfa Genedlaethol Sawdi Arabia, [[Riyadh]] )]]
Cafwyd hyd i un o'r esgyrn dynol modern cyntaf dros 40,000 oed yn Ne Rwsia, ym mhentrefi Kostyonki a Borshchyovo ar lannau [[Afon Don (Rwsia)|Afon Don]].<ref>{{Cite web|title=The era of the great European cultures of the Northern-type hunters|url=http://www.iabrno.cz/agalerie/gravetta.htm|website=www.iabrno.cz|publisher=Czech Academy of Sciences, the Institute of Archaeology in Brno, The Center for Paleolithic and Paleoethnological Research|access-date=13 May 2021}}</ref><ref>{{Cite web|title=Kostenki-12, a memorial to Upper Paleolithic culture in Eastern Europe|publisher=Institute of History of Material Culture, [[Russian Academy of Sciences|RAS]]|url=http://www.archeo.ru/rus/projects/kostenki12.htm|access-date=13 May 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060712031805/http://www.archeo.ru/rus/projects/kostenki12.htm|archivedate=12 July 2006}}</ref>
Ceir tystiolaeth bod pobl yn byw ym Mhenrhyn Arabia tua 125,000 o flynyddoedd yn ôl.<ref>{{Cite journal|url=http://www.nature.com/news/2011/110127/full/news.2011.55.html|title=Early human migration written in stone tools : Nature News|journal=Nature|date=27 January 2011|doi=10.1038/news.2011.55|last=Callaway|first=Ewen}}</ref> Canfu astudiaeth yn 2011 fod y bodau dynol modern cyntaf i ymledu i'r dwyrain ar draws Asia wedi gadael Affrica tua 75,000 o flynyddoedd yn ôl ar draws y [[Bab al Mandab|Bab-el-Mandeb sy'n]] cysylltu Corn Affrica ac Arabia.<ref>{{Cite journal|title=Hints Of Earlier Human Exit From Africa|last2=Jasim|last6=Uerpmann|first5=V. I.|last5=Usik|first4=A. G.|last4=Parker|first3=A. E.|last3=Marks|first2=S. A.|first=S. J.|journal=Science|last=Armitage|year=2011|publisher=Science News|pmid=21273486|doi=10.1126/science.1199113|pages=453–456|issue=6016|volume=331|first6=H.-P.}}</ref> Mae penrhyn Arabia'n cael ei ystyried yn ganolog i'n dealltwriaeth o [[esblygiad]] a gwasgariad yr [[hominini]]. Cafodd Arabia amrywiad amgylcheddol eithafol yn y [[Cwaternaidd]] a arweiniodd at newidiadau esblygiadol a demograffig dwys. Mae gan Arabia gofnod cyfoethog o'r [[Hen Oes y Cerrig Isaf]], ac mae nifer y safleoedd tebyg i [[Oldowan]] yn y rhanbarth yn nodi'r rôl sylweddol yr oedd Arabia wedi'i chwarae yn meddiannu Ewrasia.<ref>''Out of Africa I: The First Hominin Colonization of Eurasia''. </ref>
[[Delwedd:IE_expansion.png|bawd| Mae damcaniaeth Kurgan yn gosod de Rwsia fel urheimat (neu mamwlad ieithyddol) y Proto-Indo-Ewropeaidd.<ref>{{Cite journal|last=Anthony|first=David W.|last2=Ringe|first2=Don|date=2015-01-01|title=The Indo-European Homeland from Linguistic and Archaeological Perspectives|journal=Annual Review of Linguistics|volume=1|issue=1|pages=199–219|doi=10.1146/annurev-linguist-030514-124812|issn=2333-9683}}</ref>]]
Datblygodd bugeiliaeth nomadig yn y paith Pontic-Caspia gan ddechrau yn y [[Chalcolithig]].<ref name="Belinskij">{{Cite journal|last=Belinskij|first=Andrej|last2=Härke|first2=Heinrich|title=The 'Princess' of Ipatovo|journal=Archeology|volume=52|issue=2|year=1999|url=http://cat.he.net/~archaeol/9903/newsbriefs/ipatovo.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20080610043326/http://cat.he.net/~archaeol/9903/newsbriefs/ipatovo.html|archive-date=10 June 2008|access-date=26 December 2007}}</ref> Darganfuwyd gweddillion gwareiddiad y paith mewn lleoedd fel Ipatovo,<ref name="Belinskij" /> Sintashta,<ref name="mounted">{{Cite book|last=Drews, Robert|title=Early Riders: The beginnings of mounted warfare in Asia and Europe|year=2004|publisher=Routledge|location=New York|page=50|isbn=0-415-32624-9}}</ref> Arkaim,<ref>{{Cite web|last=Koryakova, L.|title=Sintashta-Arkaim Culture|publisher=The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN)|url=http://www.csen.org/koryakova2/Korya.Sin.Ark.html|access-date=13 May 2021}}</ref> a Pazyryk,<ref>{{Cite web|title=1998 NOVA documentary: "Ice Mummies: Siberian Ice Maiden"|website=Transcript|url=http://www.pbs.org/wgbh/nova/transcripts/2517siberian.html|access-date=13 May 2021}}</ref> sy'n dwyn yr olion cynharaf hysbys o geffylau rhyfe. <ref name="mounted" /> Mewn hynafiaeth glasurol, gelwid y Steppe Pontic-Caspian yn [[Sgythia]].<ref>{{Cite book|last=Sinor|first=Denis|author-link=Denis Sinor|title=The Cambridge History of Early Inner Asia|url=https://books.google.com/books?id=ST6TRNuWmHsC|year=1990|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-24304-9}}</ref>
 
Yn y [[Oes Newydd y Cerrig|cyfnod Neolithig]], ffynnodd diwylliannau amlwg fel [[Al-Magar]], yr oedd eu canolfan yn gorwedd yn Najd de-orllewinol yr oes fodern. Gellid ystyried Al-Magar yn "Chwyldro Neolithig" mewn gwybodaeth ddynol a sgiliau gwaith llaw.<ref>{{Cite web|url=http://paleolithic-neolithic.com/overview/al-magar//|title=Al Magar – Paleolithic & Neolithic History|website=paleolithic-neolithic.com}}</ref> Nodweddir y diwylliant fel un o'r cyntaf yn y byd i gynnwys [[Amaethyddiaeth|dofi anifeiliaid]] yn eang, yn enwedig y [[ceffyl]], yn ystod y cyfnod Neolithig.<ref><span data-segmentid="2490" class="cx-segment">{{Cite news|last=Sylvia|first=Smith|title=Desert finds challenge horse taming ideas|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-21538969|access-date=13 November 2016|publisher=BCC|date=26 February 2013}}</span><cite class="citation news cs1" id="CITEREFSylvia2013"><span class="cx-segment" data-segmentid="2491">[https://www.bbc.com/news/science-environment-21538969 "Desert finds challenge horse taming ideas"]. </span><span class="cx-segment" data-segmentid="2492">BCC<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="2493"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">13 November</span> 2016</span>.</span></cite></ref> Ar wahân i geffylau, darganfuwyd anifeiliaid fel defaid, geifr, cŵn, yn enwedig [[Salwci|brîd]] [[Salwci]], estrys, hebogau a physgod ar ffurf cerfluniau cerrig ac engrafiadau creigiau. Gwnaed cerfluniau Al-Magar o garreg leol, ac mae'n ymddangos bod y cerfluniau wedi'u gosod mewn adeilad canolog a allai fod wedi chwarae rhan sylweddol ym mywyd cymdeithasol a chrefyddol y trigolion. 
Ar ddiwedd yr [[8g CC]], daeth masnachwyr [[Hen Roeg (iaith)|Gwlad Groeg Hynafol]] â gwareiddiad clasurol i'r fasnachu yn Tanais a Phanagoria.<ref>{{Cite book|last=Jacobson, E.|title=The Art of the Scythians: The Interpenetration of Cultures at the Edge of the Hellenic World|publisher=Brill|year=1995|page=38|isbn=90-04-09856-9}}</ref>
 
Ym mis Tachwedd 2017, darganfuwyd golygfeydd hela yn dangos delweddau o'r cŵn [[Ci Canaan|dof mwyaf tebygol, yn debyg i'r ci Canaan]], mewn lle o'r enw Shuwaymis, rhanbarth bryniog yng ngogledd-orllewin Saudi Arabia. Mae'r engrafiadau creigiau hyn yn dyddio'n ôl dros 8,000 o flynyddoedd, gan eu gwneud y darluniau cynharaf o gŵn yn y byd.<ref>{{Cite web|url=http://www.sciencemag.org/news/2017/11/these-may-be-world-s-first-images-dogs-and-they-re-wearing-leashes|title=These may be the world's first images of dogsand they're wearing leashes|first=David|last=Grimm|date=16 November 2017|access-date=18 June 2018}}</ref>
Yn y [[3edd ganrif|3edd]] i'r [[4g|4g OC]], roedd teyrnas [[Gothiaid]] Oium yn bodoli yn Ne Rwsia, a gafodd ei goresgyn yn ddiweddarach gan yr [[Hyniaid]].<ref name="EarlyH">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/2.htm|title=Russia - Early History|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=29 June 2021}}</ref> Rhwng y 3edd a'r [[6g]], cafodd [[Teyrnas Bosporan]], a oedd yn diriogaeth Hellenistig<ref>{{Cite book|last=Tsetskhladze, G. R.|title=The Greek Colonisation of the Black Sea Area: Historical Interpretation of Archaeology|publisher=F. Steiner|year=1998|page=48|isbn=978-3-515-07302-8}}</ref> hefyd ei oresgyn dan arweiniad llwythau rhyfelgar fel yr Hyniaid a'r Ewras Ewrasiaidd.<ref>{{Cite book|last=Turchin, P.|title=Historical Dynamics: Why States Rise and Fall|publisher=Princeton University Press|year=2003|pages=185–186|isbn=978-0-691-11669-3}}</ref> Roedd y [[Khazariaid|Khazars]], a oedd o [[Pobl Twrcaidd|darddiad Tyrcig]], yn rheoli'r [[Afon Volga|paith]] basn Volga isaf rhwng y Caspian a'r Moroedd Du tan y [[10g]]. <ref name="Christian">{{Cite book|last=[[David Christian (historian)|Christian, D.]]|title=A History of Russia, Central Asia and Mongolia|publisher=Blackwell Publishing|year=1998|pages=286–288|isbn=978-0-631-20814-3}}</ref>
 
Ar ddiwedd y 4edd mileniwm CC, aeth Arabia i'r [[Oes yr Efydd]] ar ôl bod yn dyst i drawsnewidiadau syfrdanol; defnyddiwyd metelau yn helaeth, a nodweddwyd y cyfnod gan fannau claddu 2 m a ddilynwyd ar yr un pryd gan nifer o demlau, a oedd yn cynnwys llawer o gerfluniau annibynnol a baentiwyd yn wreiddiol yn goch.<ref>طرق التجارة القديمة، روائع آثار المملكة العربية السعودية pp. 156–157</ref> Gellir cymharu dyfodiad Oes yr Efydd yma gyda Chymru - a ddechreuodd tua 2200 CC ac a ddaeth i ben tua 700 CC.
Hynafiaid [[Rwsiaid]] modern yw'r [[Rhestr o bobloedd Slafaidd hynafol|llwythau Slafaidd]], y cred rhai ysgolheigion iddynt darddu'n wreiddiol o ardaloedd coediog Corsydd Pinsk, un o'r [[Gwlyptir|gwlyptiroedd]] mwyaf yn Ewrop.<ref>For a discussion of the origins of Slavs, see {{Cite book|last=Barford, P. M.|title=The Early Slavs|publisher=Cornell University Press|pages=15–16|isbn=978-0-8014-3977-3|year=2001}}</ref> Yn raddol, setlodd y Slafiaid Dwryreiniol yng ngorllewin Rwsia mewn dwy don: un a symudodd o [[Kiev]] tuag at Suzdal a Murom heddiw ac un arall o Polotsk tuag at [[Veliky Novgorod|Novgorod]] a Rostov.<ref name="Christian">{{Cite book|last=[[David Christian (historian)|Christian, D.]]|title=A History of Russia, Central Asia and Mongolia|publisher=Blackwell Publishing|year=1998|pages=286–288|isbn=978-0-631-20814-3}}</ref> O'r [[7fed ganrif|7g]] ymlaen, y Slafiaid Dwyreiniol hyn oedd mwyafrif y boblogaeth yng ngorllewin Rwsia,<ref name="Christian" /> gan gymhathu'r bobloedd [[Ffinneg]] frodorol yn araf ond yn heddychlon, gan gynnwys y Merya,<ref>{{Cite book|last=Paszkiewicz, H.K.|title=The Making of the Russian Nation|publisher=Darton, Longman & Todd|year=1963|page=262}}</ref> y Muromiaid,<ref>{{Cite book|last=McKitterick, R.|title=The New Cambridge Medieval History|publisher=Cambridge University Press|date=15 June 1995|page=497|isbn=0-521-36447-7}}</ref> a'r Meshchera.<ref>{{Cite book|last=[[Aleksandr Mongait|Mongaĭt, A.L.]]|title=Archeology in the U.S.S.R.|publisher=Foreign Languages Publishing House|year=1959|page=335}}</ref>
 
