Hindŵaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Dim crynodeb golygu Tagiau: Golygiad cod 2017 |
||
Llinell 18:
Mae Hindŵaeth yn system o feddwl amrywiol iawn, gydag athroniaethau a chysyniadau sy'n gyffredin i lawer o wledydd, [[Defod|defodau]], systemau cosmolegol, safleoedd pererindod, ffynonellau testunol, [[metaffiseg]], mytholeg, yajna Vedig, [[ioga]], defodau agamic, ac adeiladu temlau, ymhlith pynciau eraill.{{Sfn|Michaels|2004}} Ymhlith y themâu amlwg yng nghredoau Hindŵaidd mae pedwar Puruṣārthas, nodau neu nodau priodol bywyd dynol; sef, dharma (moeseg / dyletswyddau), artha (ffyniant / gwaith), kama (dymuniadau / nwydau) a moksha (rhyddhad / rhyddid rhag y nwydau a chylch marwolaeth ac aileni),<ref name="Bilimoria 2007 p. 103">{{Harvard citation no brackets|Bilimoria|2007}}; see also {{Harvard citation no brackets|Koller|1968}}.</ref>{{Sfn|Flood|1997}} yn ogystal â [[karma]] (gweithredu, bwriad a chanlyniadau) a [[Samsara|saṃsāra]] (cylch marwolaeth ac aileni).{{Sfn|Klostermaier|2007|pages=46–52, 76–77}}{{Sfn|Brodd|2003}} Mae Hindŵaeth yn pwysleisio dyletswyddau tragwyddol, fel gonestrwydd, ymatal rhag anafu bodau byw (''Ahiṃsā''), amynedd, goddefgarwch, hunan-ataliaeth, rhinwedd a thosturi ac eraill.<ref>{{Cite book|last=Dharma|first=Samanya|title=History of Dharmasastra|last2=Kane|first2=P. V.|volume=2|pages=4–5}} See also {{Harvard citation no brackets|Widgery|1930}}</ref> Mae arferion Hindŵaidd yn cynnwys defodau fel puja (addoli) a datganiadau, japa, myfyrdod ([[Dhyana mewn Hindŵaeth|dhyāna]]), defodau newid byd (''rites of passage'') sy'n deulu-ganolog, gwyliau blynyddol, ac ambell bererindod. Ynghyd ag arferion amrywiol fel [[ioga]], mae rhai [[Hindwiaid]] yn gadael eu byd cymdeithasol a'u heiddo materol ac yn cymryd rhan mewn Sannyasa (mynachaeth) gydol oes er mwyn cyflawni moksha.<ref name="ellinger70">{{Cite book|last=Ellinger|first=Herbert|url=https://books.google.com/books?id=pk3iAwAAQBAJ|title=Hinduism|publisher=Bloomsbury Academic|year=1996|isbn=978-1-56338-161-4|pages=69–70}}</ref>
Mae testunau Hindŵaidd yn cael eu dosbarthu i ddau grwp: Śruti ("clywed") a Smṛti ("cofio"), ''a'u prif ysgrythurau yw'r [[Veda]]'', yr ''[[Upanishadau|Upanishads]]'', y ''Purānas'', y ''[[Mahabharata|Mahābhārata]]'', y ''[[Ramayana|Rāmāyana]]'', a'r ''Āgamas''.{{Sfn|Klostermaier|2007}}<ref>{{Cite book|last=Zaehner|first=R. C.|url=https://books.google.com/books?id=eWuezQEACAAJ|title=Hindu Scriptures|publisher=[[Penguin Random House]]|year=1992|isbn=978-0-679-41078-2|pages=1–7|author-link=Robert Charles Zaehner}}</ref> Ceir chwe ysgol athroniaeth Hindŵ a elwir yn āstika, sy'n cydnabod awdurdod y Vedas, sef Sānkhya, Ioga, Nyāya, Vaisheshika, Mimāmsā a Vedanta .<ref name="Matthew Clarke 2011 28">{{Cite book|last=Clarke|first=Matthew|url=https://books.google.com/books?id=DIvHQc0-rwgC&pg=PA28|title=Development and Religion: Theology and Practice|publisher=Edward Elgar Publishing|year=2011|isbn=978-0-85793-073-6|page=28|access-date=11 February 2015}}</ref><ref>{{Cite book|editor-last=Holberg|editor-first=Dale|title=Students' Britannica India|year=2000|volume=4|publisher=Encyclopædia Britannica India|isbn=978-0-85229-760-5|page=316}}</ref><ref>{{Cite book|last=Nicholson|first=Andrew|title=Unifying Hinduism: Philosophy and Identity in Indian Intellectual History|publisher=Columbia University Press|year=2013|isbn=978-0-231-14987-7|pages=2–5}}</ref> Mae'r