Mulfran: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
BDim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
Llinell 14:
| awdurdod_deuenwol = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758)
}}
 
Mae'r '''Fulfran''' ([[Lladin]]: '''''Phalacrocorax carbo'''''), yn aelod o deulu'r [[''Phalacrocoracidae'']]. Mae'n aderyn cyffredin trwy'r rhan fwyaf o [[Ewrop]] ac [[Asia]] ac yn ymestyn cyn belled ag [[Awstralia]] a [[Seland Newydd]]. Mae hefyd yn nythu ar afordir ddwyreiniol [[Gogledd America]]. Enwau arall arno yw '''Bilidowcar''' a '''[[Morfran]]'''.
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo SH 0541.jpg|bawd|chwith|Mulfran (''Phalacrocorax carbo'') yn Victoria, [[Awstralia]]]]
 
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo SH 0541.jpg|bawd|chwithdim|Mulfran (''Phalacrocorax carbo'') yn Victoria, [[Awstralia]]]]
 
==Arferion nythu==
Llinell 27 ⟶ 29:
 
==Statws==
Mae'r Fulfran yn aderyn cyfarwydd sydd i'w weld yn ami ar ein glannau creigiog yn sefyll adenydd ar led. Yn y ddau atlas blaenorol ac yn ôl y cyfrifiad Ilawn diwethaf o Fulfrain yn 1999-2002, dim ond yn y tair sir orllewinol y daethpwyd o hyd i Fulfrain yn nythu. Ni chafwyd tystiolaeth o'r un Fulfran yn nythu i'r dwyrain o [[Rhiwledyn|Riwledyn]]. Cynyddodd nifer y nythod 50% yng Ngogledd [[Cymru]] rhwng 1969-70 a 1999-2002, gan gyfrif am 10% o holl nythod Gwledydd [[Prydain]]. Yn Rhiwledyn (428 nyth) ac ar [[Ynys Seiriol]] (353 nyth) yr oedd y nythfeydd mwyaf. Gwelwyd adar yn chwilio am safleoedd addas i nythu yng nghyffiniau aber [[afon Dyfrdwy]], cronfeydd dwr ar [[Mynydd Hiraethog|Fynydd Hiraethog]] a llynnoedd [[Ynys Mon]]. Ni wyddys hyd yma a fydd nythfeydd yn datblygu yn yr ardaloedd hyn.<ref>Brenchley, A. Brenchley ac eraill (2013), ''Adar Nythu Gogledd Cymru'', (Gwasg Prifysgol Lerpwl, 2013)</ref>.
 
Mae'r Fulfran yn aderyn cyfarwydd sydd i'w weld yn ami ar ein glannau creigiog yn sefyll adenydd ar led. Yn y ddau atlas blaenorol ac yn ôl y cyfrifiad Ilawn diwethaf o Fulfrain yn 1999-2002, dim ond yn y tair sir orllewinol y daethpwyd o hyd i Fulfrain yn nythu. Ni chafwyd tystiolaeth o'r un Fulfran yn nythu i'r dwyrain o [[Rhiwledyn|Riwledyn]]. Cynyddodd nifer y nythod 50% yng Ngogledd [[Cymru]] rhwng 1969-70 a 1999-2002, gan gyfrif am 10% o holl nythod Gwledydd [[Prydain]]. Yn Rhiwledyn (428 nyth) ac ar [[Ynys Seiriol]] (353 nyth) yr oedd y nythfeydd mwyaf. Gwelwyd adar yn chwilio am safleoedd addas i nythu yng nghyffiniau aber [[afon Dyfrdwy]], cronfeydd dwr ar [[Mynydd Hiraethog|Fynydd Hiraethog]] a llynnoedd [[Ynys Mon]]. Ni wyddys hyd yma a fydd nythfeydd yn datblygu yn yr ardaloedd hyn.<ref>Brenchley, A. ac eraill (2013) ''Adar Nythu Gogledd Cymru'', Gwasg Prifysgol Lerpwl)</ref>.
 