Ym mis Mai 2021, cyhoeddodd archeolegwyr y gallai safle Acheulean 350,000 o flynyddoedd oed o'r enw An Nasim yn rhanbarth Hail fod y safle preswylio dynol hynaf yng ngogledd Sawdi Arabia. Darganfuwyd y safle gyntaf yn 2015 gan ddefnyddio synhwyro o bell a modelu palaeohydrolegol. Mae'n cynnwys dyddodion hen lynnoedd sy'n gysylltiedig â deunyddiau y [[Pleistosen|Pleistosen Canol.]] Cafwyd hyd i 354 o arteffactau, bwyeill llaw ac offer carreg, a naddion gan ymchwilwyr yn darparu gwybodaeth am draddodiadau gwneud offer y dyn cynharaf a oedd yn byw yn Ne-orllewin Asia. Mae'r [[Hen Oes y Cerrig|arteffactau Paleolithig]] yn debyg i olion deunydd a ddaeth i'r wyneb ar safleoedd Acheulean yn Anialwch Nefud.<ref>{{Cite journal|last=Scerri|last9=White|bibcode=2021NatSR..1110111S|pmc=8115331|pmid=33980918|doi=10.1038/s41598-021-89489-6|pages=10111|issue=1|volume=11|language=en|journal=Scientific Reports|title=The expansion of Acheulean hominins into the Nefud Desert of Arabia|date=2021-05-12|first9=Tom S.|first8=Ash|first=Eleanor M. L.|last8=Parton|first7=Nick|last7=Drake|first6=Huw S.|last6=Groucutt|first5=Ian|last5=Candy|first4=Simon J.|last4=Armitage|first3=Paul S.|last3=Breeze|first2=Marine|last2=Frouin|issn=2045-2322}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-12|title=Saudi Arabia discovers new archaeological site dating back to 350,000 years|url=http://saudigazette.com.sa/article/606576|access-date=2021-05-17|website=Saudigazette|language=English}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-13|title=Saudi Arabia discovers a 350,000-year-old archaeological site in Hail|url=https://www.thenationalnews.com/gulf/saudi-arabia/saudi-arabia-discovers-a-350-000-year-old-archaeological-site-in-hail-1.1221864|access-date=2021-05-17|website=The National|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ancient site in Nefud Desert offers glimpse of early human activity in Saudi Arabia|url=https://www.arabnews.com/node/1858031/amp|access-date=2021-05-17|website=Arab News|language=en}}</ref>
=== Kievan Rus ' ===
[[Delwedd:Kievan_Rus_en.jpg|bawd| [[Rws Kiefaidd|Kievan Rus ']] yn [[11g]]]]
Roedd sefydlu taleithiau Slafaidd cyntaf y Dwyrain yn y [[9g]] yn cyd-daro â dyfodiad y ''Varangiaid'', sef y [[Llychlynwyr]] a fentrodd ar hyd y dyfrffyrdd yn ymestyn o'r Baltig dwyreiniol i'r Moroedd Du a Caspia.<ref>{{Cite book|last=Obolensky, D.|title=Byzantium and the Slavs|publisher=St Vladimir's Seminary Press|year=1994|page=42|isbn=978-0-88141-008-2}}</ref> Yn ôl [[Brut Cynradd Rwsieg]], etholwyd Varangiad o blith pobl y Rus, dyn o’r enw Rurik, yn rheolwr ar [[Veliky Novgorod|Novgorod]] yn 862.<ref name="EarlyH">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/2.htm|title=Russia - Early History|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=29 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCurtis1998">Curtis, Glenn E. (1998). </cite></ref> Yn 882, mentrodd ei olynydd Oleg i'r de a goresgyn [[Kiev]],<ref>{{Cite book|last=Thompson, J.W.|last2=Johnson, E.N.|title=An Introduction to Medieval Europe, 300–1500|publisher=W. W. Norton & Co.|year=1937|page=268|isbn=978-0-415-34699-3}}</ref> a oedd wedi talu teyrnged i'r [[Khazariaid|Khazars]] cyn hynny.<ref name="Christian">{{Cite book|last=[[David Christian (historian)|Christian, D.]]|title=A History of Russia, Central Asia and Mongolia|publisher=Blackwell Publishing|year=1998|pages=286–288|isbn=978-0-631-20814-3}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian,_D.1998">[[David Christian|Christian, D.]] (1998). </cite></ref> Yn dilyn hynny darostyngodd mab Rurik, Igor a [[Svyatoslav I, Tywysog Kiev|mab Igor, Sviatoslav,]] holl lwythau lleol Slafaidd y Dwyrain i reol Kievan, dinistrio'r [[Khazariaid|Khazar Khaganate]],<ref>{{Cite book|last=Plokhy|first=Serhii|author-link=Serhii Plokhy|title=The Origins of the Slavic Nations: Premodern Identities in Russia, Ukraine, and Belarus|publisher=[[Cambridge University Press]]|date=2006|page=13|isbn=978-0-521-86403-9}}</ref> a lansio sawl alldaith filwrol i Byzantium a [[Persia|Persia.]]<ref>{{Cite book|last=Obolensky|first=Dimitri|title=Byzantium & the Slavs|date=1971|pages=75–108|isbn=978-0-88141-008-2}}</ref><ref>{{Cite book|last=[[Francis Donald Logan|Logan, Donald F.]]|title=The Vikings in History 2nd Edition|date=1992|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08396-6}}</ref>
 
=== Cyn-Islamaidd ===
Yn y [[10fed ganrif|10fed]] i'r [[11g]], daeth Kievan Rus' yn un o'r taleithiau mwyaf, a mwyaf llewyrchus, yn Ewrop.<ref>{{Cite book|last=Vernadsky|first=George|title=Kievan Russia|pages=430|publisher=[[Yale University Press]]|date=1973|isbn=978-0-300-01647-5}}</ref> Mae teyrnasiadau Vladimir Fawr (980–1015) a'i fab Yaroslav the Wise (1019–1054) yn ffurfio [[Oes aur|Oes Aur]] Kiev, a'r adeg hon y daeth [[Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol|Cristnogaeth Uniongred]] o [[Yr Ymerodraeth Fysantaidd|Byzantium]], a chreu'r cod cyfreithiol ysgrifenedig Slafaidd Dwyrain cyntaf, sef y ''Russkaya Pravda''.<ref name="EarlyH">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/2.htm|title=Russia - Early History|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=29 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCurtis1998">Curtis, Glenn E. (1998). </cite></ref>
[[Delwedd:Statue_at_National_Museum_of_Korea.jpg|bawd| Cerflun y "Gwas yn Addoli" (2500 CC), ychydig dros 1 fetr o uchedr (3 tr 3 modf) - llawer talach nag unrhyw fodel Mesopotamaidd neu Harappan. Llun trwy garedigrwydd Amgueddfa Genedlaethol Korea.<ref name="Roads of Arabia p. 180">Roads of Arabia p. 180</ref>]]
 
Yn yr 11eg a'r [[12g]], ymfudodd llawer iawn o lwythau Tyrcig crwydrol, fel y Kipchaks a'r Pechenegs, gan ddod a phoblogaethau Slafaidd y Dwyrain i ranbarthau mwy diogel, coediog y gogledd, yn enwedig i'r ardal a elwir yn Zalesye.<ref name="V">{{Cite book|last=Klyuchevsky, V.|title=The course of the Russian history|volume=1|url=http://www.kulichki.com/inkwell/text/special/history/kluch/kluch16.htm|isbn=978-5-244-00072-6|year=1987|publisher=Myslʹ}}</ref>
 
Erbyn diwedd Oes yr Efydd, roedd pobl a thir y Midian a'r Midianiaid yn rhan ogledd-orllewinol Sawdi Arabia; codnodir hyn yn y Beibl. Wedi'i ganoli yn Tabouk, roedd eu tiroedd yn ymestyn o Wadi Arabah yn y gogledd i ardal al-Wejh yn y de.<ref>Koenig 1971; Payne 1983: Briggs 2009</ref> Prifddinas Midiaid oedd Qurayyah,<ref name="ArnoldStrawn2016">''[https://books.google.com/books?id=e9xrDQAAQBAJ&pg=PT462 The World around the Old Testament: The People and Places of the Ancient Near East]''. </ref> a oedd yn cynnwys tref gaerog mawr 35 hectar ac oddi tano anheddiad gydag amddiffyniad ar ffurf wal, o 15 hectar. Cynhaliodd y ddinas gymaint â 10 i 12 mil o drigolion.<ref name="Coogan2001">Michael D. Coogan. </ref> Darlunir y Midianiaid mewn dau ddigwyddiad mawr yn y Beibl sy'n adrodd am ddau ryfel rhwng Israel â Midian, tua'r 11g CC. Yn wleidyddol, roedd gan y Midianiaid strwythur datganoledig dan arweiniad pum brenin (Evi, Rekem, Tsur, Hur, a Reba), ac ymddengys bod yr enwau yn enwau mawr ar aneddiadau Midianaidd pwysig.<ref>Knauf, 1988</ref><ref name="Midian p. 163">Midian, Moab and Edom: The History and Archaeology of Late Bronze and Iron Age Jordan and North-West Arabia p. 163.</ref> Roedd y Midianiaid crwydrol yn un o ecsbloetwyr cynharaf dofi camelod a'u galluogodd i lywio trwy diroedd sych a garw'r rhanbarth.<ref name="Midian p. 163" />
=== Dugiaeth Fawr Moscow ===
Y wladwriaeth fwyaf pwerus i godi ar ôl dinistrio Kievan Rus' oedd [[Uchel Ddugiaeth Moscfa|Dugiaeth Fawr Moscow]], a oedd yn rhan o Vladimir-Suzdal i ddechrau.<ref name="Muscovy">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/3.htm|title=Russia - Muscovy|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=25 June 2021}}</ref> Tra'n dal i fod o dan barth y [[Mongolwyr|Mongol]] - [[Tatariaid|Tatars]] a chyda'u hymoddefiad, dechreuodd Moscow haeru ei dylanwad yn y Central Rus' ar ddechrau'r 14g, gan ddod yn rym blaenllaw yn y broses o ailuno ac ehangu tiroedd Rus' Rwsia.<ref>{{Cite book|last=Davies|first=Brian L.|title=Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe, 1500–1700|publisher=Routledge|year=2014|page=4|url=http://www.reenactor.ru/ARH/PDF/Davies.pdf#page=20}}</ref> Llewyrchodd Gweriniaeth Novgorod, fel y brif ganolfan masnach ffwr a phorthladd mwyaf dwyreiniol y [[Y Cynghrair Hanseataidd|Gynghrair Hanseatig]].<ref>{{Cite book|last=Jotischky|first=Andrew|last2=Hull|first2=Caroline|date=2005|title=The Penguin Historical Atlas of the Medieval World|publisher=[[Penguin Books]]|pages=122–123|isbn=978-0-14-101449-4}}</ref>
 
Ar ddiwedd y [[7 CC|7g CC]], ymddangosodd teyrnas a ddaeth i'r yn bwer canolog yng ngogledd-orllewin Arabia. Dechreuodd fel sieciaeth (''sheikdom'') Dedan, a ddatblygodd i fod yn deyrnas llwyth Lihyan.<ref name="Lihyan p. 192">The State of Lihyan: A New Perspective – p. 192</ref> Yng nghanol y [[6g CC]] roedd yr ardystiad cynharaf o gyfundrefn y wladwriaeth, Brenin Lihyan.<ref>J. Schiettecatte: [https://www.academia.edu/29477825/2016_-_The_political_map_of_Arabia_and_the_Middle_East_in_the_third_century_AD_revealed_by_a_Sabaean_inscription._Arabian_Archaeology_and_Epigraphy_27.2_176-196/ The political map of Arabia and the Middle East in the third century AD revealed by a Sabaean inscription] – p. 183</ref> Yn ail gam y deyrnas gwelwyd trawsnewidiad Dedan yn deyrnas sy'n cwmpasu parth llawer ehangach a oedd yn nodi pinacl gwareiddiad Lihyan.<ref name="Lihyan p. 192" /> Digwyddodd y drydedd wladwriaeth yn gynnar yn y [[3g CC]] gyda gweithgaredd economaidd llewyrchus rhwng y de a'r gogledd a barodd i Lihyan gael dylanwad enfawr.<ref>The State of Lihyan: A New Perspective</ref>
Roedd yr adeg hon yn parhau i fod yn anodd, gyda chyrchoedd Mongol-Tatar yn aml. [[Amaeth|Dioddefodd amaethyddiaeth]] o ddechrau'r [[Oes yr Iâ Fach|Oes Iâ Fach]]. Fel yng ngweddill Ewrop, roedd plaoedd o afiechyd yn digwydd yn aml rhwng 1350 a 1490.<ref name="black" /> Fodd bynnag, oherwydd dwysedd y boblogaeth is a hylendid gwell - baddonau stêm gwlyb - nid oedd y gyfradd marwolaeth o bla mor ddifrifol ag yng Ngorllewin Ewrop,<ref>{{Cite book|last=Pollock|first=Ethan|title=Without the Banya We Would Perish: A History of the Russian Bathhouse|date=2019|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-539548-8}}</ref> ac adferwyd niferoedd y boblogaeth erbyn 1500.<ref name="black">{{Cite book|last=Hatcher|first=John|title=The Black Death: An Intimate History|date=2008|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84475-4}}</ref>
 
