Newid hinsawdd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
roedd gwalliau yn yr gwybodath am yr testun cynhesu byd eang
B Wedi gwrthdroi golygiadau gan 84.70.58.18 (Sgwrs); wedi adfer y golygiad diweddaraf gan InternetArchiveBot.
Tagiau: Gwrthdroi
Llinell 1:
{{byd bregus}}
Mae '''cynhesu byd-eang''' yn gynnydd a welwyd yn [[tymheredd cyfartalog y byd|nhymheredd cyfartalog y byd]] yn y degawdau diwethaf, a'r cynnydd pellach posibl yn y ganrif nesaf. Mae'r mwyafrif o wyddonwyr bellach yn credu bod cynhesu byd-eang yn digwydd, ar raddfa o gwmpas 0.3&nbsp;°C y ddegawd, a'i fod yn cael ei achosi gan gynnydd yng nghrynodiad y [[nwyon tŷ gwydr]], fel y'u gelwir, yn yr [[atmosffer]]. Yn ystod rhan gyntaf [[Oes yr Efydd]] roedd y tywydd yn gynhesach ac yn sychach. Y gydran bwysicaf oll o'r nwyon tŷ gwydr yw [[carbon deuocsid]] (CO<sub>2</sub>) oherwydd y maint a gynhyrchir, er fod gan nwyau eraill megis [[methan]] (CH<sub>4</sub>) fwy o effaith gan bob moliciwl. Y ffynonellau [[allyriant]] CO<sub>2</sub> mwyaf yw gorsafoedd pŵer, cerbydau, diwydiant a defnydd ynni'r cartref. Mae llosgi [[tanwydd ffosil]] yn cyfrannu tuag 80% at allyriant CO<sub>2</sub> dynol yn fyd-eang.
no
 
<gallery>
===[[Yes]]<ref>{{Cite web|title=Forced Choice Measures with an Answer Key: A Predictive Modelling Approach for Detecting Faking Behavior|url=http://dx.doi.org/10.31234/osf.io/r78mb|website=dx.doi.org|date=2021-08-10|access-date=2021-11-07|first=Angus William|last=Hughes|first2=Patrick Damien|last2=Dunlop|first3=Djurre|last3=Holtrop|first4=Serena|last4=Wee}}</ref> ‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡《》===
File:Sialens y Bac Cymreig gan CNC efo sain.webm|Ffilm fer, di-iaith am gynhesu byd eang
ѾඞඩᐮᛳᛳᛳᛳᛳᛳᛳᛳᛳᛳââââââââÒɰʘʘʘʘʘඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞ
Co2.png|Hylosgiad olew yn allyru '''[[carbon deuocsid]]'''
Sheep on a drought-affected paddock.jpg|Tir wedi ei grasu yn Ne Cymru Newydd, [[Awstralia]]; sy'n effeithio ar borfa'r defaid
</gallery>
 
==Theori newid hinsawdd==
ඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞඞ ha ha sus{{eginyn amgylchedd}}
{{prif|Effaith tŷ gwydr}}
[[Delwedd:Global Temperature Anomaly.svg|bawd|200px|dde|Cofnodion Tymheredd Ers 1880. Mae'r linell yn dangos cyfartaledd gofodol y tymheredd ar draws wyneb y ddaear, minws y cyfartaledd amserol dros y cyfnod 1951–1980 o'r cyfartaledd hwn.]]
Ers y [[chwyldro diwydiannol]] rydym wedi bod yn allyrru symiau enfawr o garbon deuocsid wrth i ni ddefnyddio mwy-a-mwy o egni. Mae'r carbon deuocsid sef un o brif nwyon tŷ gwydr yn casglu uwch yr atmosffer ac yn ynysu ein planed rhag y gwres [[isgoch]] rhag dianc. Ar y graff hinsawdd cyferbyn rydych yn gallu gweld bod y tymheredd wedi bod yn cynyddu ers y chwyldro diwydiannol yn yr 1800'au.
 