Yng [[Cymru|Nghymru]] mae'r Fulfran yn aderyn cyffredin iawn o gwmpas y glannau ac ar lynnoedd. Bydd yn nythu yn y siroedd gorllewinol o [[Penfro|Benfro]] i Ynys Môn. Yn aml, fe'i gwelir allan yn y môr. Mae'n ymwelydd cyson â llynnoedd mewndirol, yn bennaf rhwng diwedd haf a dechrau gwanwyn. Mae gwledydd Prydain ac [[Iwerddon]] yn gartref i tua 14% o boblogaeth Mulfrain [[Ewrop]] (Lloyd et al 1991). Credir bod rhwng 83,000 ac 85,000 ohonynt. Yn ôl arolwg ''Seabird Colony Register'' (1985-87) amcangyfrir bod tua 11,700 rhwng gwledydd Prydain ac Iwerddon, ac yng Nghymru gwelwyd bod tua 1,700 o barau, sy'n dangos cynnydd o dros 19% ers yr arolwg gwreiddiol (''Operation Seafarer'') rhwng 1969-70, a thua 15% o rai gwledydd Prydain ac Iwerddon.
 
Nid yw'r Fulfran yn nythu mewn siroedd sydd â thraethau heb glogwyni sef Fflint, Dinbych, Mynwy, Caerfyrddin a Morgannwg. Nythodd nifer fechan yn Thurba Head, [[Penrhyn Gŵyr]], hyd ddiwedd y [[1970au]], ond nid ar ôl 1971. Amheuir bod rhai wedi nythu o bryd i'w gilydd yn Wharley Point a Telpyn Point yn [[Sir Gaerfyrddin]], ond ni chafwyd prawf pendant. Y prif ardaloedd nythu ar hyd arfordir Cymru yw'r ardaloedd gorllewinol.<ref name="Lovegrove, R. 1994">Lovegrove, RT., WilliamsLovegrove, G., a Williams, ac I. Williams, (1994); ''Birds in Wales'', Cyh: (T. & A.D. Poyser, 1994)</ref>
 
==Cadarnleoedd==
Llinell 53 ⟶ 54:
Tybir bod y cynnydd graddol yn rhannol oherwydd nad yw'r Fulfran yn cael ei herlid cymaint ag y bu. Edrychid arnynt fel pla gan bysgodfeydd a chaent eu saethu oherwydd hynny. Yn arbennig, oherwydd am eu bod yn mynychu llynnoedd oedd wedi eu stocio â physgod a chronfeydd dŵr, roedd hyn yn eu gwneud yn gystadleuwyr gyda physgotwyr. O dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981 gellir rheoli Mulfrain o dan drwydded i osgoi difrod i bysgodfeydd. Ond yng Nghymru yn ystod yr wythdegau roedd Bwrdd Dŵr Cymru yn erbyn lladd Mulfrain gan iddynt addasu polisi oedd yn rheoli'n effeithiol adar oedd yn ysglyfaethwyr pysgod drwy Gymru gyfan. Mae Rhanbarth Cymru o'r Awdurdod Afonydd wedi parhau i wneud hyn ers 1989. Boddwyd nifer fechan o Fulfrain mewn rhwydi tagellau yn agos i'r lan (D. Thomas, pers comm.), ond nid yw hi'n broblem fawr, er bod cynnydd yn y defnydd o'r rhwydi 'monofilament' hyn <ref name="Lovegrove, R. 1994"/>.
 
==Mulfrain yn Ardalardal Llandudno==
 
Mae Llandudno yn le arbennig am fulfrain! Er, fel Llanciau Llandudno maent yn cael eu hadnabod gan nifer fawr yn yr ardal. Rhoddir y bai am hyn ar bysgotwyr Bangor a nhw hefyd fyddai'n bryfoclyd am Frain Penmaenmawr a Jac Dos Conwy!
 
Llinell 61:
Mae'n olygfa ddyddiol i weld mulfrain yn hedfan oddi ar Greigiau Rhiwledyn i gyfeiriad
Craig y Don gan ddilyn y traeth am rhyw 400 medr ac yna'n troi'n ôl a dychwelyd i glwydo ar y Gogarth Fach.
 