Syrthiodd y Lihyaniaid i ddwylo'r Nabataeiaid tua 65 CC ar ôl atafaelu Hegra ac yna gorymdeithio i Tayma, ac i'w prifddinas Dedan yn [[9 CC]]. Rheolodd y Nabataeiaid diriogaethau mawr o ogledd Arabia nes bod eu parth wedi'i atodi gan yr [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Ymerodraeth Rufeinig]], a'i ailenwyd yn [[Arabia Petraea]], ac a oresgynwyd dan lywodraeth y Rhufeiniaid tan 630.<ref>{{Cite book|last=Taylor|first=Jane|title=Petra|publisher=Aurum Press Ltd|year=2005|isbn=9957-451-04-9|location=London|pages=25–31}}</ref>
Dan arweiniad y Tywysog [[Dmitry Donskoy]] o Moscow a gynorthwywyd gan [[Eglwys Uniongred Rwsia]], trechodd byddin unedig tywysogaethau Rwsia y Mongol-Tatars ym [[Brwydr Kulikovo Pole|Mrwydr Kulikovo]] ym 1380.<ref>{{Cite book|last=Galeotti|first=Mark|date=2019|title=Kulikovo 1380: The battle that made Russia|pages=96|isbn=978-1-4728-3121-7}}</ref> Yn raddol, amsugnodd Moscow y tywysogaethau cyfagos, gan gynnwys gelynion fel Tver a Novgorod.<ref name="Muscovy">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/3.htm|title=Russia - Muscovy|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=25 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Curtis, Glenn E. (1998). </cite></ref>
 
=== Oesoedd Canol a chodiad Islam ===
O'r diwedd, taflodd [[Ivan III]] ("Ifan Fawr") reolaeth yr Golden Horde a chyfnerthu'r cyfan o Ganolbarth a Gogledd Rus' o dan arglwyddiaeth Moscow, a hwn oedd y rheolwr Rwsiaidd cyntaf i gipio'r teitl "Uwch Ddug y Rus' Cyfan".<ref name="Muscovy">{{Cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/3.htm|title=Russia - Muscovy|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=25 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Curtis, Glenn E. (1998). </cite></ref> Ar ôl [[cwymp Caergystennin]] ym 1453, hawliodd Moscow olyniaeth i etifeddiaeth [[Yr Ymerodraeth Fysantaidd|Ymerodraeth Rufeinig]] y Dwyrain.<ref name="Muscovy" /> Priododd Ifan III â Sophia Palaiologina, nith yr [[Rhestr Ymerodron Bysantaidd|Ymerawdwr Bysantaidd]] [[Cystennin XI|olaf Constantine XI]], ac impiwyd yr eryr pen dwbl Bysantaidd yn arfbais ei hun, ac yn y pen draw yn arfbais Rwsia. <ref>{{Cite web|url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1886/12/the-dream-of-russia/522855/|title=The Dream of Russia|website=[[The Atlantic]]|first=Cyrus|last=Hamlin|date=December 1886|access-date=2 June 2021}}</ref>
[[Delwedd:Umayyad750ADloc.png|chwith|bawd| Ar ei raddau mwyaf, roedd yr Califfiaeth Umayyad (661-750) yn gorchuddio 11,100,000 km<ref>{{Cite journal|first=Rein|last=Taagepera|author-link=Rein Taagepera|date=September 1997|title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia|journal=[[International Studies Quarterly]]|volume=41|issue=3|pages=475–504|doi=10.1111/0020-8833.00053|jstor=2600793|url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref> gyda 62 miliwn o bobl (29% o boblogaeth y byd),<ref name="Blankinship">{{Citation|last=Blankinship|first=Khalid Yahya|title=The End of the Jihad State, the Reign of Hisham Ibn 'Abd-al Malik and the collapse of the Umayyads|page=37|year=1994|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1827-7}}</ref> gan ei gwneud yn un o'r ymerodraethau mwyaf mewn hanes. Roedd hefyd yn fwy nag unrhyw ymerodraeth flaenorol mewn hanes.]]
Ychydig cyn dyfodiad [[Islam]], ar wahân i aneddiadau masnachu trefol (fel [[Mecca]] a [[Medina]]), poblogwyd llawer o'r hyn a oedd i ddod yn Sawdi Arabia gan gymdeithasau llwythol bugeiliol crwydrol.<ref>{{Cite book|title=The Rise of Islam|url=https://archive.org/details/riseofislam0000gord|first=Matthew|last=Gordon|year=2005|isbn=978-0-313-32522-9|page=[https://archive.org/details/riseofislam0000gord/page/4 4]}}</ref> Ganwyd y proffwyd Islamaidd [[Muhammad]] ym Mecca tua 571 CE. Yn gynnar yn y [[7g]], unodd Muhammad wahanol lwythau’r penrhyn a chreu un grwp crefyddol Islamaidd.<ref name="James E. Lindsay 2005 33">{{Cite book|title=Daily Life in the Medieval Islamic World|first=James E.|last=Lindsay|year=2005|isbn=978-0-313-32270-9|page=[https://archive.org/details/dailylifeinmedie00lind/page/33 33]|url=https://archive.org/details/dailylifeinmedie00lind/page/33|publisher=Greenwood Press}}</ref> Yn dilyn ei farwolaeth yn 632, ehangodd ei ddilynwyr y diriogaeth yn gyflym o dan lywodraeth Fwslimaidd y tu hwnt i Arabia, gan orchfygu rhannau helaeth o diriogaeth (o Benrhyn Iberia yn y gorllewin i Bacistan heddiw yn y dwyrain) mewn mater o ddegawdau. Yn fuan daeth Arabia yn rhanbarth mwy ymylol yn wleidyddol yn y byd Mwslemaidd wrth i'r ffocws symud i'r tiroedd helaeth a oedd newydd eu gorchfygu.<ref name="James E. Lindsay 2005 33" />
 
Sefydlodd [[Arabiaid]] sy'n tarddu o Sawdi Arabia heddiw, yr [[Hijaz]] yn benodol, y Califfiaeth Rashidun (632–661), [[Caliphate Umayyad|Umayyad]] (661-750), [[Abassiaid]] (750–1517) a'r [[Fatimid Caliphate|Califfiaeth Fatimid]] (909–1171).<ref name="auto" /><ref name="auto1" /><ref name="auto2" /><ref name="auto3" /><ref name="auto4" />
=== Tsariaeth Rwsia ===
[[Delwedd:Vasnetsov_Ioann_4.jpg|de|bawd| Tsar [[Ifan IV, tsar Rwsia]] gan Viktor Vasnetsov, 1897]]
Wrth ddatblygu syniadau Trydydd Rhufain, coronwyd y Dug Mawr [[Ifan IV, tsar Rwsia|Ivan IV]] (neu "Ifan yr Ofnadwy" ([[Rwsieg]] ''Ива́н Гро́зный'' / ''Ivan Grozny'')) yn swyddogol yn <nowiki><i id="mwAd8">Tsar</i></nowiki> cyntaf Rwsia ym 1547. Creodd ddeddfau newydd o gyfreithiau (Sudebnik o 1550), a sefydlwyd corff cynrychioliadol ffiwdal Rwsia am y tro cyntaf (Zemsky Sobor), llwyddodd i reoli dylanwad y clerigwyr, a chyflwynodd elfen o hunanreoli lleol mewn ardaloedd gwledig. <ref name="Terrible">{{Cite book|last=Payne|first=Robert|last2=Romanoff|first2=Nikita|title=Ivan the Terrible|date=2002|pages=520|isbn=978-0-8154-1229-8}}</ref>
 
O'r 10g i ddechrau'r 20g, roedd Mecca a Medina o dan reolaeth Arabaidd lleol o'r enw Sharif o Fecca, ond ar adegau roedd y Sharif yn deyrngar i lywodraethwr un o'r ymerodraethau Islamaidd mawr yn Baghdad, Cairo neu Istanbul. Dychwelodd y rhan fwyaf o weddill yr hyn a ddaeth yn Sawdi Arabia i reolaeth lwythol, draddodiadol.<ref>{{Cite book|title=The changing map of Asia|last=William Gordon East|year=1971|isbn=978-0-416-16850-1|pages=[https://archive.org/details/changingmapofasi0000east/page/75 75–76]|url=https://archive.org/details/changingmapofasi0000east/page/75}}</ref>
Yn ystod ei deyrnasiad hir, bron idd Ifan yr Ofnadwy ddyblu tiriogaeth Rwsia a oedd eisoes yn fawr trwy atodi'r tri khanate Tatar (rhannau o'r Golden Horde sydd wedi'u chwalu): Kazan ac Astrakhan ar hyd y [[Afon Volga|Volga]], a'r Khanate Siberia yn ne-orllewin Siberia.<ref name="Terrible">{{Cite book|last=Payne|first=Robert|last2=Romanoff|first2=Nikita|title=Ivan the Terrible|date=2002|pages=520|isbn=978-0-8154-1229-8}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFPayneRomanoff2002">Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). </cite></ref> Felly, erbyn diwedd yr [[16g]], ehangodd Rwsia i'r dwyrain o'r [[Mynyddoedd yr Wral|Mynyddoedd Ural]], felly i'r dwyrain o Ewrop, ac i Asia, gan gael ei thrawsnewid yn [[Gwlad drawsgyfandirol|wladwriaeth draws-gyfandirol]].<ref name="Sibir">{{Cite book|last=Wood|first=Alan|title=Russia's Frozen Frontier: A History of Siberia and the Russian Far East 1581 - 1991|date=2011|pages=320|isbn=978-0-340-97124-6}}</ref>
 
=== Sylfaen llinach Saud ===
== Daearyddiaeth ==
[[Delwedd:Russland_ReliefArabia,_Egypt,_Nubia_and_Abyssinia_1883_map.pngjpg|bawd| Map topograffig o RwsiaArabia a'r rhanbarth ehangach ym1883]]
Dechreuodd yr hyn a oedd i ddod yn 'deulu brenhinol Sawdi', a elwir yr Al Sawd, yn [[Najd]] yng nghanol Arabia ym 1744, pan ymunodd [[Muhammad bin Saud]], sylfaenydd y llinach, â'r arweinydd crefyddol [[Muhammad ibn Abd al-Wahhab]],<ref>[[Saudi Arabia#Bowen|Bowen]], pp. 69–70</ref> sylfaenydd y mudiad Wahhabi, ffurf biwritanaidd lem o [[Sunni|Sunni Islam]].<ref>{{Cite book|title=Contemporary Religions: A World Guide|first=Ian|last=Harris|first2=Stuart|last2=Mews|first3=Paul|last3=Morris|first4=John|last4=Shepherd|year=1992|isbn=978-0-582-08695-1|page=369}}</ref> Rhoddodd y gynghrair hon, a ffurfiwyd yn y 18g, ysgogiad ideolegol i ehangu Sawdi ac mae'n parhau i fod yn sail i reolaeth ddynastig o Sawdi Arabia heddiw.<ref>{{Cite book|title=The Future of Islam in the Middle East|first=Mahmud A.|last=Faksh|year=1997|isbn=978-0-275-95128-3|pages=[https://archive.org/details/futureofislaminm0000faks/page/89 89–90]|url=https://archive.org/details/futureofislaminm0000faks/page/89}}</ref>
Mae Rwsia yn [[Gwlad drawsgyfandirol|wlad draws-gyfandirol]] sy'n ymestyn yn helaeth dros [[Ewrop]] ac [[Asia]]. Cymdogion ffin Rwsia yw Norwy, y Ffindir, Estonia, Latfia, Lithwania, Gwlad Pwyl, Belarus, yr Wcrain, Georgia, Azerbaijan, Kazakhstan, China, Mongolia a Gogledd Corea. Mae'n rhychwantu cornel fwyaf gogleddol [[Ewrasia]], ac mae ganddi arfordir pedwerydd hiraf o 37,653 km (23,396 mill).{{Efn|Russia has an additional {{convert|comma=5|850|km|mi|abbr=on}} of coastline along the [[Caspian Sea]], which is the world's largest inland body of water, and has been variously classified as a sea or a lake.<ref>{{cite news|url=https://www.economist.com/the-economist-explains/2018/08/16/is-the-caspian-a-sea-or-a-lake|title=Is the Caspian a sea or a lake?|newspaper=[[The Economist]]|quote="Like many lakes, it does not feed into an ocean, but it is sea-like in its size and depth."|date=16 August 2018|access-date=27 June 2021}}</ref>}}<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/coastline/|title=Coastline - The World Factbook|website=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=27 June 2021}}</ref> Mae Rwsia'n gorwedd rhwng lledredau 41° ac 82° Gog, a hydoedd 19° Dwy a 169° Gor, ac mae'n fwy na thri chyfandir: [[Oceania]], Ewrop, ac [[Yr Antarctig|Antarctica]],<ref>{{Cite web|url=https://medium.com/@callummtaylor/russia-is-huge-and-thats-about-the-size-of-it-180d99ab4a81|title=Russia is huge, and that's about the size of it.|website=[[Medium (website)|Medium]]|first=Callum|last=Taylor|quote="Russia takes up 17,098,250 square kilometres, roughly one-eighth of the world's total land mass. That's larger than the entire continent of Antarctica..."|date=2 April 2018|access-date=6 July 2021}}</ref> ac mae iddi yr un arwynebedd â phlaned [[Plwton (planed gorrach)|Plwton]].<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/science/across-the-universe/2015/jul/28/pluto-ten-things-we-now-know-about-the-dwarf-planet|title=Pluto: ten things we now know about the dwarf planet|website=[[The Guardian]]|first=Stuart|last=Clark|quote="Pluto's diameter is larger than expected at 2,370 kilometres across. This is about two-thirds the size of Earth's moon, giving Pluto a surface area comparable to Russia."|date=28 July 2015|access-date=20 June 2021}}</ref>
 
