Organeb byw: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ehangu Tagiau: Golygiad cod 2017 Dolenni gwahaniaethu |
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 4:
Gall yr organeb fod yn [[Organeb ungellog|un gell]] (y ffurf mwyaf elfennol ar fywyd) neu'n [[Organeb amlgellog|amlgellog]], megis [[bod dynol]], gyda biliynau o gelloedd wedi'u grwpio'n [[Organ (anatomeg)|organau]] a [[meinwe]]oedd.
Mewn [[Bywydeg|bioleg]], '''organeb''' (o'r Hen Roeg ὄργανον) yw unrhyw [[Bywyd|system fyw]], organig sy'n gweithredu fel endid unigol.<ref name=":0">{{Cite book|title=Mosby's Dictionary of Medicine, Nursing and Health Professions|publisher=Elsevier|year=2017|isbn=9780323222051|edition=10th|location=St. Louis, Missouri|pages=1281}}</ref> Mae pob organeb yn cynnwys [[celloedd]].<ref name=":0" /> Dosberthir organebau yn ôl [[Tacson|tacsonomeg,]] yn grwpiau fel [[Anifail|anifeiliaid]] [[Organeb amlgellog|amlgellog]], [[Planhigyn|planhigion]] a [[Ffwng|ffyngau]]; neu [[Organeb ungellog|micro-organebau ungellog]] megis [[Protist|protistiau]], [[bacteria]], ac [[archaea]].<ref>{{Cite book|last=Hine|first=RS.|title=A dictionary of biology|date=2008|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-920462-5|page=461|edition=6th}}</ref> Mae pob math o organebau'n gallu [[atgenhedlu]], [[Bioleg datblygiad|tyfu a datblygu]], [[Homeostasis|cynnal]] a chadw (gw. [[Homeostasis]]), a rhywfaint o ymateb i [[Ysgogiad (ffisioleg)|ysgogiadau]]. [[Chwilen|Mae chwilod]], [[Môr lawes|sgwids]], [[Tetrapod|tetrapodau]] (pedwartroedogion), [[Madarchen|madarch]], a [[Planhigyn fasgwlaidd|phlanhigion fasgwlaidd]] yn enghreifftiau o organebau amlgellog sydd a [[Meinwe|meinweoedd]] ac [[Organ (bioleg)|organau]] arbenigol gwahanol iawn.
Felly, gellir rhannu'r organebau mewn sawl ffordd; un o'r rhain yw:
* Procariotig: sef [[bacteria]] ac [[Archaea]]
*
[[Delwedd:Fungi in Borneo.jpg|bawd|dde|
Dull arall o'u grwpio yw:
Llinell 18:
* [[Organeb amlgellog]]
Un diffiniad
Gall [[organeb ungellog]] fod naill ai'n [[Procaryot|brocaryot]] neu'n [[Ewcaryot|ewcaryotau]]. Cynrychiolir procaryotes gan ddau barth ar wahân – [[bacteria]] ac [[archaea]]. Nodweddir organebau ewcaryotig gan bresenoldeb [[cnewyllyn cell]] sy'n rhwym i [[Pilen|bilen]] ac maent yn cynnwys adrannau ychwanegol wedi'u rhwymo â philen o'r enw organynnau (neu ''organelles''; fel [[mitocondria]] mewn anifeiliaid a phlanhigion a phlasidau mewn planhigion ac algâu, i gyd yn cael eu hystyried yn gyffredinol i fod yn deillio o facteria endosymbiotig).<ref name="cavaliersmith1987">{{Cite journal|last=Cavalier-Smith T.|year=1987|title=The origin of eukaryotic and archaebacterial cells|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=503|issue=1|pages=17–54|pmid=3113314|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb40596.x|bibcode=1987NYASA.503...17C}}</ref> Mae ffyngau, anifeiliaid a phlanhigion yn enghreifftiau o [[Teyrnas (bioleg)|deyrnasoedd]] o organebau o fewn yr ewcaryotau.
|