[[Delwedd:Mulfrain yn pori.jpg|bawd|300px|Mulfrain yn casglu deunydd nythu ar Greigiau Rhiwledyn]]
Tua diwedd Ebrill, bob blwyddyn, mae rhywbeth anarferol iawn yn digwydd. Bydd heidiau o'r mulfrain uwchben y cae tu ôl i dai Ael y Bryn, a rhyw ddeg i ddwsin ohonynt ar y tro yn disgyn ar y cae ac yn casglu gwelltglas a phlanhigion, fel pe bai'r cyfan ohonynt (ac y mae yna gannoedd) wedi penderfynu ar yr un pryd i chwilio am ddeunydd nythu.
Gwelwyd cannoedd ohonynt wrthi ar Fai 16,2016.
Pan dynnwyd llun ohonynt yn 2011, 'roeddynt wrth eu gwaith dros bythefnos ynghynt.Tywydd oerach yn 2011 wedi gwneud iddynt bwyllo, efallai!
 
;===Mulfrain ar Greigiau Rhiwledyn===
 
Tynnwyd y lluniau yma (a'r rhai o'r adar ar y Gogarth) o gwch.
<gallery>
 
<gallery heights="180px" mode="packed">
Delwedd:Bilidowcars a gwylog 1.jpg|Mulfrain a Gwylogod yn cyd-fyw yn uchel ar y creigiau
[[Delwedd:Mulfrain yn pori.jpg|bawd|300px|Mulfrain yn casglu deunydd nythu ar Greigiau Rhiwledyn]]
Delwedd:Bilidowcars 2.jpg| Mae'n edrych fel cymanfa mulfrain
Delwedd:Bilidowcars yna frithgwylog drafflith1.jpg|NiferMulfrain fawra Gwylogod yn cyd-fyw yn ouchel fulfrainar wediy ymgasglucreigiau
Delwedd:ArBilidowcars y creigiau2.JPGjpg| Mae'r mulfrain ar y creigiau uchel ynn edrych fel morgrug!cymanfa mulfrain
Bilidowcars yn frith drafflith.jpg|Nifer fawr o fulfrain wedi ymgasglu
Phalacrocorax carbo MHNT.ZOO.2010.11.46.1.jpg |Museum specimen
Ar y creigiau.JPG|Mae'r mulfrain ar y creigiau uchel yn edrych fel morgrug!
Phalacrocorax carbo MHNT.ZOO.2010.11.46.1.jpg |MuseumWyau mulfran (enghraifft mewn specimenamgueddfa)
</gallery>
 
[[Delwedd:Mulfran.JPG|bawd|300px|Y fulfran yn barod i ymladd ag unrhyw un!]]
 
Mae'n hen arferiad gweld mulfrain yn hedfan oddi ar Greigiau Rhiwledyn i gyfeiriad [[Craig y Don]] gan ddilyn y traeth ac yna'n troi'n ôl a dychwelyd i glwydo ar y Gogarth Fach. Pur anaml maent yn newid eu taith, er unwaith, yn 2007, fe laniodd un mewn gardd yn Rhiwledyn. Bu yno am rai oriau yn sgyrnygu ar unrhyw un oedd yn mynd yn agos. Cafwyd cymorth gan yr [[RSPCA]] i archwilio'r aderyn, ei gymryd a'i ryddhau ar lan y traeth, mi hedfanodd i ffwrdd yn gryf!
 
[[Delwedd:Mulfran.JPG|bawd|dim|300px|Y fulfran yn barod i ymladd ag unrhyw un!]]
'''Lluniau Mulfrain ar y Gogarth (Pen y Gogarth)'''
 
'''===Lluniau Mulfrain ar y Gogarth (Pen y Gogarth)'''===
Ymddengys bod y Gwylogiaid yn fwy niferus na'r Mulfrain yma.
<gallery heights="180px" mode="packed">
Delwedd:Nesau at y creigiau.JPG| y cwch yn tynnu'n agos at y creigiau
Delwedd:Cymysgedd.JPG|Cymysgedd o fulfrain a gwylogiaid geir yma
Llinell 93 ⟶ 92:
==Gweler hefyd==
*[[Robert Jones, Llongwr]]
 
==Cyfeiriadu==
{{cyfeiriadau}}
{{Llen Natur}}
 
[[Categori:Phalacrocorax]]
[[Categori:Adar]]
[[Categori:Phalacrocorax]]