Ehangodd y "wladwriaeth Saudi" gyntaf a sefydlwyd ym 1744 yn yr ardal o amgylch Riyadh, gan reoli'r rhan fwyaf o diriogaeth Sawdi Arabia.<ref>D. Gold (6 April 2003) [http://www.jcpa.org/art/nypost-dg6apr03.htm "Reining in Riyadh"]. </ref> Ymosododd ar Karbala ym 1802 a chipio Mecca ym 1803, ond fe'i dinistriwyd erbyn 1818 gan ficeroy Otomanaidd yr Aifft, Mohammed Ali Pasha. <ref>"[http://countrystudies.us/saudi-arabia/7.htm The Saud Family and Wahhabi Islam]". </ref> Sefydlwyd ail "wladwriaeth Saudi" lawer llai, a leolwyd yn bennaf yn Nejd, ym 1824. Trwy gydol gweddill y [[19g]], bu'r Al Sawd yn cystadlu yn erbyn rheolaeth ar y tu mewn i'r hyn a oedd i ddod yn Sawdi Arabia gyda theulu Arabaidd arall, yr Al Rashid, a oedd yn rheoli Emiradau Jabal Shammar. Erbyn 1891, roedd yr Al Rashid yn fuddugol a gyrrwyd yr Al Sawd ar ffo i [[Coweit]].
[[Oblast Kaliningrad|Mae]] [[Oblast Kaliningrad]], sef y rhan fwyaf gorllewinol o Rwsia ar hyd Môr y Baltig, tua 9,000 km i ffwrdd o'i rhan fwyaf dwyreiniol, sef Ynys Fawr Diomede yng [[Culfor Bering|Nghulfor Bering]].<ref name="Geo">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/22.htm|title=Global Position and Boundaries|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8 July 2021}}</ref> Mae gan Rwsia naw prif gadwyn o fynyddoedd, ac maen nhw i'w cael ar hyd y rhanbarthau deheuol, sy'n rhannu cyfran sylweddol o [[Mynyddoedd y Cawcasws|fynyddoedd]] y Cawcasws (sy'n cynnwys [[Elbrus]], sydd yn 5,642 km, y copa uchaf yn Rwsia ac Ewrop);<ref name="cia">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/russia/|title=Russia - The World Factbook|website=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=26 December 2007}}</ref> [[Mynyddoedd Sayan|Mynyddoedd]] [[Mynyddoedd Altai|Altai]] a Sayan yn [[Siberia]]; ac ym Mynyddoedd Dwyrain Siberia a [[Gorynys Kamchatka|Phenrhyn Kamchatka]] yn Nwyrain Pell Rwsia (yn cynnwys Klyuchevskaya Sopka, sy'n 4,750 km, ac sydd y llosgfynydd gweithredol uchaf yn Ewrasia).<ref>{{Cite web|url=https://volcano.si.edu/volcano.cfm?vn=300260&vtab|title=Klyuchevskoy|website=[[Global Volcanism Program]]|publisher=[[Smithsonian Institution]]|access-date=24 July 2021}}</ref><ref name="Topo">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/23.htm|title=Topography and Drainage|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8 July 2021}}</ref> Mae'r [[Mynyddoedd yr Wral]], sy'n rhedeg o'r gogledd i'r de trwy orllewin y wlad, yn llawn adnoddau mwynau, ac yn ffurfio'r ffin draddodiadol rhwng Ewrop ac Asia.<ref name="urals">{{Cite web|url=https://earthobservatory.nasa.gov/images/87198/the-ural-mountains|title=The Ural Mountains|publisher=[[NASA]]|website=[[NASA Earth Observatory]]|date=13 July 2011|access-date=27 May 2021}}</ref>
[[Delwedd:Ibn_Saud_(kuwait_1910).jpg|bawd| [[Ibn Saud, brenin Sawdi Arabia|Abdulaziz Ibn Saud]], sefydlydd a brenin cyntaf Saudi Arabia]]
Ar ddechrau'r 20g, [[Yr Ymerodraeth Otomanaidd|parhaodd yr Ymerodraeth Otomanaidd]] i reoli neu gael goruchafiaeth dros y rhan fwyaf o'r penrhyn. Yn ddarostyngedig i'r oruchafiaeth hon, rheolwyd Arabia gan glytwaith o lywodraethwyr llwythol,<ref name="Murphy">{{Cite book|title=The Arab Revolt 1916–18: Lawrence Sets Arabia Ablaze|first=David|last=Murphy|year=2008|isbn=978-1-84603-339-1|pages=5–8}}</ref><ref>{{Cite book|title=Politics in an Arabian Oasis: The Rashidis of Saudi Arabia|last=Madawi Al Rasheed|year=1997|isbn=978-1-86064-193-0|page=81}}</ref> gyda [[Sharif o Mecca|Sharif Mecca yn]] flaenllaw ac yn rheoli'r Hejaz.<ref>{{Cite book|title=The Middle East: Geography and Geopolitics|first=Ewan W.|last=Anderson|last2=William Bayne Fisher|year=2000|isbn=978-0-415-07667-8|page=106}}</ref> Ym 1902, llwyddodd mab Abdul Rahman, Abdul Aziz - a elwid yn [[Ibn Saud, brenin Sawdi Arabia|Ibn Saud yn ddiweddarach]] - i reoli Riyadh gan ddod â'r Al Saud yn ôl i Nejd, gan greu'r drydedd "wladwriaeth Saudi". Enillodd Ibn Saud gefnogaeth yr Ikhwan, byddin lwythol a ysbrydolwyd gan Wahhabiaeth ac a arweiniwyd gan Faisal Al-Dawish, ac a oedd wedi tyfu'n gyflym ar ôl ei sefydlu ym 1912.<ref>{{Cite book|title=Islam in Revolution: Fundamentalism in the Arab World|last=R. Hrair Dekmejian|year=1994|isbn=978-0-8156-2635-0|page=[https://archive.org/details/islaminrevolutio00dekm/page/131 131]|url=https://archive.org/details/islaminrevolutio00dekm/page/131}}</ref> Gyda chymorth yr Ikhwan, cipiodd Ibn Saud Al-Ahsa oddi wrth yr Otomaniaid ym 1913.
 
Yn 1916, gydag anogaeth a chefnogaeth Prydain (a oedd yn ymladd yn erbyn yr Otomaniaid yn [[y Rhyfel Byd Cyntaf]] ), arweiniodd Sharif Mecca, [[Hussein bin Ali, Sharif Mecca|Hussein bin Ali]][[Y Gwrthryfel Arabaidd|, wrthryfel pan-Arabaidd yn]] erbyn yr Ymerodraeth Otomanaidd i greu gwladwriaeth Arabaidd unedig.<ref>{{Cite book|title=The Encyclopedia of World War I|first=Spencer|last=Tucker|last2=Priscilla Mary Roberts|year=205|isbn=978-1-85109-420-2|page=565}}</ref> Er i Wrthryfel Arabaidd 1916 i 1918 fethu yn ei amcan, arweiniodd buddugoliaeth y Cynghreiriaid yn y Rhyfel Byd Cyntaf at ddiwedd goruchafiaeth a rheolaeth Otomanaidd yn Arabia a daeth Hussein bin Ali yn [[Teyrnas Hijaz|Frenin Hejaz]].<ref>{{Cite book|title=A History of the Arab Peoples|first=Albert|last=Hourani|year=2005|isbn=978-0-571-22664-1|pages=315–319}}</ref>
Mae Rwsia yn ffinio â thair cefnfor,, a dros 13 o foroedd ymylol.{{Efn|Russia borders, clockwise, to its west: the [[Baltic Sea]], to its southwest: the [[Black Sea]] and the [[Sea of Azov]], to its north: the [[Barents Sea]], the [[Kara Sea]], the [[Laptev Sea]], the [[Pechora Sea]], the [[White Sea]], and the [[East Siberian Sea]], to its northeast: the [[Chukchi Sea]] and the [[Bering Sea]], and to its southeast: the [[Sea of Okhotsk]] and the [[Sea of Japan]].}}<ref name="Geo">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/22.htm|title=Global Position and Boundaries|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8 July 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Glenn E. Curtis, ed. (1998). </cite></ref> Ymhlith ei hynysoedd ac ynysforoedd Rwsia mae [[Novaya Zemlya]], Franz Josef Land, [[Severnaya Zemlya]], Ynysoedd Newydd Siberia, [[Ynys Wrangel]], Ynysoedd Kuril, a [[Sachalin|Sakhalin]].<ref name="Arctic">{{Cite web|url=https://www.thearcticinstitute.org/countries/russia/|title=Russia|website=[[The Arctic Institute – Center for Circumpolar Security Studies]]|access-date=27 June 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.euronews.com/travel/2021/02/24/island-hopping-in-russia-sakhalin-kuril-islands-and-kamchatka-peninsula|title=Island hopping in Russia: Sakhalin, Kuril Islands and Kamchatka Peninsula|website=[[Euronews]]|first=Ziryan|last=Aziz|date=28 February 2020|access-date=27 June 2021}}</ref> Dim ond 3.8 km yw Ynysoedd Diomede <ref>{{Cite web|url=https://www.atlasobscura.com/places/diomede-islands|title=Diomede Islands – Russia|website=[[Atlas Obscura]]|access-date=27 June 2021}}</ref> i ffwrd o [[Hokkaidō|Hokkaido]], Japan.
 
=== Milwrol ===
Mae gan Rwsia, dros 100,000 o afonydd, ac mae ei llynnoedd yn cynnwys oddeutu chwarter dŵr croyw'r byd.<ref name="Topo">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/23.htm|title=Topography and Drainage|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8 July 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Glenn E. Curtis, ed. (1998). </cite></ref> [[Llyn Baikal]], y mwyaf a'r amlycaf ymhlith cyrff dŵr croyw Rwsia, yw llyn dŵr croyw dyfnaf, puraf a hynaf y byd, ac sy'n cynnwys dros un rhan o bump o ddŵr croyw'r byd.<ref>{{Cite web|title=Lake Baikal—A Touchstone for Global Change and Rift Studies|publisher=[[United States Geological Survey]]|url=http://pubs.usgs.gov/fs/baikal/|access-date=26 December 2007}}</ref> [[Llyn Ladoga|Mae Ladoga]] ac [[Llyn Onega|Onega]] yng ngogledd-orllewin Rwsia yn ddau o'r [[Rhestr o lynnoedd mwyaf Ewrop|llynnoedd mwyaf yn Ewrop]].<ref name="natgeo" /> Y [[Afon Volga|Volga]], a ystyrir yn aml fel afon genedlaethol Rwsia oherwydd ei phwysigrwydd hanesyddol, yw'r afon hiraf yn Ewrop.<ref name="rivers">{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/05/15/russias-largest-rivers-from-the-amur-to-the-volga-a65593|title=Russia's Largest Rivers From the Amur to the Volga|website=[[The Moscow Times]]|date=15 May 2019|access-date=26 May 2021}}</ref> Mae afonydd Siberia [[Afon Ob|Ob]], [[Afon Yenisei|Yenisey]], [[Afon Lena|Lena]] ac [[Afon Amur|Amur]] ymhlith [[Rhestr afonydd hwyaf y byd|afonydd hiraf]] y byd.<ref name="rivers" />
Mae gan Sawdi Arabia un o'r canrannau uchaf o wariant milwrol yn y byd, gan wario tua 8% o'i CMC yn ei byddin, yn ôl amcangyfrif 2020 SIPRI.<ref>{{Cite book|url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Data%20for%20all%20countries%20from%201988%E2%80%932019%20as%20a%20share%20of%20GDP.pdf|title=Military expenditure by country as a percentage of gross domestic product, 1988–2019 © SIPRI 2020|publisher=SIPRI.ORG|year=2020|pages=14}}</ref> Mae byddin Sawdi'n cynnwys Lluoedd Tir Brenhinol Sawdi, Llu Awyr Brenhinol Sawdi, Llynges Frenhinol Sawdi, Amddiffyn Awyr Brenhinol Sawdi, Gwarchodlu Cenedlaethol Sawdi Arabia (SANG, llu milwrol annibynnol), a lluoedd parafilwrol, sy'n gyfanswm o bron i 200,000. Yn 2005 roedd gan y lluoedd arfog y personél canlynol: y fyddin, 75,000; y llu awyr, 18,000; amddiffyn awyr, 16,000; y llynges, 15,500 (gan gynnwys 3,000 o forluoedd); ac roedd gan y SANG 75,000 o filwyr gweithredol a 25,000 o ardollau llwythol.<ref name="Library of Congress 2006">{{Cite web|url=https://www.loc.gov/collections/country-studies/about-this-collection/|title=About this Collection &#124; Country Studies &#124; Digital Collections &#124; Library of Congress|website=Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA}}</ref> Yn ogystal, mae yna wasanaeth cudd-wybodaeth filwrol Al Mukhabarat Al A'amah.
 