==Tystiolaeth Dros Newid Hinsoddol==
Mae meteorolegwyr wedi bod yn astudio a chofnodi data am yr hinsawdd yn fanwl dros y ddwy ganrif ddiwethaf, yn Ewrop, Gogledd America, ac ychydig o wledydd trofannol. Mae'r tystiolaethau diweddar yma yn gallu bod yn ddefnyddiol, ond mae'n rhaid mynd ymhellach nol mewn amser i weld y llun cyflawn. I wneud hyn mae'n rhaid edrych ar dystiolaethau gwahanol.
 
===Tystiolaeth Rewlifol===
Mae [[rhewlif]]au yn encilio fel ymateb i newidiadau hinsoddol. Mae cofnodion manwl ar gael ers 1644 o'r tri rhewlif ger yr alpau yn [[Ffrainc]], ([[Mer de Glace]], [[d'Argentierre]], a [[Des Bossons]]). Mae'r mwyafrif o rewlifau yn [[Hemisffer y Gogledd]] yn encilio ar hyn o bryd, rhai ohonynt yn gyflym iawn.
 
===Creiddiau Iâ===
Mae'r rhain yn mynd yn ôl ymhellach, yn achos [[Yr Ynys Las]] tua 100,000 o flynyddoedd cyn heddiw. Wrth archwilio samplau o iâ mae modd casglu gwybodaeth am yr amgylchiadau pan ffurfiwyd yr iâ. Mae'r swigod aer sydd wedi ei ddal yn yr iâ yn cario gwybodaeth am dymheredd a gwasgedd yr amgylchiadau. Gellir hefyd cymharu isotopau o fewn yr iâ lle mae'r mas atomig yn newid.
 
===Tystiolaeth Ddaearegol===
Mewn rhannau sych o Affrica mae yna batrymau o ddraenio a dyddodi afonol sy'n amhosib eu hegluro yn yr hinsawdd bresennol. Maent yn adlewyrchu cyfnod pan oedd [[Affrica]] yn derbyn llawer mwy o law na heddiw. Gall daearyddwyr defnyddio tystiolaeth fel hyn i ragdybio amodau'r gorffennol. Mae daearyddwyr yn defnyddio radio carbon (C14) er mwyn dyddio oedran ffosiliau ac organebau marw. Wrth iddynt bydru mae daearyddwyr a gwyddonwyr yn gallu astudio samplau er mwyn ei oedrannau.
 
===Tystiolaeth Fiolegol===
Mae'r astudiaeth o biomau yn dangos cydberthyniad agos gyda'r tymheredd, golau haul a dyodiad. Mae nifer o ddulliau wedi cael ei ddatblygu sy'n cysylltu planhigion gyda hinsoddau'r gorffennol. Gelwir y math yma o astudiaeth yn [[Dendrocronoleg]].
 
===Ymchwil Paill===
Mae'r hinsawdd yn penderfynu pa fath o blanhigion sy'n tyfu mewn safle. Yn ystod eu hoes mae planhigion yn rhyddhau paill i'r ardal o'i amgylch. Weithiau mae gwaddodion o'r paill yn cael ei storio yn y ddaear, ac wrth astudio'r samplau yma gellir darganfod gwybodaeth am yr amgylchiadau.
 
===Tystiolaeth Hanesyddol ac Archaeolegol===
Mae'r rhain yn cynnwys llenyddiaeth, lluniau a phaentiadau sy'n dangos tystiolaeth o'r amgylchiadau.
 
==Gweler hefyd==
* [[Atmosffer y Ddaear]]
* [[Cytundeb Kyoto]]
* [[Hinsawdd]]
* [[Tywydd]]
 
==Dolenni allanol==
*[http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/639312/?lang=_w Tudalen wybodaeth asiantaeth yr amgylchedd] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701173324/http://www.environment-agency.gov.uk/yourenv/639312/?lang=_w |date=2007-07-01 }}
*[http://www.wyfsd.org/cms/index.php?page=intro_to_climate_change&lan=cy Cyflwyniad i newid hinsawdd a anelir at bobl ifanc] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070220042023/http://www.wyfsd.org/cms/index.php?page=intro_to_climate_change&lan=cy |date=2007-02-20 }}
 
{{eginyn amgylchedd}}
 
{{DEFAULTSORT:Cynhesu Byd Eang}}