gronoleg Puranig yn cyflwyno achau o filoedd o flynyddoedd, gan ddechrau gyda'r ''rishis'' Vedig, ond mae ysgolheigion yn ystyried Hindŵaeth fel ymasiad{{refn|group=note|name="Lockard-fusion"}} neu synthesis{{sfn|Samuel|2008|p=193}}{{refn|group=note|name="Hiltebeitel-synthesis"}} o orthopraxy Brahmanaidd<nowiki><sup typeof="mw:Transclusion" data-mw="{&quot;parts&quot;:[{&quot;template&quot;:{&quot;target&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;refn&quot;,&quot;href&quot;:&quot;./Template:Refn&quot;},&quot;params&quot;:{&quot;group&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;note&quot;},&quot;name&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;\&quot;Brahmanism\&quot;&quot;}},&quot;i&quot;:0}}]}" id="cite_ref-Brahmanism_42-0"></sup
Ar hyn o bryd, y pedwar enwad mwyaf o fewn Hindŵaeth yw Vaishnavism, Shaivism, Shaktism a Smartism.{{Sfn|Tattwananda|n.d.}}{{Sfn|Lipner|2009}} Mae ffynonellau awdurdod a gwirioneddau tragwyddol yn y testunau Hindŵaidd yn chwarae rhan bwysig, ond ceir traddodiad Hindŵaidd cryf hefyd o gwestiynu awdurdod er mwyn dyfnhau dealltwriaeth o'r gwirioneddau hyn a datblygu'r traddodiad ymhellach.<ref name="frazierintrop2">{{Cite book|last=Frazier|first=Jessica|url=https://archive.org/details/continuumcompani00fraz|title=The Continuum companion to Hindu studies|date=2011|publisher=Continuum|isbn=978-0-8264-9966-0|location=London|pages=[https://archive.org/details/continuumcompani00fraz/page/n15 1]–15}}</ref> Hindŵaeth yw'r ffydd a broffesir fwyaf eang yn India, Nepal a Mauritius. Mae nifer sylweddol o gymunedau Hindŵaidd i'w cael yn [[Hindŵaeth yn Ne-ddwyrain Asia|Ne-ddwyrain Asia]] gan gynnwys yn [[Bali]], [[Indonesia]],<ref>{{Cite web|title=Peringatan|url=https://sp2010.bps.go.id/index.php/page/warning|website=sp2010.bps.go.id}}</ref> y [[Y Caribî|Caribî]], [[Gogledd America]], Ewrop, Oceania, Affrica, a rhanbarthau eraill . <ref>{{Cite book|last=Vertovec|first=Steven|url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ|title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns|publisher=Routledge|year=2013|isbn=978-1-136-36705-2|pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143}}</ref>
Llinell 89:
xxx
[[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]]
Mae Hindwiaid yn credu bod gan bob creadur byw 'Yr Hunan' (tebyg i 'Enaid'). Gelwir y gwir "Hunan" hwn o bob person yn '
== Prif draddodiadau ==
Llinell 105:
Gwelir defodau Vedig gyda thân (''yajna'') a llafarganu emynau Vedig ar achlysuron arbennig, fel priodasau Hindŵaidd.<ref>{{Cite journal|last=Sharma|first=A|year=1985|title=Marriage in the Hindu religious tradition|journal=Journal of Ecumenical Studies|volume=22|issue=1|pages=69–80}}</ref> Mae digwyddiadau mawr eraill bywyd, fel defodau ar ôl [[marwolaeth]], yn cynnwys ''yajña'' a [[Mantra|llafarganu mantras]] Vedig.<ref group="web">{{Cite web|title=Hindu Marriage Act, 1955|url=http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm|access-date=25 June 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070605133731/http://www.sudhirlaw.com/HMA55.htm|archivedate=5 June 2007}}</ref>
Mae geiriau'r mantras yn "sanctaidd." {{Sfn|Holdrege|1996}}{{Sfn|Holdrege|1996}} Wrth eu defnyddio mewn defodau Vedig maent yn dod yn [[Dewiniaeth|synau hudol]], "yn ddull i gyrraedd y nod."{{Refn|Klostermaier: "''Brahman'', derived from the root ''bŗh''
=== Gwyliau ===
|