Mae gan y deyrnas berthynas filwrol â Phacistan ers blynyddoedd, dyfalwyd ers tro fod Sawdi Arabia wedi ariannu rhaglen bom atomig Pacistan, yn gyfrinachol, ac yn ceisio prynu arfau atomig o Bacistan, yn y dyfodol agos.<ref name="QV">{{Cite book|title=Allah's Bomb: The Islamic Quest for Nuclear Weapons|first=Al J.|last=Venter|pages=[https://archive.org/details/allahsbombislami0000vent/page/150 150–153]|year=2007|publisher=Globe Pequot|isbn=978-1-59921-205-0|url=https://archive.org/details/allahsbombislami0000vent/page/150}}</ref><ref name="SPO">{{Cite web|url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/EK07Ak01.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20031107031736/http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/EK07Ak01.html|archivedate=7 November 2003|title=Saudi Arabia's nuclear gambit|website=Asia Times|date=7 November 2003}}</ref> MAe SANG yn rym rheng flaen cwbl weithredol, ac yn tarddu o rym milwrol-grefyddol llwythol Ibn Saud, yr Ikhwan. Gellir priodoli ei fodolaeth fodern, serch hynny, i fod yn [[Abdullah, brenin Sawdi Arabia|fyddin breifat Abdullah i]] bob pwrpas ers y [[1960au]] ac, yn wahanol i weddill y lluoedd arfog, mae'n annibynnol ar y Weinyddiaeth Amddiffyn a Hedfan. Roedd y diweddar dywysog Sultan, y cyn Weinidog Amddiffyn a Hedfan, yn un o'r 'Sudairi Seven' fel y'i gelwir ac yn rheoli gweddill y lluoedd arfog hyd ei farwolaeth yn 2011.<ref>{{Cite web|first=John|last=Pike|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/gulf/sang.htm|title=Saudi Arabian National Guard|publisher=Globalsecurity.org|date=27 April 2005}}</ref>
=== Hinsawdd ===
[[Delwedd:11th_MEU_141213-M-CB493-105_(15657874453).jpg|bawd| Milwyr Sawdi a'r Unol Daleithiau yn hyfforddi yn Rhagfyr 2014]]
Mae maint Rwsia a phellter llawer o ardaloedd o'r môr yn arwain at oruchafiaeth yr hinsawdd gyfandirol llaith, sy'n gyffredin ym mhob rhan o'r wlad heblaw am y twndra a'r de-orllewin eithafol. Mae mynyddoedd y de a'r dwyrain yn rhwystro llif o aer cynnes o [[Cefnfor India|gefnforoedd India]] a'r Môr Tawel, tra bod gwastadedd y gorllewin a'r gogledd yn gwneud y wlad yn agored i ddylanwadau Arctig ac Iwerydd. Mae gan y rhan fwyaf o Ogledd-orllewin Rwsia a Siberia hinsawdd danforol (''subarctic climate''), gyda gaeafau difrifol iawn yn rhanbarthau mewnol Gogledd-ddwyrain Siberia (Sakha yn bennaf, lle mae Pegwn Oer y Gogledd wedi'i leoli gyda'r tymheredd isel {{Convert|−71.2|°C|°F|1}}),<ref name="Arctic">{{Cite web|url=https://www.thearcticinstitute.org/countries/russia/|title=Russia|website=[[The Arctic Institute – Center for Circumpolar Security Studies]]|access-date=27 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.thearcticinstitute.org/countries/russia/ "Russia"]. </cite></ref> a gaeafau mwy cymedrol mewn mannau eraill. Mae gan ddarn helaeth o dir Rwsia ar hyd Cefnfor yr Arctig ac ynysoedd Arctig Rwsia hinsawdd begynol.<ref name="Climate">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/24.htm|title=Climate|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=10 July 2021}}</ref>
Mae gwariant ar amddiffyn a diogelwch wedi cynyddu'n sylweddol ers canol y 1990au ac roedd tua US $ 78.4 biliwn, erbyn 2019.<ref name=":2">[https://www.iiss.org/blogs/military-balance/2020/02/global-defence-spending Global defence spending: the United States widens the gap] ([[International Institute for Strategic Studies|IISS]]) – 14 February 2020</ref> Rhestrir Saudi Arabia ymhlith 10 uchaf y byd yng ngwariant y llywodraeth ar ei fyddin, sy'n cynrychioli tua 8 y cant o'r cynnyrch domestig gros yn 2019. Mae ei arsenal technoleg uchel fodern yn gwneud Sawdi Arabia ymhlith cenhedloedd arfog mwyaf dwys y byd, gyda'i offer milwrol yn cael ei gyflenwi'n bennaf gan yr UD, Ffrainc a Lloegr.<ref name="Library of Congress 2006">{{Cite web|url=https://www.loc.gov/collections/country-studies/about-this-collection/|title=About this Collection &#124; Country Studies &#124; Digital Collections &#124; Library of Congress|website=Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.loc.gov/collections/country-studies/about-this-collection/ "About this Collection &#x7C; Country Studies &#x7C; Digital Collections &#x7C; Library of Congress"]. </cite></ref>
 
Gwerthodd yr Unol Daleithiau fwy na $ 80 biliwn mewn caledwedd milwrol rhwng 1951 a 2006 i fyddin Sawdi.<ref>{{Cite web|url=https://fas.org/asmp/profiles/saudi_arabia.htm|title=Saudi Arabia|access-date=11 November 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101111112056/https://fas.org/asmp/profiles/saudi_arabia.htm|archivedate=11 November 2010|website=fas.org}}</ref> Ar 20 Hydref 2010, hysbysodd Adran Wladwriaeth yr UD y Gyngres am ei bwriad i wneud y gwerthiant arfau mwyaf yn hanes America - amcangyfrif o bryniant $ 60.5 biliwn gan Sawdi Arabia.<ref>{{Cite web|url=http://www.jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=1&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=376&PID=0&IID=5177&TTL=Arms_for_the_King_and_His_Family:_The_U.S._Arms_Sale_to_Saudi_Arabia|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101205012554/http://www.jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=1&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=376&PID=0&IID=5177&TTL=Arms_for_the_King_and_His_Family%3A_The_U.S._Arms_Sale_to_Saudi_Arabia|archivedate=5 December 2010|title=Arms for the King and His Family|publisher=Jcpa.org|last=Teitelbaum, Joshua|date=4 November 2010}}</ref> Yn 2013 dringodd gwariant milwrol Sawdi i $67bn, gan oddiweddyd gwariant y DU, Ffrainc a Japan i ddod yn bedwerydd yn fyd-eang.<ref name="AJE 2013 spending">[http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/04/saudi-leads-middle-east-military-spending-201441411547583667.html "Saudis lead Middle East military spending"]. 14 April 2014. </ref>
Mae gan y rhan arfordirol [[Crai Krasnodar|Krasnodar Krai]] ar y Môr Du, yn fwyaf arbennig [[Sochi]], a rhai stribedi arfordirol a mewnol yng [[Gogledd y Cawcasws|Ngogledd y Cawcasws]] hinsawdd is-drofannol llaith gyda gaeafau mwyn a gwlyb. Mewn sawl rhanbarth yn Nwyrain Siberia a Dwyrain Pell Rwsia, mae'r gaeaf yn sych o'i gymharu â'r haf; tra bod rhannau eraill o'r wlad yn cael gwlybaniaeth fwy cyfartal ar draws tymhorau.
 
Er gwaethaf ei safon hawliau dynol gwael, mae Lloegr hefyd wedi bod yn brif gyflenwr offer milwrol i Saudi Arabia ers 1965.<ref>{{Cite book|first=Charles|last=Gardner|title=British Aircraft Corporation|publisher=B.T. Batsford Ltd|isbn=978-0-7134-3815-4|pages=224–249|year=1981}}</ref> Ers 1985, mae'r DU wedi cyflenwi awyrennau milwrol - yn enwedig awyrennau ymladd Tornado ac offer lladd arall fel rhan o fargen arfau Al-Yamamah tymor hir yr amcangyfrifir ei bod yn werth £43 biliwn erbyn 2006 ac y credir ei bod yn werth a £40 biliwn wedi hynny.<ref>{{Cite news|first=Dominic|last=O'Connell|title=BAE cashes in on £40bn Arab jet deal|work=The Sunday Times|date=20 August 2006|url=http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2095-2320097,00.html|location=London}}</ref> Ym Mai 2012, llofnododd y cwmni Prydeinig BAE fargen gwerth £1.9bn ($ 3bn) i gyflenwi jetiau Hawk i Sawdi Arabia. <ref>{{Cite news|url=http://uk.reuters.com/article/uk-saudi-britain-defence-idUKBRE84M0JN20120523|title=Saudi Arabia|work=Reuters|date=23 May 2012}}</ref>
Mae [[dyodiad]] gaeaf yn y rhan fwyaf o'r wlad fel arfer yn cwympo fel [[eira]]. Mae gan rannau mwyaf gorllewinol Oblast Kaliningrad ar y Vistula, a rhai rhannau yn ne Krasnodar Krai a Gogledd y Cawcasws hinsawdd gefnforol. Mae'r rhanbarth ar hyd arfordir Volga Isaf a Môr Caspia, yn ogystal â rhai rhannau mwyaf deheuol Siberia, [[hinsawdd lled-cras]].<ref name="climate1">{{Cite journal|last=Beck|title=Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution|issn=2052-4463|pmc=6207062|pmid=30375988|doi=10.1038/sdata.2018.214|pages=180214|volume=5|date=30 October 2018|journal=Scientific Data|first6=Eric F.|first=Hylke E.|last6=Wood|first5=Alexis|last5=Berg|first4=Noemi|last4=Vergopolan|first3=Tim R.|last3=McVicar|first2=Niklaus E.|last2=Zimmermann|bibcode=2018NatSD...580214B}}</ref>
 
== Daearyddiaeth ==
Trwy lawer o diriogaeth Rwsia, dim ond dau dymor penodol sydd - y gaeaf a'r haf - gan fod y gwanwyn a'r hydref fel arfer yn gyfnodau byr o newid rhwng tymereddau hynod isel ac uchel iawn.<ref name="Climate">{{Cite web|url=http://countrystudies.us/russia/24.htm|title=Climate|editor-last=Glenn E. Curtis|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=10 July 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Glenn E. Curtis, ed. (1998). </cite></ref> Y mis oeraf yw mis Ionawr (Chwefror ar yr arfordir); y cynhesaf yw mis Gorffennaf fel rheol. Mae ystodau tymheredd mawr yn nodweddiadol. Yn y gaeaf, mae'r tymheredd yn oerach o'r de i'r gogledd ac o'r gorllewin i'r dwyrain. Gall hafau fod yn eithaf poeth, hyd yn oed yn Siberia. <ref>{{Cite journal|last=Drozdov|first=V. A.|title=Ecological and Geographical Characteristics of the Coastal Zone of the Black Sea|journal=GeoJournal|year=1992|doi=10.1007/BF00717701|volume=27|page=169|issue=2|last2=Glezer|first2=O. B.|last3=Nefedova|first3=T. G.|last4=Shabdurasulov|first4=I. V.}}</ref>
[[Delwedd:Saudi_Arabia_Topography.png|chwith|bawd| Topograffi Saudi Arabia]]
Mae Sawdi Arabia tua 80 y cant o [[Arabia|Benrhyn Arabia]] (penrhyn mwya'r byd),<ref name="Stokes605">{{Cite book|title=Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, Volume 1|first=Jamie|last=Stokes|year=2009|isbn=978-0-8160-7158-6|page=605}}</ref> gorwedd rhwng lledredau 16 ° a 33 ° Gog a hydoedd 34 ° a 56 ° Dwy. Oherwydd nad yw ffiniau deheuol y wlad â'r [[Yr Emiradau Arabaidd Unedig|Emiraethau Arabaidd Unedig]] ac [[Oman]] wedi'u marcio'n fanwl gywir, nid yw union faint y wlad wedi'i diffinio.<ref name="Stokes605" /> Mae Llyfr Ffeithiau'r Byd CIA yn amcangyfrif 2,149,690 km ac yn rhestru Sawdi Arabia fel y 13eg wladwriaeth fwyaf yn y byd.<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html|title=CIA World Factbook – Rank Order: Area|date=26 January 2012}}</ref> Yn ddaearyddol hi yw'r wlad fwyaf yn y [[Y Dwyrain Canol|Dwyrain Canol]] a Phlât Arabia.<ref>{{Cite book|last=University Microfilms|title=Dissertation Abstracts International: The sciences and engineering|date=2004|page=23}}</ref>
 
Dominyddir daearyddiaeth amrywiol Saudi Arabia gan [[Anialwch Arabia]], lled-anialdiroedd cysylltiedig, llwyni, paith, sawl cadwyn o fynyddoedd, caeau lafa folcanig ac ucheldiroedd. Y Rub 'al Khali ("Chwarter Gwag") yn rhan dde-ddwyreiniol y wlad yw anialwch tywod cyffiniol mwyaf y byd, ac mae'n 647,500 km sg.<ref>{{Cite book|title=Saudi Arabia: an environmental overview|year=2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-415-41387-9|url=https://books.google.com/books?id=Vacv2wy3yd8C&lpg=PA141|last=Vincent, Peter|page=141}}</ref> Er bod llynnoedd yn y wlad, Saudi Arabia yw'r wlad fwyaf yn y byd (yn ôl ardal) heb afonydd parhaol. Ceir llawer o [[Wadi|Wadis]], sef afonydd nad ydynt yn barhaol. Mae'r ardaloedd ffrwythlon i'w cael yn y dyddodion llifwaddodol mewn wadis, basnau a thir ffrwythlon.<ref name="Britannica" /> Y brif nodwedd dopograffig yw'r llwyfandir canolog sy'n codi'n sydyn o'r [[Môr Coch]] ac yn disgyn yn raddol i'r [[Najd]] a thuag at [[Gwlff Persia]]. Ar arfordir y Môr Coch, mae gwastadedd arfordirol cul, o'r enw Tihamah ac mae talaith de-orllewinol Asir yn fynyddig, ac mae'n cynnwys Mynydd Sawda (3,133 m (10,279 tr) sef copa ucha'r wlad.<ref name="Britannica" />
 
Ac eithrio'r rhanbarthau de-orllewinol fel Asir, mae gan Sawdi Arabia hinsawdd anial gyda thymheredd uchel iawn yn ystod y dydd, yn yr haf, a chwymp tymheredd sydyn yn y nos. Mae tymereddau cyfartalog yr haf oddeutu 45 ° C (113 ° F), ond gall fod mor uchel â 54 ° C (129 ° F) ar ei fwyaf eithafol. Yn y gaeaf, anaml y bydd y tymheredd yn gostwng o dan 0 ° C (32 ° F) ac eithrio rhanbarthau gogleddol y wlad.<ref>{{Cite web|url=https://stepfeed.com/snow-city-saudi-arabia-s-tabuk-region-dresses-in-white-to-mesmerize-people-0481|title=Snow City: Saudi Arabia's Tabuk region dresses in white to mesmerize people|website=stepfeed.com|date=13 January 2020|access-date=2021-01-09}}</ref> Y tymheredd isaf a gofnodwyd hyd yma yw −12.0&nbsp;° C (10.4&nbsp;° F), a hynny yn Turaif.<ref name="SaudiCC">{{Cite web|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/saunc2.pdf|title=Second National Communication|publisher=Kingdom of Saudi Arabia|page=2|access-date=24 October 2016}}</ref>
 
Yn y gwanwyn a'r hydref mae'r gwres yn dymherus, mae'r tymheredd ar gyfartaledd tua 29 ° C (84 ° F). Mae'r glawiad blynyddol yn isel iawn. Yn rhanbarthau'r De ceir monsŵn Cefnfor India, sy'n gryn ddylanwad, ac sydd fel arfer yn digwydd rhwng Hydref a Mawrth. 300mm yw cyfartaledd y glawiad yn ystod y cyfnod hwn, sef tua 60 y cant o'r dyodiad blynyddol.<ref name="weather">{{Cite web|url=http://www.weatheronline.co.uk/reports/climate/Saudi-Arabia.htm|title=Saudi Arabia|publisher=Weather Online}}</ref> Mae Sawdi Arabia'n gartref i oddeutu 1300 o ynysoedd.<ref>{{Cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/life-style/art-and-culture/2017/05/02/Saudi-Arabia-s-1000-islands-.html|title=VIDEO: Do you know there are 1,300 islands in Saudi Arabia?|website=english.alarabiya.net|date=3 August 2017|access-date=2019-10-26}}</ref>
 
=== Bioamrywiaeth ===
<div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:204px;max-width:204px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"></img></div><div class="thumbcaption"> Mae'r [[Arabian horse|ceffyl Arabaidd]] yn frodorol i Arabia, ac yn elfen bwysig o lên gwerin Arabaidd traddodiadol</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"></img></div><div class="thumbcaption">[[Arabian leopard|Y llewpard Arabaidd]] sydd mewn perygl mawr</div></div></div></div></div>Mae Sawdi Arabia'n gartref i bum ecoranbarth: anialwch niwl arfordirol Penrhyn Arabia, safanatroedleoedd De-orllewin Arabia, coetiroedd mynyddig De-orllewin Arabia , Anialwch Arabia, ac anialwch trofannol a lled-anialwch Môr Coch Nubo-Sindia. <ref name="DinersteinOlson2017">{{Cite journal|last=Dinerstein|first8=Suzanne|pmid=28608869|doi=10.1093/biosci/bix014|issn=0006-3568|pages=534–545|year=2017|issue=6|volume=67|journal=BioScience|title=An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm|first9=Prashant|last9=Hedao|last8=Palminteri|first=Eric|first7=Nathan|last7=Hahn|first6=Eric|last6=Wikramanayake|first5=Neil D.|last5=Burgess|first4=Carly|last4=Vynne|first3=Anup|last3=Joshi|first2=David|last2=Olson|pmc=5451287}}</ref>
[[Delwedd:Саблинский_хребет.jpg|bawd| Parc Cenedlaethol Yugyd Va yng Ngweriniaeth Komi yw'r [[parc cenedlaethol]] mwyaf yn Ewrop.<ref name="urals">{{Cite web|url=https://earthobservatory.nasa.gov/images/87198/the-ural-mountains|title=The Ural Mountains|publisher=[[NASA]]|website=[[NASA Earth Observatory]]|date=13 July 2011|access-date=27 May 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://earthobservatory.nasa.gov/images/87198/the-ural-mountains "The Ural Mountains"]. </cite></ref>]]
Oherwydd ei faint enfawr, mae gan Rwsia ecosystemau amrywiol, gan gynnwys anialwch pegynol, twndra, twndra coedwig, taiga, coedwig gymysg a llydanddail, paith coedwig (''steppe''), [[Stepdir|paith]], lled-anialwch ac is-drofannau.<ref name="climate">{{Cite web|url=https://www.cbd.int/countries/profile/?country=ru|title=Russian Federation - Main Details|website=[[Convention on Biological Diversity]]|access-date=27 June 2021}}</ref> Mae tua hanner tiriogaeth Rwsia yn goediog, <ref name="cia">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/russia/|title=Russia - The World Factbook|website=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=26 December 2007}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/russia/ "Russia - The World Factbook"]. </cite></ref> ac mae ganddi warchodfeydd coedwig mwya'r byd,<ref name="biodiversity">{{Cite web|url=http://education.rec.org/ru/en/biodiversity/in_russia/index.shtml|title=Biodiversity in Russia|website=[[Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe]]|access-date=23 October 2019}}</ref> a elwir yn "Ysgyfaint Ewrop"; gan ddod yn ail yn unig i goedwig law yr Amazon o ran faint o [[Carbon deuocsid|garbon deuocsid y]] mae'n ei amsugno.<ref>{{Cite news|last=Walsh|first=Nick Paton|title=It's Europe's lungs and home to many rare species. But to Russia it's £100bn of wood|work=[[The Guardian]]|url=https://www.theguardian.com/world/2003/sep/19/environment.russia|access-date=26 December 2007|location=[[London]]|quote="Forest makes up 70% of Russia's territory and spans 12 time zones. It is known as Europe's lungs and is second only to the Amazon in the amount of carbon dioxide it absorbs, and is home to many rare species."|date=19 September 2003}}</ref>
 
Mae'r bywyd gwyllt yn cynnwys [[llewpard Arabia]],<ref name="Judas et al., 2006">{{Cite journal|last=Judas, J.|last2=Paillat, P.|last3=Khoja, A.|last4=Boug, A.|year=2006|title=Status of the Arabian leopard in Saudi Arabia|url=http://www.catsg.org/fileadmin/filesharing/3.Conservation_Center/3.2._Status_Reports/leopard/Judas_et_al_2006_Status_of_the_Arabian_Leopard_in_Saudi_Arabia.pdf|journal=Cat News|volume=Special Issue 1|pages=11–19}}</ref> <ref name="Spalton et al., 2006">{{Cite journal|last=Spalton, J.A.|last2=Al-Hikmani, H.M.|year=2006|title=The Leopard in the Arabian Peninsula – Distribution and Subspecies Status|journal=Cat News|issue=Special Issue 1|pages=4–8|url=http://www.yemenileopard.org/files/cms/reports/Cat_News_Special_Issue_1_-_Arabian_leopard.pdf}}</ref> blaidd, hyena streipiog, mongws, babŵn, ysgyfarnog, cath dywod, a jerboa. Roedd anifeiliaid fel y gazelle, yr oryx, y llewpard a'r cheetahs<ref name="Nowell1996">{{Cite book|last=Nowell, K.|last2=Jackson, P.|chapter=Asiatic cheetah|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|year=1996|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|location=Gland, Switzerland|isbn=978-2-8317-0045-8|pages=41–44}}</ref> yn gymharol niferus tan y [[19g]], pan lleihawyd niferoedd yr anifeiliaid hyn oherwydd gorhela, a bu bron i lawer ddiflannu'n llwyr. Roedd y llew Asiatig (a oedd o bwys diwylliannol) yn Sawdi Arabia tan ddiwedd y [[19g]] cyn iddo gael ei hela i ddifodiant yn y gwyllt.<ref name="Nader_al1989">{{Cite book|last=Nader|first=I. A.|year=1989|chapter=Rare and endangered mammals of Saudi Arabia|pages=220–228|editor-last=Abu-Zinada|editor-first=A. H.|editor-last2=Goriup|editor-first2=P. D.|editor-last3=Nader|editor-first3=L. A|title=Wildlife conservation and development in Saudi Arabia|location=[[Riyadh]]}}</ref> Ymhlith yr adar mae hebogau (sy'n cael eu dal a'u hyfforddi ar gyfer hela), eryrod, hebogau, fwlturiaid, llysiau'r tywod a bwlbwliaid. Mae yna sawl rhywogaeth o nadroedd, gyda llawer ohonyn nhw'n wenwynig. Ceir bywyd morol cyfoethog, gyda'r Môr Coch yn [[ecosystem]] arbennig o gyfoethog ac amrywiol. Cofnodwyd mwy na 1200 o rywogaethau o bysgod<ref name="fishbase">{{Cite web|url=http://www.fishbase.org/TrophicEco/FishEcoList.php?ve_code=5|title=FishBase|last=Froese|first=Ranier|last2=Pauly, Daniel|access-date=12 March 2009|year=2009}}</ref> yn y Môr Coch, ac mae tua 10% o'r rhain i'w cael yma'n unig.<ref>{{Cite book|last=Siliotti|first=A.|title=Fishes of the red sea|editor-last=Verona, Geodia|year=2002|isbn=978-88-87177-42-8}}</ref> Mae hyn hefyd yn cynnwys 42 rhywogaeth o bysgod dŵr dwfn . <ref name="fishbase" />
Mae bioamrywiaeth Rwsia yn cynnwys 12,500 o rywogaethau o blanhigion fasgwlaidd, 2,200 o rywogaethau o bryoffytau, tua 3,000 o rywogaethau o [[Cen|gen]], 7,000-9,000 o rywogaethau o algâu, ac 20,000-25,000 o rywogaethau o [[Ffwng|ffyngau]]. Mae ffawna Rwsia'n cynnwys 320 o rywogaethau o [[Mamal|famaliaid]], dros 732 o rywogaethau o [[Aderyn|adar]], 75 rhywogaeth o [[Ymlusgiad|ymlusgiaid]], tua 30 rhywogaeth o [[Amffibiad|amffibiaid]], 343 rhywogaeth o [[Pysgod dŵr croyw|bysgod dŵr croyw]], tua 1,500 o rywogaethau o bysgod dŵr hallt, 9 rhywogaeth o seicostomata, ac oddeutu 100-150,000 o [[Infertebrat|infertebratau]].<ref>{{Cite web|url=http://education.rec.org/ru/en/biodiversity/in_russia/04-04-02.shtml|title=Species richness of Russia|website=[[Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe]]|access-date=27 June 2021}}</ref> Ceir oddeutu 1,100 o rywogaethau planhigion ac anifeiliaid prin ac mewn perygl wedi'u cynnwys yn Llyfr Data Coch Rwsia.<ref name="climate">{{Cite web|url=https://www.cbd.int/countries/profile/?country=ru|title=Russian Federation - Main Details|website=[[Convention on Biological Diversity]]|access-date=27 June 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.cbd.int/countries/profile/?country=ru "Russian Federation - Main Details"]. </cite></ref>
 
Mae'r amrywiaeth gyfoethog yma'n rhannol oherwydd y 2,000 km (1,240 mi) o [[Riff cwrel|rîff gwrel]] yn ymestyn ar hyd ei morlin; mae'r riffiau ymylol hyn yn 5000-7000 mlynedd oed ac maent wedi'u ffurfio i raddau helaeth o acropora caregog a chwrelau porites. Mae'r riffiau'n ffurfio llwyfannau ac weithiau morlynnoedd ar hyd yr arfordir ac ambell nodwedd arall fel silindrau (fel y Twll Glas yn Dahab ). Mae rhywogaethau pelagig o bysgod y Môr Coch yn ymweld â'r riffiau arfordirol hyn hefyd, gan gynnwys rhai o'r 44 rhywogaeth o siarc . Yma yn y Môr Coch hefyd ceir llawer o riffiau alltraeth
== Llywodraeth a gwleidyddiaeth ==
Yn ôl [[Cyfansoddiad Rwsia]], mae'r wlad yn ffederasiwn anghymesur ac yn weriniaeth lled-arlywyddol, lle mae'r arlywydd yn bennaeth y wladwriaeth,<ref>{{Cite web|title=The Constitution of the Russian Federation|website=(Article 80, §&nbsp;1)|url=http://www.constitution.ru/en/10003000-05.htm|access-date=27 December 2007}}</ref> a'r prif weinidog yw pennaeth y llywodraeth. Mae Ffederasiwn Rwsia wedi'i strwythuro'n sylfaenol fel democratiaeth gynrychioliadol aml-bleidiol, gyda'r llywodraeth ffederal yn cynnwys tair cangen:<ref name="DeRouenHeo2005">{{Cite book|first=Karl R.|last=DeRouen|first2=Uk|last2=Heo|title=Defense and Security: A Compendium of National Armed Forces and Security Policies|url=https://books.google.com/books?id=wdeBgfmZI0cC&pg=PA666|year=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-85109-781-4|page=666}}</ref>
 
Ymhlith yr anifeiliaid domestig mae'r ceffyl chwedlonol Arabaidd, y camel Arabaidd, defaid, geifr, gwartheg, asynnod, ieir, ac ati. Gan adlewyrchu amodau anialwch amlycaf y wlad, mae bywyd planhigion Sawdi Arabia'n cynnwys perlysiau, planhigion a llwyni nad oes angen llawer o ddŵr arnynt. Mae'r palmwydd dyddiad (y ''Phoenix dactylifera'') yn gyffredin.
* Deddfwriaethol: Mae Cynulliad Ffederal [[dwysiambraeth]] Rwsia, (sy'n cynnwys Dwma'r Wladwriaeth o 450-aelod a Chyngor y Ffederasiwn 170 aelod), yn mabwysiadu cyfraith ffederal, yn datgan rhyfel, yn cymeradwyo cytundebau, ac mae ganddo bŵer y pwrs a phwer [[Uchelgyhuddiad|uchelgyhuddo'r]] arlywydd.
* Gweithrediaeth (''Executive''): Yr arlywydd yw prif-bennaeth y Lluoedd Arfog, a gall roi feto ar filiau deddfwriaethol cyn iddynt ddod yn gyfraith, ac mae'n penodi Llywodraeth Rwsia (Cabinet) a swyddogion eraill, sy'n gweinyddu ac yn gorfodi deddfau a pholisïau ffederal.
* Barnwriaeth: Mae'r Llys Cyfansoddiadol, y Goruchaf Lys a llysoedd ffederal is (y mae eu barnwyr yn cael eu penodi gan Gyngor y Ffederasiwn ar argymhelliad yr arlywydd), yn dehongli deddfau ac yn gallu gwrthdroi deddfau y maent yn eu hystyried yn anghyfansoddiadol.
 
== Is-adrannau gweinyddol ==
Etholir yr arlywydd trwy bleidlais boblogaidd am dymor o chwe blynedd (yn gymwys am ail dymor, ond nid am drydydd tymor yn olynol).<ref>{{Cite web|title=The Constitution of the Russian Federation|website=(Article 81, §&nbsp;3)|url=http://www.constitution.ru/en/10003000-05.htm|access-date=27 December 2007}}</ref> Mae gweinidogaethau'r llywodraeth yn cynnwys y prif weinidog a'i ddirprwyon, ei weinidogion, ac unigolion dethol eraill. Penodir pob un gan yr arlywydd ar argymhelliad y prif weinidog (tra bo penodi'r olaf yn gofyn am gydsyniad Dwma'r Wladwriaeth).
Rhennir Sawdi Arabia yn 13 [[rhanbarth]]<ref>{{Cite web|url=http://www.arab.net/saudi/sa_admindivisions.htm|title=Saudi Arabia: Administrative divisions|publisher=arab.net}}</ref> ({{Lang-ar|مناطق إدارية}}; ''manatiq idāriyya''). Mae'r rhanbarthau hyn yn cael eu rhannu ymhellach yn 118 o Daleithiau ({{Lang-ar|محافظات}}; ''muhafazat''). Mae'r nifer hwn yn cynnwys y 13 o brifddinasoedd rhanbarthol, sydd â statws gwahanol fel bwrdeistrefi ({{Lang-ar|أمانة}}; ''amanah)'' dan arweiniad meiri ({{Lang-ar|أمين}}; ''amin''). Mae'r Taleithiau yn cael eu rhannu ymhellach i mewn i is-Taleithiau ({{Lang-ar|مراكز}}; ''marakiz'' ''markaz)''.{{Saudi Arabia Prv}}13 rhanbarth Sawdi Arabia.
 
=== RhaniadauEconomi gwleidyddol ===
Ym mis Hydref 2018, Sawdi Arabia yw'r economi fwyaf yn y [[Dwyrain Canol]] a'r 18fed mwyaf yn y byd. Mae gan Sawdi Arabia gronfeydd wrth gefn ail-fwyaf mwyaf y byd a'r wlad yw'r allforiwr petroliwm mwyaf.<ref name="autogenerated1995">{{Cite web|url=http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/169.htm|title=Saudi Arabia|publisher=OPEC|date=1 January 1995|access-date=28 September 2012}}</ref><ref>[https://www.npr.org/2011/06/08/137065443/opec-decides-not-to-increase-oil-production "OPEC Decides Not To Increase Oil Production"], Jeff Brady. </ref> Mae ganddi hefyd y pumed gronfa wrth gefn o nwy naturiol profedig fwyaf. Oherwydd hyn oll, ystyrir Sawdi Arabia'n "bŵer ynni".<ref name="undp">{{Cite web|url=http://arabstates.undp.org/subpage.php?spid=31&sscid=142|title=Saudi Arabia's first step towards clean energy technologies|publisher=[[United Nations Development Programme|UNDP]]|access-date=5 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528085109/http://arabstates.undp.org/subpage.php?spid=31&sscid=142|archivedate=28 May 2012}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Global Energy Geopolitics and Iran|journal=Uluslararası İlişkiler|last=Balamir Coşkun, Bezen|volume=5|issue=20|pages=179–201|date=Winter 2009|url=http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2011/06/Global-Energy-Geopolitics-and-Iran.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401102351/http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2011/06/Global-Energy-Geopolitics-and-Iran.pdf|archive-date=1 April 2014}}</ref> Mae ganddi gyfanswm amcangyfrifedig ail uchaf o adnoddau naturiol, a brisiwyd yn US $34.4 triliwn yn 2016.<ref>{{Cite web|url=http://www.investopedia.com/articles/markets-economy/090516/10-countries-most-natural-resources.asp|title=10 Countries With The Most Natural Resources|date=12 September 2016|last=Anthony|first=Craig|website=[[Investopedia]]}}</ref> Prif economi'r wlad yw [[petroliwm]]; mae tua 63%<ref>{{Cite news|last=By Nayla Razzouk and Claudia Carpenter|title=Saudi Arabia Sees Higher Oil Revenue as OPEC Cuts Boost Prices|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-19/saudi-arabia-sees-higher-oil-revenue-as-opec-cuts-boost-prices|work=Bloomberg.com|date=19 December 2017}}</ref> o refeniw cyllideb a 67%<ref>{{Cite web|url=https://oec.world/en/profile/country/sau/|title=OEC – Saudi Arabia (SAU) Exports, Imports, and Trade Partners|website=oec.world|access-date=15 August 2019}}</ref> o'i enillion allforio yn dod o'r diwydiant olew. Dibyna'n helaeth ar weithwyr tramor, gyda thua 80% o'r rhai a gyflogir yn y sector preifat yn dod o wledydd eraill.<ref name="coy-employ">{{Cite journal|last=Coy, Peter|title=Online Education Targets Saudi Arabia's Labor Problem, Starting With Women|journal=Bloomberg Businessweek|date=16 July 2014|url=http://www.businessweek.com/articles/2014-07-16/can-online-classes-fix-saudi-arabias-broken-labor-market|quote=Saudi citizens account for two-thirds of employment in the high-paying, comfortable public sector, but only one-fifth of employment in the more dynamic private sector, according to the International Monetary Fund (PDF).}}</ref><ref name="McDowall">Economists "estimate only 30–40 percent of working-age Saudis hold jobs or actively seek work," the official employment rate of around 12 percent notwithstanding: {{Cite news|first=Angus|last=McDowall|title=Saudi Arabia doubles private sector jobs in 30-month period|url=http://english.alarabiya.net/en/business/2014/01/20/Saudi-Arabiya-doubles-number-of-citizens-in-private-sector-jobs.html|agency=Reuters|date=19 January 2014}}</ref> Ymhlith yr heriau i economi Saudi mae atal neu wrthdro’r dirywiad mewn incwm y pen, gwella addysg i baratoi ieuenctid ar gyfer y gweithlu a darparu cyflogaeth iddynt, arallgyfeirio’r economi, ysgogi’r sector preifat ac adeiladu tai, a lleihau llygredd ac anghydraddoldeb. <ref name="HT2009: 150">[[Saudi Arabia#HT2009|Tripp, ''Culture Shock'', 2009]]: p. 206</ref>
Yn ôl y [[Cyfansoddiad Rwsia|cyfansoddiad]], mae Ffederasiwn Rwsia'n cynnwys 85 o [[Deiliaid ffederal Rwsia|ddeiliaid ffederal]] (''federal subjects'').{{Efn|Including the disputed [[Republic of Crimea]], and the federal city of [[Sevastopol]].}} Yn 1993, pan fabwysiadwyd y cyfansoddiad newydd, rhestrwyd 89 o ddeiliaid ffederal, ond unwyd rhai yn ddiweddarach. Mae gan y deiliaid ffederal hyn gynrychiolaeth gyfartal - dau gynrychiolydd yr un - yng Nghyngor y Ffederasiwn,<ref>{{Cite web|title=The Constitution of the Russian Federation|website=(Article 95, §&nbsp;2)|url=http://www.constitution.ru/en/10003000-06.htm|access-date=27 December 2007}}</ref> tŷ uchaf y Cynulliad Ffederal. Fodd bynnag, maent yn wahanol o ran hyd a lled eu hymreolaeth.<ref>KARTASHKIN, V., & ABASHIDZE, A. (2004). </ref>
[[Delwedd:Map_of_federal_subjects_of_Russia_(2014).svg|canol]]
 
Yn 2021 roedd y diwydiant olew yn cynnwys tua 45% o gynnyrch mewnwladol crynswth enwol Sawdi Arabia, o'i gymharu â 40% o'r sector preifat. Yn swyddogol mae gan Sawdi Arabia oddeutu 260 biliwn barel o gronfeydd olew wrth gefn, sy'n cynnwys tua un rhan o bump o gyfanswm cronfeydd wrth gefn petroliwm profedig y byd.<ref>{{Cite web|url=http://www.eia.doe.gov/emeu/international/reserves.html|title=World Proved Reserves of Oil and Natural Gas, Most Recent Estimates|publisher=Eia.doe.gov}}</ref>
==== Ardaloedd ffederal ====
 
Mae'r [[Deiliaid ffederal Rwsia|deiliaid ffederal]] wedi'u grwpio'n wyth [[Dosbarthau ffederal yn Rwsia|dosbarth ffederal]], pob un wedi'i weinyddu gan gennad a benodir gan Arlywydd Rwsia.<ref>''Russian Classification of Economic Regions'' (OK&nbsp;024–95) of 1 January 1997 as amended by the Amendments #1/1998 through #5/2001. </ref> Yn wahanol i'r deiliaid ffederal, nid yw'r is-dosbarthau ffederal yn lefel is-lywodraethol ond maent yn lefel o weinyddiaeth i'r llywodraeth ffederal. Mae gan genhadon arlywyddol ardaloedd ffederal y pŵer i weithredu cyfraith ffederal ac i gydlynu cyfathrebu rhwng yr arlywydd a'r llywodraethwyr rhanbarthol.
Gosododd effaith annisgwyl [[pandemig COVID-19]] ar yr economi, ynghyd â tystiolaeth o [[hawliau dynol]] gwael Sawdi Arabia, heriau annisgwyl iawn. <ref>{{Cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-04-29/saudi-prince-mbs-s-vision-2030-confronts-coronavirus-oil-shock|title=Saudi Prince's Year of Prestige Is Unraveling in Front of Him|access-date=29 April 2020|website=Bloomberg}}</ref> Ar 2 Mai, cyfaddefodd Gweinidog Cyllid Sawdi Arabia fod economi’r wlad yn wynebu argyfwng economaidd difrifol am y tro cyntaf ers degawdau, oherwydd y pandemig yn ogystal â dirywiad mewn marchnadoedd olew byd-eang. Dywedodd Mohammed Al-Jadaan y bydd y wlad yn cymryd mesurau "poenus" ac yn cadw'r holl opsiynau ar agor i ddelio â'r effaith.â<ref>{{Cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-05-02/saudi-arabia-looking-at-painful-measures-deep-spending-cuts|title=Saudi Arabia Looks at 'Painful' Measures, Deep Spending Cuts|access-date=2 May 2020|website=Bloomberg}}</ref>
 
=== Merched ===
Nid oes gan ferched hawliau cyfartal i ddynion yn y deyrnas; mae [[Adran Wladol yr Unol Daleithiau|Adran Wladwriaeth]] yr UD yn ystyried bod sut y mae llywodraeth Sawdi Arabia yn gwahaniaethu yn erbyn menywod yn “broblem sylweddol” ac yn nodi nad oes gan fenywod lawer o hawliau gwleidyddol oherwydd polisïau gwahaniaethol y llywodraeth.<ref name="State2010">{{Cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110412164532/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archivedate=12 April 2011|title=2010 Human Rights Report: Saudi Arabia|date=8 April 2011|publisher=U.S. State Department|access-date=11 July 2011}}</ref> Roedd Adroddiad Bwlch Rhyw Byd-eang [[Fforwm Economaidd y Byd]] 2021 yn Sawdi Arabia yn 147fed allan o 156 o wledydd ar gyfer cydraddoldeb rhywiol.<ref name="jpost.com">{{Cite web|title=Women in Saudi Arabia to be allowed to live, travel without male guardian|url=https://www.jpost.com/middle-east/women-in-saudi-arabia-to-be-allowed-to-live-travel-without-male-guardian-671041|access-date=2021-06-21|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|language=en-US}}</ref> Fodd bynnag, ers i Mohammed bin Salman gael ei benodi’n Dywysog y Goron yn 2017, gwelwyd cyfres o ddiwygiadau cymdeithasol ynglŷn â hawliau menywod.
 
O dan gyfraith Sawdi, rhaid i bob oedolyn benywaidd gael perthynas wrywaidd yn "warcheidwad" ( neu ''wali''),<ref name="State2010">{{Cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110412164532/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archivedate=12 April 2011|title=2010 Human Rights Report: Saudi Arabia|date=8 April 2011|publisher=U.S. State Department|access-date=11 July 2011}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20110412164532/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm "2010 Human Rights Report: Saudi Arabia"]. </cite></ref> O 2008 ymlaen, roedd yn ofynnol i fenyw gael caniatâd gan ei gwarcheidwad gwrywaidd er mwyn eithio, astudio neu weithio.<ref name="State2010" /><ref name="HRWPM2">{{Cite book|title=Perpetual Minors: human rights abuses from male guardianship and sex segregation in Saudi Arabia|last=Human Rights Watch|year=2008|page=2|url=https://books.google.com/books?id=nFv4d6LdyFEC}}</ref> Caniataodd archddyfarniad brenhinol a basiwyd ym Mai 2017 iddynt ddefnyddio gwasanaethau'r llywodraeth fel addysg a gofal iechyd heb fod angen caniatâd gwarcheidwad gwrywaidd. Fodd bynnag, nododd y gorchymyn hefyd na ddylid ei ganiatáu oni bai ei fod yn cyd-fynd â system Sharia.<ref>{{Cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2017/05/04/Saudi-women-no-longer-need-male-guardian-consents-to-receive-services-.html|title=Saudi women no longer need male guardian consents to receive services|website=[[Al Arbiya]]|date=4 May 2017|access-date=10 May 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/saudi-arabia-male-guardianship-relax-women-work-study-gender-equality-a7721641.html|title=Saudi Arabia to let women work and study without man's permission|first=Jon|last=Sharman|website=[[The Independent]]|date=4 May 2017|access-date=10 May 2017}}</ref>
[[Delwedd:Saudi_in_niqap.jpg|bawd| Dynes Saudi yn gwisgo niqāb yn Riyadh.]]
Yn ôl ffeminydd a newyddiadurwr blaenllaw o Sawdi, Wajeha al-Huwaider, "Mae menywod Sawdi'n wan, waeth pa mor uchel yw eu statws, hyd yn oed y rhai 'pampered' yn eu plith, oherwydd 'does ganddyn nhw ddim deddf i'w hamddiffyn rhag ymosodiad gan unrhyw un."<ref>{{Cite web|title=Saudi Writer and Journalist Wajeha Al-Huwaider Fights for Women's Rights|url=http://memri.org/bin/articles.cgi?Page=archives&Area=ia&ID=IA31206|publisher=[[MEMRI]]}}</ref>
 
Mae menywod yn wynebu gwahaniaethu yn y llysoedd, ee mae tystiolaeth un dyn yn cyfateb i dystiolaeth dwy fenyw mewn cyfraith teulu ac etifeddiaeth.<ref name="State2010">{{Cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110412164532/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm|archivedate=12 April 2011|title=2010 Human Rights Report: Saudi Arabia|date=8 April 2011|publisher=U.S. State Department|access-date=11 July 2011}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20110412164532/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154472.htm "2010 Human Rights Report: Saudi Arabia"]. </cite></ref> Caniateir polygami ar gyfer dynion,<ref>[[Saudi Arabia#Long|Long]], p. 66</ref> ac mae gan ddynion hawl unochrog i ysgaru eu gwragedd heb unrhyw gyfiawnhad cyfreithiol.<ref name="Otto164">[[Saudi Arabia#Otto|Otto]], p. 164</ref> Dim ond gyda chydsyniad ei gŵr neu yn farnwrol y gall menyw gael ysgariad os yw ei gŵr wedi ei niweidio.<ref name="Otto163" /> Yn ymarferol, mae'n anodd iawn i fenyw o Sawdi gael ysgariad barnwrol.<ref name="Otto163">[[Saudi Arabia#Otto|Otto]], p. 163</ref> O ran y gyfraith etifeddiaeth, mae'r [[Corân]] yn nodi bod yn rhaid gadael dognau sefydlog o ystâd yr ymadawedig i'r ''etifeddion Qur'anig'' <ref name="Otto165">[[Saudi Arabia#Otto|Otto]], p. 165</ref> ac yn gyffredinol, mae etifeddion benywaidd yn derbyn hanner cyfran yr etifeddion gwrywaidd.<ref name="Otto165" />
 
Ar 25 Medi 2011, cyhoeddodd y Brenin Abdullah y byddai menywod Sawdi yn ennill yr hawl i bleidleisio ac i fod yn ymgeiswyr mewn etholiadau trefol, ar yr amod bod gwarcheidwad gwrywaidd yn rhoi caniatâd iddynt wneud hynny.<ref><span data-segmentid="4315" class="cx-segment">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-15052030|title=Women in Saudi Arabia to vote and run in elections|work=BBC News|date=25 September 2011}}</span><cite class="citation news cs1"><span class="cx-segment" data-segmentid="4316">''BBC News''. 25 September 2011.</span></cite></ref> Caniatawyd i fenywod bleidleisio a bod yn ymgeiswyr yn etholiadau trefol 12 Rhagfyr 2015.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-35075702|title=Saudi Arabia's women vote in election for first time|work=BBC News|date=12 December 2015|access-date=27 September 2017}}</ref>
 
Ym Medi 2017, cyhoeddodd y Brenin Salman archddyfarniad yn caniatáu i ferched yrru ceir, gan godi unig waharddiad y byd ar yrwyr sy'n fenywod.<ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2017/09/26/saudi-king-issues-decree-allowing-women-to-drive-report.html|title=Saudi King issues decree allowing women to drive|date=26 September 2017|publisher=CNBC}}</ref> Yn Chwefror 2018, gall menywod Sawdi nawr agor eu busnes eu hunain, heb ganiatâd dyn.<ref>{{Cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2018/02/18/Saudi-women-to-start-own-business-without-male-permission.html|title=Saudi women to start own business without male permission|website=Al Arabiya|date=18 February 2018|access-date=30 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180331104139/http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2018/02/18/Saudi-women-to-start-own-business-without-male-permission.html|archivedate=31 March 2018}}</ref> Ym Mawrth 2018, pasiwyd deddf yn caniatáu i famau Sawdi gadw eu plant ar ôl ysgariad heb orfod ffeilio unrhyw achosion cyfreithiol.<ref>{{Cite news|last=Qiblawi|first=Tamara|date=12 March 2018|title=Divorced Saudi women win right to get custody of children|url=https://edition.cnn.com/2018/03/12/middleeast/saudi-arabia-custody-law-intl/index.html|work=CNN|access-date=24 September 2018}}</ref>
 
Ar 1 Awst 2019, caniataodd Sawdi Arabia i ferched deithio dramor, cofrestru ysgariad neu briodas, a gwneud cais am ddogfennau swyddogol heb gydsyniad gwarcheidwad gwrywaidd. Mae'r deddfau hefyd yn rhoi hawliau i fenywod ar gyfer gwarchod plant bach.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2019/aug/03/we-feel-empowered-saudi-women-relish-new-freedoms|title='We feel empowered': Saudi women relish their new freedoms|last=correspondent|first=Martin Chulov Middle East|date=3 August 2019|work=The Guardian|access-date=4 August 2019|issn=0261-3077}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nation.com.pk/02-Aug-2019/saudi-arabia-to-allow-adult-women-to-travel-register-divorce|title=Saudi Arabia to allow adult women to travel, register divorce|date=2 August 2019|website=The Nation|access-date=4 August 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2019/08/02/middleeast/saudi-women-travel-passport-intl-hnk/index.html|title=Saudi Arabian women finally allowed to hold passports and travel independently|first=Jessie|last=Yeung|first2=Hamdi|last2=Alkhshali|website=CNN|date=2 August 2019|access-date=4 August 2019}}</ref>
 
== Addysg ==
[[Delwedd:KAUST_laboratory_buildings_and_town_mosque.jpg|bawd| Adeiladau labordy yn KAUST]]
Mae addysg am ddim ar bob lefel, er bod addysg uwch wedi'i chyfyngu i ddinasyddion yn unig.<ref>{{Cite web|url=https://www.ukessays.com/essays/education/the-saudi-education-system-education-essay.php|title=Saudi Education System|website=UKEssays.com|access-date=28 April 2019}}</ref> Ceir ysgolion elfennol, canolradd ac uwchradd lle mae rhan fawr o'r cwricwlwm ar bob lefel wedi'i neilltuo i Islam, ac, ar y lefel uwchradd, gall myfyrwyr ddilyn naill ai drac crefyddol neu drac technegol. Cyfradd llythrennedd yw 97.1% ymhlith dynion ac mae tua 92.71% ymhlith menywod (2017).<ref>{{Cite web|url=https://uis.unesco.org/en/country/sa?theme=education-and-literacy|title=Saudi Arabia- Literacy Rate|date=27 November 2016|website=UNESCO Institute of Statistics uis.unesco.org|access-date=28 October 2019}}</ref> Mae dosbarthiadau wedi'u gwahanu yn ôl rhyw.
 
Yn 2018, roedd Sawdi Arabia yn 28ain ledled y byd o ran allbwn ymchwil o ansawdd uchel yn ôl y cyfnodolyn gwyddonol ''Nature.''<ref>{{Cite web|url=https://www.natureindex.com/annual-tables/2018/country/all|title=2018 tables: Countries/territories|website=Nature Index}}</ref> Mae hyn yn golygu mai Sawdi Arabia yw'r wlad Dwyrain Canol, Arabaidd a Mwslimaidd sy'n perfformio orau.  Mae Sawdi Arabia'n gwario 8.8% o'i gynnyrch mewnwladol crynswth ar [[addysg]], o'i gymharu â'r cyfartaledd byd-eang o 4.6%.<ref>{{Cite web|url=http://www.arabnews.com/node/1503356/business-economy|title=Saudi Arabia most improved economy for business|date=28 May 2019|website=Arab News|access-date=28 May 2019}}</ref> Roedd yn safle 66 yn y Mynegai Arloesi Byd-eang yn 2020, i fyny o'r 68fed yn 2019.<ref>{{Cite web|title=Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2020/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Global Innovation Index 2019|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2019/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=RTD - Item|url=https://ec.europa.eu/newsroom/rtd/items/691898|access-date=2021-09-02|website=ec.europa.eu}}</ref><ref>{{Cite web|date=2013-10-28|title=Global Innovation Index|url=https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930|access-date=2021-09-02|website=INSEAD Knowledge|language=en}}</ref>
<nowiki>
[[Categori:Gwledydd a thiriogaethau RwsegAsia]]
[[Categori:Gwledydd y Dwyrain Canol]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'r CymanwladCynghrair y Gwladwriaethau AnnibynnolArabaidd]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau Cyngor EwropOPEC]]
[[Categori:Teyrnasoedd]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'r G20]]
[[Categori:Gwledydd Asiaa thiriogaethau Arabeg]]
[[Categori:Gwledydd EwropArabia]]
[[Categori:GweriniaethauSawdi ffederalArabia]]
[[Categori:RwsiaErthyglau gyda microfformats hAudio]]
[[Categori:Erthyglau sy'n cynnwys testun RwsegArabeg]]</nowiki>
[[Categori:Pages with unreviewed translations]]</nowiki>